Page 88 of 513
PDF/HTML Page 121 of 546
single page version
ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਨਿ ਚ
ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨੋਭੇਦਜ੍ਞਾਨਂ ਤਤ੍ਰ ਭਾਵਨਾ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਾ, ਇਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍
ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਪਰਿਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ
ਸੌ ਅਰ੍ਥਨੇ ਜਾਣੇ ਛਤਾਂ, ਤੇਥੀ ਅਬਂਧਕ ਜਿਨ ਕਹੇ
ਜਾਨਨੇਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਬਨ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਐਸਾ ਕਹਕਰ ਜ੍ਞਾਨ -ਅਧਿਕਾਰ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ)
[ਤੇਸ਼ੁ ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਨ ਏਵ ਉਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ ] ਔਰ ਉਨ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ [ਤੇਨ ] ਇਸਲਿਯੇ
[ਅਬਨ੍ਧਕਃ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਃ ] ਉਸੇ ਅਬਨ੍ਧਕ ਕਹਾ ਹੈ
Page 89 of 513
PDF/HTML Page 122 of 546
single page version
ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ
ਦ੍ਰੁਢੀਕੁਰ੍ਵਨ੍ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਪਞ੍ਚਾਧਿਕਾਰਮੁਪਸਂਹਰਤਿ ---
ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਨਹੀਂ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਥਮ ਹੀ ਅਰ੍ਥਪਰਿਣਮਨਕ੍ਰਿਯਾਕੇ ਫਲਰੂਪਸੇ ਬਨ੍ਧਕਾ ਸਮਰ੍ਥਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ
ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਬਨ੍ਧ ਤੋ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪਮੇਂ ਪਰਿਣਮਨਰੂਪ ਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਫਲ ਹੈ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ)
ਤਥਾ ‘ਗੇਣ੍ਹਦਿ ਣੇਵ ਣ ਮੁਞ੍ਚਦਿ ਣ ਪਰਂ ਪਰਿਣਮਦਿ ਕੇਵਲੀ ਭਗਵਂ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਉਸ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕ੍ਰਿਯਾਫਲਭੂਤ ਬਨ੍ਧ
ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਹੀ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ
Page 90 of 513
PDF/HTML Page 123 of 546
single page version
ਮੋਹਾਭਾਵਾਦ੍ਯਦਾਤ੍ਮਾ ਪਰਿਣਮਤਿ ਪਰਂ ਨੈਵ ਨਿਰ੍ਲੂਨਕਰ੍ਮਾ
ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਂ ਤ੍ਰਿਲੋਕੀਂ ਪ੍ਰੁਥਗਪ੍ਰੁਥਗਥ ਦ੍ਯੋਤਯਨ੍ ਜ੍ਞਾਨਮੂਰ੍ਤਿਃ
ਤਤ੍ਰੈਵ ਭਾਵਨਾ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ
ਹੁਆ ਭੀ ਮੋਹਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਬ, ਜਿਸਕੇ ਸਮਸ੍ਤ
ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਕਸਿਤ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਪੀ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੈ ਤੀਨੋਂਲੋਕਕੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ
ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਔਰ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਮੂਰ੍ਤਿ ਮੁਕ੍ਤ ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਛੇ ਸੁਖ ਪਣ ਏਵੁਂਜ, ਤ੍ਯਾਂ ਪਰਧਾਨ ਜੇ ਤੇ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਛੇ. ੫੩
Page 91 of 513
PDF/HTML Page 124 of 546
single page version
ਮਪਿ ਤਤ੍ਪਦਾਭਿਲਾਸ਼ੀ ਪਰਮਭਕ੍ਤ੍ਯਾ ਪ੍ਰਣਮਾਮਿ
(ਅਮੂਰ੍ਤ ਯਾ ਮੂਰ੍ਤ, ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਯਾ ਐਨ੍ਦ੍ਰਿਯ) ਸੁਖ ਹੋਤਾ ਹੈ
Page 92 of 513
PDF/HTML Page 125 of 546
single page version
ਚਿਦਾਕਾਰਪਰਿਣਾਮੇਭ੍ਯਃ ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਮਤ੍ਯਨ੍ਤਮਾਤ੍ਮਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਤ੍ਯਂ ਯੁਗਪਤ੍ਕ੍ਰੁਤਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਿਃਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼-
ਮਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਚ ਮੁਖ੍ਯਮਿਤਿ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਜ੍ਞਾਨਂ ਸੌਖ੍ਯਂ ਚੋਪਾਦੇਯਮ੍
ਅਥੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਜੀਵੋ ਸਯਂ ਅਮੁਤ੍ਤੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਮੁਖ੍ਯਤਯਾ
‘ਜਾਦਂ ਸਯਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ, ਅਥਾਨਨ੍ਤਰਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾਸ਼੍ਟਕਮ੍, ਤਤ੍ਰਾਪ੍ਯਸ਼੍ਟਕਮਧ੍ਯੇ
ਪ੍ਰਥਮਤ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਯ ਦੁਃਖਤ੍ਵਸ੍ਥਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ‘ਮਣੁਆਸੁਰਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ, ਅਥ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਦੇਹਾਭਾਵੇਪਿ
ਸੁਖਮਸ੍ਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ਦੇਹਃ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ‘ਪਪ੍ਪਾ ਇਟ੍ਠੇ ਵਿਸਯੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਂ,
ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਾ ਅਪਿ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ‘ਤਿਮਿਰਹਰਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍,
ਅਤੋਪਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਨਮਸ੍ਕਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਤੇਜੋਦਿਟ੍ਠਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍
ਪ੍ਰਥਮਤਸ੍ਤਾਵਦਧਿਕਾਰਸ੍ਥਲਗਾਥਯਾ ਸ੍ਥਲਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਸੂਤ੍ਰਯਤਿ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ, ਨਿਃਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਔਰ ਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਸੇ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਮੁਖ੍ਯ ਹੈ, ਐਸਾ ਸਮਝਕਰ ਵਹ
(ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਸੁਖ) ਉਪਾਦੇਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ
Page 93 of 513
PDF/HTML Page 126 of 546
single page version
ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ਼ਕ੍ਤਿਭਿਰੁਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਸੁਖਂ ਚ ਪਰਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵੇਨ ਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਾਦ੍ਧੇਯਮਿਤਿ
ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍
ਚ ਮੂਰ੍ਤੇਸ਼ੁ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਯਦਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਮਾਣ੍ਵਾਦਿ
ਵਰ੍ਤਮਾਨਸਮਯਗਤਪਰਿਣਾਮਾਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਯੋ ਯੇ ਸਮਸ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਵਰ੍ਤਮਾਨਸਮਯਗਤਪਰਿਣਾਮਾਸ੍ਤੇ ਕਾਲਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨਾਃ,
ਤਸ੍ਯੈਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਃ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਵ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰ੍ਯਾਯਃ ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਚ ਯੇ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਵ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤੇਸ਼੍ਵਨ੍ਤ-
ਤੇ ਸਰ੍ਵਨੇ
[ਸਕਲਂ ] ਇਨ ਸਬਕੋ
Page 94 of 513
PDF/HTML Page 127 of 546
single page version
ਸਾਂਪ੍ਰਤਿਕਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ, ਭਾਵਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸ਼ੁ ਸ੍ਥੂਲਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਸਰ੍ਵੇਸ਼੍ਵਪਿ ਸ੍ਵਪਰਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ-
ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤੇਸ਼੍ਵਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟ੍ਰੁਤ੍ਵਂ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਤ
ਮਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਸਦ੍ਭਾਵਤੋਨਨ੍ਤਤਾਮੁਪਗਤਂ ਦਹਨਸ੍ਯੇਵ ਦਾਹ੍ਯਾਕਾਰਾਣਾਂ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਣਾਮਨ-
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ ਅਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਤ੍ਯਾਦਿ, ਕਾਲਮੇਂ ਪ੍ਰਚ੍ਛਨ੍ਨ
ਸਬਕੋ ਵਹ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ ਦੇਖਤਾ ਹੈ) ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ) ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ
ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਤਤਾਕੋ (-ਬੇਹਦਤਾਕੋ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈ, ਐਸੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕੋ
Page 95 of 513
PDF/HTML Page 128 of 546
single page version
[ਅਵਗ੍ਰਹ੍ਯ ]
Page 96 of 513
PDF/HTML Page 129 of 546
single page version
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਪ੍ਰਧਾਨਂ ਵਸ੍ਤੂਪਲਭ੍ਯਤਾਮੁਪਾਗਤਂ ਯੋਗ੍ਯਮਵਗ੍ਰੁਹ੍ਯ ਕਦਾਚਿਤ੍ਤਦੁਪਰ੍ਯੁਪਰਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਸਂਭਵਾਦਵਗਚ੍ਛਤਿ,
ਕਦਾਚਿਤ੍ਤਦਸਂਭਵਾਨ੍ਨਾਵਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਤ
ਪਾਤ੍ਤਾਨੁਪਾਤ੍ਤਪਰਪ੍ਰਤ੍ਯਯਸਾਮਗ੍ਰੀਮਾਰ੍ਗਣਵ੍ਯਗ੍ਰਤਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਸਂਸ਼੍ਠੁਲਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਮਾਨਮਨਨ੍ਤਾਯਾਃ ਸ਼ਕ੍ਤੇਃ ਪਰਿ-
ਸ੍ਖਲਨਾਨ੍ਨਿਤਾਨ੍ਤਵਿਕ੍ਲਵੀਭੂਤਂ ਮਹਾਮੋਹਮਲ੍ਲਸ੍ਯ ਜੀਵਦਵਸ੍ਥਤ੍ਵਾਤ
੩. ਅਨੁਪਾਤ੍ਤ = ਅਪ੍ਰਾਪ੍ਤ (ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਅਨੁਪਾਤ੍ਤ ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ )
੪. ਵਿਕ੍ਲਵ = ਖਿਨ੍ਨ; ਦੁਃਖੀ, ਘਬਰਾਯਾ ਹੁਆ
ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਮੇਂ ਬਲ -ਧਾਰਣਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਉਪਲਮ੍ਭਕ ਹੈ ਐਸੇ ਉਸ ਮੂਰ੍ਤ (ਸ਼ਰੀਰ) ਕੇ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਮੂਰ੍ਤ ਐਸੀ
ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ) ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ
ਆਵ੍ਰੁਤ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਆਤ੍ਮਾ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਜਾਨਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ
ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਅਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਗਿਨੇ ਜਾਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ
Page 97 of 513
PDF/HTML Page 130 of 546
single page version
ਛੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਵਿਸ਼ਯੋ, ਤੇਮਨੇਯ ਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਯੁਗਪਦ ਗ੍ਰਹੇ
ਪਰ ਭੀ ਪਦ ਪਦ ਪਰ ਠਗਾ ਜਾਤਾ ਹੈ (ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਆਧੀਨ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ
ਹੋਤੇ) ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ ‘ਅਜ੍ਞਾਨ’ ਨਾਮਕੇ ਹੀ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ
ਅਕ੍ਸ਼ਾਣਿ ] (ਪਰਨ੍ਤੁ ) ਵੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ [ਤਾਨ੍ ] ਉਨ੍ਹੇਂ (ਭੀ) [ਯੁਗਪਤ੍ ] ਏਕ ਸਾਥ [ਨ ਏਵ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਨ੍ਤਿ ]
ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀਂ (ਨਹੀਂ ਜਾਨ ਸਕਤੀਂ)
Page 98 of 513
PDF/HTML Page 131 of 546
single page version
ਸੁਖਕਾਰਣਂ
ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ
(-ਏਕ ਹੀ ਸਾਥ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਕੇ ਲਿਯੇ) ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦ੍ਵਾਰੋਂਕੇ
ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸਮਸ੍ਤ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ (-ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ) ਜ੍ਞਾਨ ਏਕ ਹੀ
ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ
ਸਕਤਾ
ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਾਰ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਰ੍ਣਕੇ ਦੇਖਨੇਮੇਂ ਲਗਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਕਾਨਮੇਂ ਕੌਨਸੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਪੜਤੇ ਹੈਂ ਯਾ ਨਾਕਮੇਂ ਕੈਸੀ ਗਨ੍ਧ ਆਤੀ
ਹੈ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਖ੍ਯਾਲ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ
ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੋਂ, ਤਥਾਪਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ ਜ੍ਞਾਨ ਏਕ ਸਮਯਮੇਂ ਏਕ ਹੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਭਾਸਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ
Page 99 of 513
PDF/HTML Page 132 of 546
single page version
ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਭਵਿਤੁਮਰ੍ਹਤਿ
ਜ੍ਞਾਤ [ਆਤ੍ਮਨਃ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ] ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ [ਕਥਂ ਭਵਤਿ ] ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ?
ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਕੋ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀਂ (ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ )
ਐਸੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਕਰਕੇ (-ਐਸੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਕਰ) ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨ) ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਲਿਯੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ
ਤੇਨਾਥੀ ਜੇ ਉਪਲਬ੍ਧ ਤੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਕਈ ਰੀਤ ਜੀਵਨੇ ?. ੫੭
Page 100 of 513
PDF/HTML Page 133 of 546
single page version
੨. ਉਪਲਬ੍ਧਿ = ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ
੪. ਚਕ੍ਸ਼ੁਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਰੂਪੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਦੇਖਨੇਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਭੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ.
[ਕੇਵਲੇਨ ਜੀਵੇਣ ] ਮਾਤ੍ਰ ਜੀਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ [ਜ੍ਞਾਤਂ ਭਵਤਿ ਹਿ ] ਜਾਨਾ ਜਾਯੇ ਤੋ [ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ] ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ
ਜੀਵਮਾਤ੍ਰਥੀ ਜ ਜਣਾਯ ਜੋ , ਤੋ ਜ੍ਞਾਨ ਤੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਛੇ. ੫੮.
Page 101 of 513
PDF/HTML Page 134 of 546
single page version
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਂ ਤਤ
ਸਕਾਸ਼ਾਦੁਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ ਯਦ੍ਵਿਜ੍ਞਾਨਂ ਤਤ੍ਪਰਾਧੀਨਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਮਿਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ
ਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਭਵਤੀਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਭਿਪ੍ਰਾਯਃ
ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਮੂਹਮੇਂ ਏਕ ਸਮਯ ਹੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜ੍ਞਾਨ ਵਹ ਕੇਵਲ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ
ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼’ ਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਜਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ
ਅਵਗ੍ਰਹ -ਈਹਾਦਿ ਰਹਿਤ, ਨਿਰ੍ਮਲ ਜ੍ਞਾਨ ਸੁਖ ਏਕਾਂਤ ਛੇ
Page 102 of 513
PDF/HTML Page 135 of 546
single page version
ਬੁਭੁਤ੍ਸਯਾ, ਸਮਲਮਸਮ੍ਯਗਵਬੋਧੇਨ, ਅਵਗ੍ਰਹਾਦਿਸਹਿਤਂ ਕ੍ਰਮਕ੍ਰੁਤਾਰ੍ਥਗ੍ਰਹਣਖੇਦੇਨ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਂ ਜ੍ਞਾਨਮਤ੍ਯਨ੍ਤ-
[ਅਵਗ੍ਰਹਾਦਿਭਿਃ ਰਹਿਤਂ ] ਅਵਗ੍ਰਹਾਦਿਸੇ ਰਹਿਤ
ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾਕੇ ਕਾਰਣ, (੪) ‘ਸਮਲ’ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਵਬੋਧਕੇ ਕਾਰਣ (
ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਹੋਨੇਵਾਲੇ
Page 103 of 513
PDF/HTML Page 136 of 546
single page version
ਸਮਨ੍ਤਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਨ੍ ਪਰਮਸਮਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗੀਭੂਯਾਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਨ੍ਤਮ੍ ਅਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਵਾਰਾ-
ਪਾਵਰਣੇਨ, ਪ੍ਰਸਭਂ ਨਿਪੀਤਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਂ ਪਰਮਂ ਵੈਸ਼੍ਵਰੂਪ੍ਯਮਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਦਨਨ੍ਤਾਰ੍ਥ-
ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤਂ ਸਮਸ੍ਤਾਰ੍ਥਾਬੁਭੁਤ੍ਸਯਾ, ਸਕਲਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਕਰ੍ਮਸਾਮਾਨ੍ਯਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਾਨ੍ਤਤਯਾ ਪਰਿਸ੍ਪਸ਼੍ਟ-
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਭਾਸ੍ਵਰਂ ਸ੍ਵਭਾਵਮਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਮਲਂ ਸਮ੍ਯਗਵਬੋਧੇਨ, ਯੁਗਪਤ੍ਸਮਰ੍ਪਿਤ-
ਤ੍ਰੈਸਮਯਿਕਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਂ ਲੋਕਾਲੋਕਮਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਦਵਗ੍ਰਹਾਦਿਰਹਿਤਂ ਕ੍ਰਮਕ੍ਰੁਤਾਰ੍ਥਗ੍ਰਹਣ-
ਖੇਦਾਭਾਵੇਨ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਜ੍ਞਾਨਮਨਾਕੁਲਂ ਭਵਤਿ
੨. ਪਰਮਵਿਵਿਧਤਾ = ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥਸਮੂਹ ਜੋ ਕਿ ਅਨਨ੍ਤ ਵਿਵਿਧਤਾਮਯ ਹੈ
ਪਰਮ
ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੋ ਸਰ੍ਵਥਾ ਪੀ ਜਾਨੇਸੇ
ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਆਕੁਲਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ); (੪) ਸਕਲ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੋ ਰੋਕਨੇਵਾਲਾ
ਕਰ੍ਮਸਾਮਾਨ੍ਯ (ਜ੍ਞਾਨਮੇਂਸੇ) ਨਿਕਲ ਜਾਨੇਸੇ (ਜ੍ਞਾਨ) ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ
(-ਤੇਜਸ੍ਵੀ) ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਰਹਨੇਸੇ ‘ਵਿਮਲ ਹੈ’ ਇਸਲਿਯੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ਰੂਪਸੇ (-ਬਰਾਬਰ)
ਜਾਨਤਾ ਹੈ (ਔਰ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਂਸ਼ਯਾਦਿ ਰਹਿਤਤਾਸੇ ਜਾਨਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਕੁਲਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ); ਤਥਾ
(੫) ਜਿਨਨੇ ਤ੍ਰਿਕਾਲਕਾ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਯੁਗਪਤ੍ ਸਮਰ੍ਪਿਤ ਕਿਯਾ ਹੈ (-ਏਕ ਹੀ ਸਮਯ ਬਤਾਯਾ
ਹੈ) ਐਸੇ ਲੋਕਾਲੋਕਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਰਹਨੇਸੇ ‘ਅਵਗ੍ਰਹਾਦਿ ਰਹਿਤ ਹੈ’ ਇਸਲਿਯੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਹੋਨੇਵਾਲੇ
ਪਦਾਰ੍ਥ ਗ੍ਰਹਣਕੇ ਖੇਦਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ
Page 104 of 513
PDF/HTML Page 137 of 546
single page version
ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਵਿਸ਼ਯੇਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਸ਼ਦਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਮਲਂ ਸਤ੍, ਕ੍ਰਮਕਰਣਵ੍ਯਵਧਾਨਜਨਿਤਖੇਦਾਭਾਵਾਦਵਗ੍ਰਹਾਦਿਰਹਿਤਂ ਚ ਸਤ੍,
ਯਦੇਵਂ ਪਞ੍ਚਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਂ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਜ੍ਞਾਨਂ ਤਦਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਰੂਪਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਾਤ੍ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣ-
ਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਂ ਭਣ੍ਯਤੇ
ਭਾਖ੍ਯੋ ਨ ਤੇਮਾਂ ਖੇਦ ਜੇਥੀ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਛੇ
ਭਣਿਤਃ ] ਉਸੇ ਖੇਦ ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵਨੇ ਖੇਦ ਨਹੀਂ ਕਹਾ) [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ]
ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਘਾਤੀਨਿ ] ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ [ਕ੍ਸ਼ਯਂ ਜਾਤਾਨਿ ] ਕ੍ਸ਼ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਏ ਹੈਂ
ਸੁਖਤ੍ਵ ਨ ਹੋ ?
Page 105 of 513
PDF/HTML Page 138 of 546
single page version
ਖੇਦਨਿਦਾਨਤਾਂ ਪ੍ਰਤਿਪਦ੍ਯਨ੍ਤੇ
ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪਰਿਣਮਤ੍ ਕੇਵਲਮੇਵ ਪਰਿਣਾਮਃ, ਤਤਃ ਕੁਤੋਨ੍ਯਃ ਪਰਿਣਾਮੋ ਯਦ੍ਦ੍ਵਾਰੇਣ ਖੇਦਸ੍ਯਾਤ੍ਮ-
ਲਾਭਃ
ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਖੇਦੋ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਸੁਖਮੇਵ
ਹੋਕਰ ਥਕਨੇਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਲਿਯੇ ਖੇਦਕੇ ਕਾਰਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ
ਹੈਂ ਐਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੀ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਰੂਪ (ਵਿਵਿਧਤਾਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨੇਕਾ ਸ੍ਥਾਨਭੂਤ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ,
ਚਿਤ੍ਰਿਤ੍ ਦੀਵਾਰਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਸ੍ਵਯਂ) ਹੀ ਅਨਨ੍ਤਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੀ
ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ
Page 106 of 513
PDF/HTML Page 139 of 546
single page version
ਕੇਵਲਸੁਖਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ
ਨਾਸ੍ਤਿ, ਤਥੈਵ ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਰ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਸਮਰਸੀਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਮਾਨਾਨਾਂ ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖ-
ਰਸਾਸ੍ਵਾਦਪਰਿਣਤਿਰੂਪਾਮਾਤ੍ਮਨਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਭਿਨ੍ਨਾਮਨਾਕੁਲਤਾਂ ਪ੍ਰਤਿ ਖੇਦੋ ਨਾਸ੍ਤਿ
ਹੀ ਸੁਖ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਸੁਖਕਾ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਕਹਾਁ ਹੈ ?
ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ :
ਹੋਨੇਸੇ ਵਹਾਁ ਥਕਾਵਟ ਯਾ ਦੁਃਖ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਸ਼੍ਕਂਪ -ਸ੍ਥਿਰ -ਅਕ੍ਸ਼ੁਬ੍ਧ -ਅਨਾਕੁਲ ਹੈ; ਔਰ ਅਨਾਕੁਲ ਹੋਨੇਸੇ ਸੁਖੀ ਹੈ
ਹੈ
Page 107 of 513
PDF/HTML Page 140 of 546
single page version
ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ [ਪੁਨਃ ] ਔਰ [ਯਤ੍ ਤੁ ] ਜੋ [ਇਸ਼੍ਟਂ ] ਇਸ਼੍ਟ ਹੈ [ਤਤ੍ ] ਵਹ ਸਬ [ਲਬ੍ਧਂ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਹੁਆ ਹੈ
ਲੋਕਾਲੋਕਮੇਂ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਪਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ (ਦਰ੍ਸ਼ਨ -ਜ੍ਞਾਨ)
ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦਤਾਪੂਰ੍ਵਕ (-ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾਪੂਰ੍ਵਕ, ਬਿਨਾ ਅਂਕੁਸ਼, ਕਿਸੀਸੇ ਬਿਨਾ ਦਬੇ) ਵਿਕਸਿਤ ਹੈਂ (ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਦਰ੍ਸ਼ਨ -ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਪ੍ਰਤਿਘਾਤਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ) ਇਸਲਿਯੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਪ੍ਰਤਿਘਾਤਕਾ ਅਭਾਵ
ਜਿਸਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ਐਸਾ ਸੁਖ ਅਭੇਦਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ
ਛੇ ਨਸ਼੍ਟ ਸਰ੍ਵ ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਨੇ ਜੇ ਇਸ਼੍ਟ ਤੇ ਸੌ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਛੇ