Pravachansar-Hindi (Punjabi transliteration). Gatha: 62-75 ; Shubh-parinam adhikAr.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 8 of 28

 

Page 108 of 513
PDF/HTML Page 141 of 546
single page version

ਸਰ੍ਵੇਸ਼੍ਟੋਪਲਮ੍ਭਾਚ੍ਚ . ਯਤੋ ਹਿ ਕੇਵਲਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਸੁਖਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਵਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤਸ੍ਯ ਦੁਃਖਸ੍ਯ ਸਾਧਨਤਾਮੁਪ-
ਗਤਮਜ੍ਞਾਨਮਖਿਲਮੇਵ ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ, ਸੁਖਸ੍ਯ ਸਾਧਨੀਭੂਤਂ ਤੁ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਂ ਜ੍ਞਾਨਮੁਪਜਾਯਤੇ, ਤਤਃ ਕੇਵਲਮੇਵ
ਸੌਖ੍ਯਮਿਤ੍ਯਲਂ ਪ੍ਰਪਂਚੇਨ
..੬੧..
ਅਥ ਕੇਵਲਿਨਾਮੇਵ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਮਿਤਿ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਪਯਤਿ
ਣੋ ਸਦ੍ਦਹਂਤਿ ਸੋਕ੍ਖਂ ਸੁਹੇਸੁ ਪਰਮਂ ਤਿ ਵਿਗਦਘਾਦੀਣਂ .
ਸੁਣਿਦੂਣ ਤੇ ਅਭਵ੍ਵਾ ਭਵ੍ਵਾ ਵਾ ਤਂ ਪਡਿਚ੍ਛਂਤਿ ..੬੨..
ਨ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਤਿ ਸੌਖ੍ਯਂ ਸੁਖੇਸ਼ੁ ਪਰਮਮਿਤਿ ਵਿਗਤਘਾਤਿਨਾਮ੍ .
ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਤੇ ਅਭਵ੍ਯਾ ਭਵ੍ਯਾ ਵਾ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤੀਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ..੬੨..
ਸੁਖਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤਮਾਕੁਲਤ੍ਵੋਤ੍ਪਾਦਕਮਨਿਸ਼੍ਟਂ ਦੁਃਖਮਜ੍ਞਾਨਂ ਚ ਨਸ਼੍ਟਂ, ਯਤਸ਼੍ਚ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖਾਵਿਨਾਭੂਤਂ
ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯੋਦਰਵਿਵਰਵਰ੍ਤਿਸਮਸ੍ਤਪਦਾਰ੍ਥਯੁਗਪਤ੍ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਮਿਸ਼੍ਟਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਚ ਲਬ੍ਧਂ, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਕੇਵਲਿਨਾਂ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ
ਸੁਖਮਿਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ
..੬੧.. ਅਥ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਂ ਕੇਵਲਿਨਾਮੇਵ, ਸਂਸਾਰਿਣਾਂ ਯੇ ਮਨ੍ਯਨ੍ਤੇ ਤੇਭਵ੍ਯਾ ਇਤਿ
ਨਿਰੂਪਯਤਿਣੋ ਸਦ੍ਦਹਂਤਿ ਨੈਵ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਤਿ ਨ ਮਨ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਕਿਮ੍ . ਸੋਕ੍ਖਂ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਪਰਮਾਹ੍ਲਾਦੈਕਸੁਖਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਂ
ਨ ਮਨ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਸੁਹੇਸੁ ਪਰਮਂ ਤਿ ਸੁਖੇਸ਼ੁ ਮਧ੍ਯੇ ਤਦੇਵ ਪਰਮਸੁਖਮ੍ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਤ੍ਸੁਖਮ੍ . ਵਿਗਦਘਾਦੀਣਂ
ਵਿਗਤਘਾਤਿਕਰ੍ਮਣਾਂ ਕੇਵਲਿਨਾਮ੍ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾਪਿ ਨ ਮਨ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਸੁਣਿਦੂਣ ‘ਜਾਦਂ ਸਯਂ ਸਮਤ੍ਤਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ-
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਗਾਥਾਤ੍ਰਯਕਥਿਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾਪਿ . ਤੇ ਅਭਵ੍ਵਾ ਤੇ ਅਭਵ੍ਯਾਃ . ਤੇ ਹਿ ਜੀਵਾ ਵਰ੍ਤਮਾਨਕਾਲੇ
(ਪ੍ਰਕਾਰਾਨ੍ਤਰਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕੀ ਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪਤਾ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ :) ਔਰ, ਕੇਵਲ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਸੁਖ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਰ੍ਵ ਅਨਿਸ਼੍ਟੋਂਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ ਔਰ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਇਸ਼੍ਟਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋ
ਚੁਕੀ ਹੈ
. ਕੇਵਲ -ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ, ਸੁਖੋਪਲਬ੍ਧਿਕੇ ਵਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤ ਦੁਃਖੋਂਕੇ ਸਾਧਨਭੂਤ ਅਜ੍ਞਾਨਕਾ
ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਤਯਾ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸੁਖਕਾ ਸਾਧਨਭੂਤ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਕੇਵਲ
ਹੀ ਸੁਖ ਹੈ
. ਅਧਿਕ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਬਸ ਹੋ ..੬੧..
ਅਬ, ਐਸੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੋ ਹੀ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸੁਖ ਹੋਤਾ ਹੈ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਵਿਗਤਘਾਤਿਨਾਂ ] ਜਿਨਕੇ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਗਯੇ ਹੈਂ ਉਨਕਾ [ਸੌਖ੍ਯਂ ]
ਸੁਖ [ਸੁਖੇਸ਼ੁ ਪਰਮਂ ] (ਸਰ੍ਵ) ਸੁਖੋਂਮੇਂ ਪਰਮ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਹੈ’ [ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾ ] ਐਸਾ ਵਚਨ ਸੁਨਕਰ
[ਨ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਤਿ ] ਜੋ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ [ਤੇ ਅਭਵ੍ਯਾਃ ] ਵੇ ਅਭਵ੍ਯ ਹੈਂ; [ਭਵ੍ਯਾਃ ਵਾ ] ਔਰ ਭਵ੍ਯ [ਤਤ੍ ]
ਉਸੇ [ਪ੍ਰਤੀਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ] ਸ੍ਵੀਕਾਰ (-ਆਦਰ) ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਉਸਕੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ..੬੨..
ਸੁਣੀ ‘ਘਾਤਿਕਰ੍ਮਵਿਹੀਨਨੁਂ ਸੁਖ ਸੌ ਸੁਖੇ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਛੇ’,
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧੇ ਨ ਤੇਹ ਅਭਵ੍ਯ ਛੇ, ਨੇ ਭਵ੍ਯ ਤੇ ਸਂਮਤ ਕਰੇ. ੬੨.

Page 109 of 513
PDF/HTML Page 142 of 546
single page version

ਇਹ ਖਲੁ ਸ੍ਵਭਾਵਪ੍ਰਤਿਘਾਤਾਦਾਕੁਲਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਮੋਹਨੀਯਾਦਿਕਰ੍ਮਜਾਲਸ਼ਾਲਿਨਾਂ ਸੁਖਾਭਾਸੇ-
ਪ੍ਯਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕੀ ਸੁਖਮਿਤਿ ਰੂਢਿਃ . ਕੇਵਲਿਨਾਂ ਤੁ ਭਗਵਤਾਂ ਪ੍ਰਕ੍ਸ਼ੀਣਘਾਤਿਕਰ੍ਮਣਾਂ ਸ੍ਵਭਾਵ-
ਪ੍ਰਤਿਘਾਤਾਭਾਵਾਦਨਾਕੁਲਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਯਥੋਦਿਤਸ੍ਯ ਹੇਤੋਰ੍ਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਚ ਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਂ ਸੁਖਮਿਤਿ
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧੇਯਮ੍
. ਨ ਕਿਲੈਵਂ ਯੇਸ਼ਾਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਮਸ੍ਤਿ ਤੇ ਖਲੁ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸੁਖਸੁਧਾਪਾਨਦੂਰਵਰ੍ਤਿਨੋ ਮ੍ਰੁਗਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮ੍ਭੋ-
ਭਾਰਮੇਵਾਭਵ੍ਯਾਃ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ . ਯੇ ਪੁਨਰਿਦਮਿਦਾਨੀਮੇਵ ਵਚਃ ਪ੍ਰਤੀਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤੇ ਸ਼ਿਵਸ਼੍ਰਿਯੋ ਭਾਜਨਂ
ਸਮਾਸਨ੍ਨਭਵ੍ਯਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਯੇ ਤੁ ਪੁਰਾ ਪ੍ਰਤੀਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤੇ ਤੁ ਦੂਰਭਵ੍ਯਾ ਇਤਿ ..੬੨..
ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਰੂਪਭਵ੍ਯਤ੍ਵਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਦਭਵ੍ਯਾ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ, ਨ ਪੁਨਃ ਸਰ੍ਵਥਾ . ਭਵ੍ਵਾ ਵਾ ਤਂ ਪਡਿਚ੍ਛਂਤਿ ਯੇ ਵਰ੍ਤਮਾਨਕਾਲੇ
ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਰੂਪਭਵ੍ਯਤ੍ਵਵ੍ਯਕ੍ਤਿਪਰਿਣਤਾਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤਿ ਤੇ ਤਦਨਨ੍ਤਸੁਖਮਿਦਾਨੀਂ ਮਨ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਯੇ ਚ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਰੂਪ-
ਭਵ੍ਯਤ੍ਵਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਾ ਭਾਵਿਕਾਲੇ ਪਰਿਣਮਿਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ਤੇ ਚ ਦੂਰਭਵ੍ਯਾ ਅਗ੍ਰੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਕੁਰ੍ਯੁਰਿਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ
ਮਾਰਣਾਰ੍ਥਂ ਤਲਵਰਗ੍ਰੁਹੀਤਤਸ੍ਕਰਸ੍ਯ ਮਰਣਮਿਵ ਯਦ੍ਯਪੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਮਿਸ਼੍ਟਂ ਨ ਭਵਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਤਲਵਰਸ੍ਥਾਨੀਯ-
ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹੋਦਯੇਨ ਮੋਹਿਤਃ ਸਨ੍ਨਿਰੁਪਰਾਗਸ੍ਵਾਤ੍ਮੋਤ੍ਥਸੁਖਮਲਭਮਾਨਃ ਸਨ੍ ਸਰਾਗਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਰਾਤ੍ਮਨਿਨ੍ਦਾਦਿਪਰਿਣਤੋ

ਹੇਯਰੂਪੇਣ ਤਦਨੁਭਵਤਿ
. ਯੇ ਪੁਨਰ੍ਵੀਤਰਾਗਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਸ੍ਤੇਸ਼ਾਂ, ਮਤ੍ਸ੍ਯਾਨਾਂ ਸ੍ਥਲਗਮਨਮਿਵਾ-
ਗ੍ਨਿਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਇਵ ਵਾ, ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸੁਖਾਚ੍ਚ੍ਯਵਨਮਪਿ ਦੁਃਖਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਤਿ . ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤਮ੍
੧. ਸੁਖਕਾ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਭਾਵ ਪ੍ਰਤਿਘਾਤਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ .
੨. ਸੁਖਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਨਾਕੁਲਤਾ ਹੈ .
ਟੀਕਾ :ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ਮੋਹਨੀਯਆਦਿਕਰ੍ਮਜਾਲਵਾਲੋਂਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਪ੍ਰਤਿਘਾਤਕੇ ਕਾਰਣ ਔਰ
ਆਕੁਲਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਸੁਖਾਭਾਸ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਸ ਸੁਖਾਭਾਸਕੋ ‘ਸੁਖ’ ਕਹਨੇਕੀ
ਅਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਰੂਢਿ ਹੈ; ਔਰ ਜਿਨਕੇ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹੈਂ ਐਸੇ ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੇ,
ਸ੍ਵਭਾਵਪ੍ਰਤਿਘਾਤਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਔਰ ਆਕੁਲਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਸੁਖਕੇ ਯਥੋਕ੍ਤ
ਕਾਰਣਕਾ ਔਰ
ਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸੁਖ ਹੈਐਸੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ . ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਐਸੀ
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵੇਮੋਕ੍ਸ਼ਸੁਖਕੇ ਸੁਧਾਪਾਨਸੇ ਦੂਰ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਅਭਵ੍ਯਮ੍ਰੁਗਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਕੇ ਜਲਸਮੂਹਕੋ ਹੀ
ਦੇਖਤੇ (-ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ) ਹੈਂ; ਔਰ ਜੋ ਉਸ ਵਚਨਕੋ ਇਸੀਸਮਯ ਸ੍ਵੀਕਾਰ(-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ) ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਵੇ
ਸ਼ਿਵਸ਼੍ਰੀਕੇ (-ਮੋਕ੍ਸ਼ਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀਕੇ) ਭਾਜਨਆਸਨ੍ਨਭਵ੍ਯ ਹੈਂ, ਔਰ ਜੋ ਆਗੇ ਜਾਕਰ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰੇਂਗੇ ਵੇ
ਦੂਰਭਵ੍ਯ ਹੈਂ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :‘ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੇ ਹੀ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸੁਖ ਹੈ’ ਐਸਾ ਵਚਨ ਸੁਨਕਰ ਜੋ ਕਭੀ
ਇਸਕਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰਆਦਰਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਵੇ ਕਭੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ; ਜੋ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਵਚਨ
ਸੁਨਕਰ ਅਂਤਰਂਗਸੇ ਉਸਕੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . ਜੋ ਵਰ੍ਤਮਾਨਮੇਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਤੇ
ਹੈਂ ਵੇ ਆਸਨ੍ਨਭਵ੍ਯ ਹੈਂ ਔਰ ਜੋ ਭਵਿਸ਼੍ਯਮੇਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰੇਂਗੇ ਵੇ ਦੂਰਭਵ੍ਯ ਹੈਂ ..੬੨..

Page 110 of 513
PDF/HTML Page 143 of 546
single page version

ਅਥ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਿਨਾਮਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਵਿਚਾਰਯਤਿ
ਮਣੁਆਸੁਰਾਮਰਿਂਦਾ ਅਹਿਦ੍ਦੁਦਾ ਇਂਦਿਏਹਿਂ ਸਹਜੇਹਿਂ .
ਅਸਹਂਤਾ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਰਮਂਤਿ ਵਿਸਏਸੁ ਰਮ੍ਮੇਸੁ ..੬੩..
ਮਨੁਜਾਸੁਰਾਮਰੇਨ੍ਦ੍ਰਾ ਅਭਿਦ੍ਰੁਤਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਃ ਸਹਜੈਃ .
ਅਸਹਮਾਨਾਸ੍ਤਦ੍ਦੁਃਖਂ ਰਮਨ੍ਤੇ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਮ੍ਯੇਸ਼ੁ ..੬੩..
ਅਮੀਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਾਣਿਨਾਂ ਹਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਾਤ੍ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਮੁਪਸਰ੍ਪਤਾਂ ਤਤ੍ਸਾਮਗ੍ਰੀਭੂਤੇਸ਼ੁ ਸ੍ਵਰਸਤ
ਏਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸ਼ੁ ਮੈਤ੍ਰੀ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ . ਅਥ ਤੇਸ਼ਾਂ ਤੇਸ਼ੁ ਮੈਤ੍ਰੀਮੁਪਗਤਾਨਾਮੁਦੀਰ੍ਣਮਹਾਮੋਹਕਾਲਾਨਲਕਵਲਿਤਾਨਾਂ
‘‘ਸਮਸੁਖਸ਼ੀਲਿਤਮਨਸਾਂ ਚ੍ਯਵਨਮਪਿ ਦ੍ਵੇਸ਼ਮੇਤਿ ਕਿਮੁ ਕਾਮਾਃ . ਸ੍ਥਲਮਪਿ ਦਹਤਿ ਝਸ਼ਾਣਾਂ ਕਿਮਙ੍ਗ
ਪੁਨਰਙ੍ਗਮਙ੍ਗਾਰਾਃ’’ ..੬੨.. ਏਵਮਭੇਦਨਯੇਨ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਸੁਖਂ ਭਣ੍ਯਤੇ ਇਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ
ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਸਂਸਾਰਿਣਾਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸਾਧਕਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਵਿਚਾਰਯਤਿਮਣੁਆਸੁਰਾਮਰਿਂਦਾ ਮਨੁਜਾ-
ਸੁਰਾਮਰੇਨ੍ਦ੍ਰਾਃ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ . ਅਹਿਦ੍ਦੁਦਾ ਇਂਦਿਏਹਿਂ ਸਹਜੇਹਿਂ ਅਭਿਦ੍ਰੁਤਾਃ ਕਦਰ੍ਥਿਤਾਃ ਦੁਖਿਤਾਃ . ਕੈਃ . ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਃ
ਸਹਜੈਃ . ਅਸਹਂਤਾ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਦ੍ਦੁਃਖੋਦ੍ਰੇਕਮਸਹਮਾਨਾਃ ਸਨ੍ਤਃ . ਰਮਂਤਿ ਵਿਸਏਸੁ ਰਮ੍ਮੇਸੁ ਰਮਨ੍ਤੇ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਮ੍ਯਾਭਾਸੇਸ਼ੁ
ਇਤਿ . ਅਥ ਵਿਸ੍ਤਰਃਮਨੁਜਾਦਯੋ ਜੀਵਾ ਅਮੂਰ੍ਤਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸੁਖਾਸ੍ਵਾਦਮਲਭਮਾਨਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਮੂਰ੍ਤੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ-
ਜ੍ਞਾਨਸੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸ਼ੁ ਮੈਤ੍ਰੀ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਤਪ੍ਤਲੋਹਗੋਲਕਾਨਾਮੁਦਕਾਕਰ੍ਸ਼ਣਮਿਵ
ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਤੀਵ੍ਰਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਜਾਯਤੇ . ਤਾਂ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮਸਹਮਾਨਾ ਵਿਸ਼ਯਾਨਨੁਭਵਨ੍ਤਿ ਇਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਿ
ਅਬ, ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਵਾਲੋਂਕੇ ਅਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਮਨੁਜਾਸੁਰਾਮਰੇਨ੍ਦ੍ਰਾਃ ] ਮਨੁਸ਼੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰ (ਚਕ੍ਰਵਰ੍ਤੀ) ਅਸੁਰੇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ ਸੁਰੇਨ੍ਦ੍ਰ
[ਸਹਜੈਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਃ ] ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ (ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਵਾਲੋਂਕੋ ਜੋ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੈ ਐਸੀ) ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ
[ਅਭਿਦ੍ਰੁਤਾਃ ] ਪੀੜਿਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਤਦ੍ ਦੁਃਖਂ ] ਉਸ ਦੁਃਖਕੋ [ਅਸਹਮਾਨਾਃ ] ਸਹਨ ਨ ਕਰ ਸਕਨੇਸੇ
[ਰਮ੍ਯੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ] ਰਮ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ [ਰਮਨ੍ਤੇ ] ਰਮਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
..੬੩..
ਟੀਕਾ :ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਨੇਵਾਲੇ ਇਨ
ਪ੍ਰਾਣਿਯੋਂਕੋ ਉਸਕੀ (-ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕੀ) ਸਾਮਗ੍ਰੀਰੂਪ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਨਿਜਰਸਸੇ ਹੀ (-ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ
ਹੀ) ਮੈਤ੍ਰੀ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ
. ਅਬ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਮੈਤ੍ਰੀਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਉਨ ਪ੍ਰਾਣਿਯੋਂਕੋ, ਉਦਯਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਮਹਾਮੋਹਰੂਪੀ ਕਾਲਾਗ੍ਨਿਨੇ ਗ੍ਰਾਸ ਬਨਾ ਲਿਯਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਤਪ੍ਤ ਲੋਹੇਕੇ ਗੋਲੇਕੀ ਭਾਁਤਿ (-ਜੈਸੇ ਗਰਮ
ਸੁਰ -ਅਸੁਰ -ਨਰਪਤਿ ਪੀਡਿਤ ਵਰ੍ਤੇ ਸਹਜ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਵਡੇ,
ਨਵ ਸਹੀ ਸ਼ਕੇ ਤੇ ਦੁਃਖ ਤੇਥੀ ਰਮ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯੋਮਾਂ ਰਮੇ
. ੬੩.

Page 111 of 513
PDF/HTML Page 144 of 546
single page version

ਤਪ੍ਤਾਯੋਗੋਲਾਨਾਮਿਵਾਤ੍ਯਨ੍ਤਮੁਪਾਤ੍ਤਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਨਾਂ ਤਦ੍ਦੁਃਖਵੇਗਮਸਹਮਾਨਾਨਾਂ ਵ੍ਯਾਧਿਸਾਤ੍ਮ੍ਯਤਾਮੁਪਗਤੇਸ਼ੁ ਰਮ੍ਯੇਸ਼ੁ
ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਤਿਰੁਪਜਾਯਤੇ
. ਤਤੋ ਵ੍ਯਾਧਿਸ੍ਥਾਨੀਯਤ੍ਵਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ ਵ੍ਯਾਧਿਸਾਤ੍ਮ੍ਯਸਮਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ ਚ ਨ
ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਾਨਾਂ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਂ ਸੌਖ੍ਯਮ੍ ..੬੩..
ਅਥ ਯਾਵਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਤਾਵਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਾਦੇਵ ਦੁਃਖਮੇਵਂ ਵਿਤਰ੍ਕਯਤਿ
ਜੇਸਿਂ ਵਿਸਏਸੁ ਰਦੀ ਤੇਸਿਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਵਿਯਾਣ ਸਬ੍ਭਾਵਂ .
ਜਇ ਤਂ ਣ ਹਿ ਸਬ੍ਭਾਵਂ ਵਾਵਾਰੋ ਣਤ੍ਥਿ ਵਿਸਯਤ੍ਥਂ ..੬੪..
ਯੇਸ਼ਾਂ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਤਿਸ੍ਤੇਸ਼ਾਂ ਦੁਃਖਂ ਵਿਜਾਨੀਹਿ ਸ੍ਵਾਭਾਵਮ੍ .
ਯਦਿ ਤਨ੍ਨ ਹਿ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਵ੍ਯਾਪਾਰੋ ਨਾਸ੍ਤਿ ਵਿਸ਼ਯਾਰ੍ਥਮ੍ ..੬੪..
ਵ੍ਯਾਧਿਸ੍ਥਾਨੀਯਾਨਿ, ਵਿਸ਼ਯਾਸ਼੍ਚ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤੀਕਾਰੌਸ਼ਧਸ੍ਥਾਨੀਯਾ ਇਤਿ ਸਂਸਾਰਿਣਾਂ ਵਾਸ੍ਤਵਂ ਸੁਖਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ..੬੩.. ਅਥ
ਯਾਵਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵ੍ਯਾਪਾਰਸ੍ਤਾਵਦ੍ਦੁਃਖਮੇਵੇਤਿ ਕਥਯਤਿਜੇਸਿਂ ਵਿਸਏਸੁ ਰਦੀ ਯੇਸ਼ਾਂ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ-
ਪਰਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਵਿਪਰੀਤੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਤਿਃ ਤੇਸਿਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਵਿਯਾਣ ਸਬ੍ਭਾਵਂ ਤੇਸ਼ਾਂ ਬਹਿਰ੍ਮੁਖਜੀਵਾਨਾਂ
ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਨਿਰੁਪਾਧਿਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਵਿਪਰੀਤਂ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨੈਵ ਦੁਃਖਮਸ੍ਤੀਤਿ ਵਿਜਾਨੀਹਿ .
ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਲੋਹੇਕਾ ਗੋਲਾ ਪਾਨੀਕੋ ਸ਼ੀਘ੍ਰ ਹੀ ਸੋਖ ਲੇਤਾ ਹੈ) ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਈ ਹੈ;
ਉਸ ਦੁਃਖਕੇ ਵੇਗਕੋ ਸਹਨ ਨ ਕਰ ਸਕਨੇਸੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਵ੍ਯਾਧਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਕੇ ਸਮਾਨ (-ਰੋਗਮੇਂ ਥੋੜਾਸਾ
ਆਰਾਮ ਜੈਸਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਨੇਵਾਲੇ ਉਪਚਾਰਕੇ ਸਮਾਨ) ਰਮ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਰਤਿ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ
.
ਇਸਲਿਯੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ ਵ੍ਯਾਧਿ ਸਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਵਿਸ਼ਯ ਵ੍ਯਾਧਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰ ਸਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥੋਂਕੇ
ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸੁਖ ਨਹੀਂ ਹੈ
..੬੩..
ਅਬ, ਜਹਾਁ ਤਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ ਹੈਂ ਵਹਾਁ ਤਕ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਦੁਃਖ ਹੈ, ਐਸਾ ਨ੍ਯਾਯਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯੇਸ਼ਾਂ ] ਜਿਨ੍ਹੇਂ [ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਤਿਃ ] ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਰਤਿ ਹੈ, [ਤੇਸ਼ਾਂ ] ਉਨ੍ਹੇਂ
[ਦੁਃਖ ] ਦੁਃਖ [ਸ੍ਵਾਭਾਵਂ ] ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ [ਵਿਜਾਨੀਹਿ ] ਜਾਨੋ; [ਹਿ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਯਦਿ ] ਯਦਿ
[ਤਦ੍ ] ਵਹ ਦੁਃਖ [ਸ੍ਵਭਾਵਂ ਨ ] ਸ੍ਵਭਾਵ ਨ ਹੋ ਤੋ [ਵਿਸ਼ਯਾਰ੍ਥਂ ] ਵਿਸ਼ਯਾਰ੍ਥਮੇਂ [ਵ੍ਯਾਪਾਰਃ ] ਵ੍ਯਾਪਾਰ
[ਨ ਅਸ੍ਤਿ ] ਨ ਹੋ
..੬੪..
ਵਿਸ਼ਯੋ ਵਿਸ਼ੇ ਰਤਿ ਜੇਮਨੇ, ਦੁਃਖ ਛੇ ਸ੍ਵਭਾਵਿਕ ਤੇਮਨੇ;
ਜੋ ਤੇ ਨ ਹੋਯ ਸ੍ਵਭਾਵ ਤੋ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਨਹਿ ਵਿਸ਼ਯੋ ਵਿਸ਼ੇ
. ੬੪.

Page 112 of 513
PDF/HTML Page 145 of 546
single page version

ਯੇਸ਼ਾਂ ਜੀਵਦਵਸ੍ਥਾਨਿ ਹਤਕਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਿ, ਨ ਨਾਮ ਤੇਸ਼ਾਮੁਪਾਧਿਪ੍ਰਤ੍ਯਯਂ ਦੁਃਖਮ੍, ਕਿਂਤੁ
ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਮੇਵ, ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਤੇਰਵਲੋਕਨਾਤ. ਅਵਲੋਕ੍ਯਤੇ ਹਿ ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ੍ਤਮ੍ਬੇਰਮਸ੍ਯ ਕਰੇਣੁਕੁਟ੍ਟਨੀਗਾਤ੍ਰ-
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਇਵ, ਸਫ ਰਸ੍ਯ ਬਡਿਸ਼ਾਮਿਸ਼ਸ੍ਵਾਦ ਇਵ, ਇਨ੍ਦਿਰਸ੍ਯ ਸਂਕੋਚਸਂਮੁਖਾਰਵਿਨ੍ਦਾਮੋਦ ਇਵ, ਪਤਂਗਸ੍ਯ
ਪ੍ਰਦੀਪਾਰ੍ਚੀਰੂਪ ਇਵ, ਕੁਰਂਗਸ੍ਯ ਮ੍ਰੁਗਯੁਗੇਯਸ੍ਵਰ ਇਵ, ਦੁਰ੍ਨਿਵਾਰੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵੇਦਨਾਵਸ਼ੀਕ੍ਰੁਤਾਨਾਮਾਸਨ੍ਨਨਿਪਾਤੇਸ਼੍ਵਪਿ
ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼੍ਵਭਿਪਾਤਃ
. ਯਦਿ ਪੁਨਰ੍ਨ ਤੇਸ਼ਾਂ ਦੁਃਖਂ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਮਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯੇਤ ਤਦੋਪਸ਼ਾਨ੍ਤਸ਼ੀਤਜ੍ਵਰਸ੍ਯ
ਸਂਸ੍ਵੇਦਨਮਿਵ, ਪ੍ਰਹੀਣਦਾਹਜ੍ਵਰਸ੍ਯਾਰਨਾਲਪਰਿਸ਼ੇਕ ਇਵ, ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਨੇਤ੍ਰਸਂਰਮ੍ਭਸ੍ਯ ਚ ਵਟਾਚੂਰ੍ਣਾਵਚੂਰ੍ਣਨਮਿਵ,
ਵਿਨਸ਼੍ਟਕਰ੍ਣਸ਼ੂਲਸ੍ਯ ਬਸ੍ਤਮੂਤ੍ਰਪੂਰਣਮਿਵ, ਰੂਢਵ੍ਰਣਸ੍ਯਾਲੇਪਨਦਾਨਮਿਵ, ਵਿਸ਼ਯਵ੍ਯਾਪਾਰੋ ਨ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯੇਤ
. ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ
ਚਾਸੌ . ਤਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤਦੁਃਖਯੋਗਿਨ ਏਵ ਜੀਵਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਃ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਿਨਃ ..੬੪..
ਕਸ੍ਮਾਦਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਤੇਰਵਲੋਕਨਾਤ੍ . ਜਇ ਤਂ ਣ ਸਬ੍ਭਾਵਂ ਯਦਿ ਤਦ੍ਦੁਃਖਂ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਨਾਸ੍ਤਿ
ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਵਾਵਾਰੋ ਣਤ੍ਥਿ ਵਿਸਯਤ੍ਥਂ ਤਰ੍ਹਿ ਵਿਸ਼ਯਾਰ੍ਥਂ ਵ੍ਯਾਪਾਰੋ ਨਾਸ੍ਤਿ ਨ ਘਟਤੇ . ਵ੍ਯਾਧਿਸ੍ਥਾਨਾਮੌਸ਼ਧੇਸ਼੍ਵਿਵ
ਟੀਕਾ :ਜਿਨਕੀ ਹਤ (ਨਿਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ, ਨਿਂਦ੍ਯ) ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ ਜੀਵਿਤ (-ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ) ਹੈਂ, ਉਨ੍ਹੇਂ
ਉਪਾਧਿਕੇ ਕਾਰਣ (ਬਾਹ੍ਯ ਸਂਯੋਗੋਂਕੇ ਕਾਰਣ, ਔਪਾਧਿਕ) ਦੁਃਖ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੀ
ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਕੀ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਰਤਿ ਦੇਖੀ ਜਾਤੀ ਹੈ
. ਜੈਸੇਹਾਥੀ ਹਥਿਨੀਰੂਪੀ ਕੁਟ੍ਟਨੀਕੇ ਸ਼ਰੀਰ-
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕੀ ਓਰ, ਮਛਲੀ ਬਂਸੀਮੇਂ ਫਁਸੇ ਹੁਏ ਮਾਂਸਕੇ ਸ੍ਵਾਦਕੀ ਓਰ, ਭ੍ਰਮਰ ਬਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਨੇਵਾਲੇ
ਕਮਲਕੇ ਗਂਧਕੀ ਓਰ, ਪਤਂਗਾ ਦੀਪਕਕੀ ਜ੍ਯੋਤਿਕੇ ਰੂਪਕੀ ਓਰ ਔਰ ਹਿਰਨ ਸ਼ਿਕਾਰੀਕੇ ਸਂਗੀਤਕੇ
ਸ੍ਵਰਕੀ ਓਰ ਦੌੜਤੇ ਹੁਏ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ
ਦੁਰ੍ਨਿਵਾਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵੇਦਨਾਕੇ ਵਸ਼ੀਭੂਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ
ਵੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਨਾਸ਼ ਅਤਿ ਨਿਕਟ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਸ਼ਯ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਹੈਂ) ਤਥਾਪਿ, ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ
ਓਰ ਦੌੜਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ
. ਔਰ ਯਦਿ ‘ਉਨਕਾ ਦੁਃਖ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੈ’ ਐਸਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਨ ਕਿਯਾ
ਜਾਯੇ ਤੋ ਜੈਸੇਜਿਸਕਾ ਸ਼ੀਤਜ੍ਵਰ ਉਪਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ, ਵਹ ਪਸੀਨਾ ਆਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਉਪਚਾਰ
ਕਰਤਾ ਤਥਾ ਜਿਸਕਾ ਦਾਹਜ੍ਵਰ ਉਤਰ ਗਯਾ ਹੈ ਵਹ ਕਾਁਜੀਸੇ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਤਾਪਕੋ ਉਤਾਰਤਾ ਤਥਾ ਜਿਸਕੀ
ਆਁਖੋਂਕਾ ਦੁਃਖ ਦੂਰ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਵਹ ਵਟਾਚੂਰ੍ਣ (-ਸ਼ਂਖ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕਾ ਚੂਰ੍ਣ) ਆਁਜਤਾ ਤਥਾ ਜਿਸਕਾ
ਕਰ੍ਣਸ਼ੂਲ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਗਯਾ ਹੋ ਵਹ ਕਾਨਮੇਂ ਫਿ ਰ ਬਕਰੇਕਾ ਮੂਤ੍ਰ ਡਾਲਤਾ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ ਔਰ
ਜਿਸਕਾ ਘਾਵ ਭਰ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹ ਫਿ ਰ ਲੇਪ ਕਰਤਾ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯ
ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਦੇਖਨੇਮੇਂ ਨਹੀਂ ਆਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਨਕੇ ਵਹ (ਵਿਸ਼ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ) ਤੋ ਦੇਖੀ ਜਾਤੀ ਹੈ .
ਇਸਸੇ (ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਕਿ) ਜਿਨਕੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ ਜੀਵਿਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੇ ਦੁਃਖ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ
ਹੀ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਦੁਃਖ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਰਤਿ
ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ; ਕਭੀ -ਕਭੀ ਤੋ ਵੇ, ਅਸਹ੍ਯ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਕੀ ਦਾਹਸੇ (-ਤੀਵ੍ਰ ਇਚ੍ਛਾਰੂਪੀ ਦੁਃਖਕੇ ਕਾਰਣ)

Page 113 of 513
PDF/HTML Page 146 of 546
single page version

ਅਥ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਸੁਖਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯੇ ਸ਼ਰੀਰਸ੍ਯ ਸੁਖਸਾਧਨਤਾਂ ਪ੍ਰਤਿਹਨ੍ਤਿ
ਪਪ੍ਪਾ ਇਟ੍ਠੇ ਵਿਸਯੇ ਫਾਸੇਹਿਂ ਸਮਸ੍ਸਿਦੇ ਸਹਾਵੇਣ .
ਪਰਿਣਮਮਾਣੋ ਅਪ੍ਪਾ ਸਯਮੇਵ ਸੁਹਂ ਣ ਹਵਦਿ ਦੇਹੋ ..੬੫..
ਪ੍ਰਾਪ੍ਯੇਸ਼੍ਟਾਨ੍ ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੈਃ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤਾਨ੍ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ .
ਪਰਿਣਮਮਾਨ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਂ ਨ ਭਵਤਿ ਦੇਹਃ ..੬੫..
ਅਸ੍ਯ ਖਲ੍ਵਾਤ੍ਮਨਃ ਸਸ਼ਰੀਰਾਵਸ੍ਥਾਯਾਮਪਿ ਨ ਸ਼ਰੀਰਂ ਸੁਖਸਾਧਨਤਾਮਾਪਦ੍ਯਮਾਨਂ ਪਸ਼੍ਯਾਮਃ,
ਯਤਸ੍ਤਦਾਪਿ ਪੀਤੋਨ੍ਮਤ੍ਤਕਰਸੈਰਿਵ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਮੋਹਵਸ਼ਵਰ੍ਤਿਭਿਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਰਿਮੇਸ੍ਮਾਕਮਿਸ਼੍ਟਾ ਇਤਿ ਕ੍ਰਮੇਣ
ਵਿਸ਼ਯਾਰ੍ਥਂ ਵ੍ਯਾਪਾਰੋ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ ਚੇਤ੍ਤਤ ਏਵ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਦੁਃਖਮਸ੍ਤੀਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੬੪.. ਏਵਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥੇਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਯ
ਦੁਃਖਸ੍ਥਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਸ਼ਰੀਰਾਭਾਵੇਪਿ ਸੁਖਮਸ੍ਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ਸ਼ਰੀਰਂ ਸੁਖ-
ਕਾਰਣਂ ਨ ਸ੍ਯਾਦਿਤਿ ਵ੍ਯਕ੍ਤੀਕਰੋਤਿਪਪ੍ਪਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ . ਕਾਨ੍ . ਇਟ੍ਠੇ ਵਿਸਏ ਇਸ਼੍ਟਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ . ਕਥਂਭੂਤਾਨ੍ .
ਪ੍ਰ. ੧੫
ਮਰਨੇ ਤਕਕੀ ਪਰਵਾਹ ਨ ਕਰਕੇ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਕੂਦ ਪੜਤੇ ਹੈਂ . ਯਦਿ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ
ਹੀ ਦੁਃਖ ਨ ਹੋ ਤੋ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਰਤਿ ਹੀ ਨ ਹੋਨੀ ਚਾਹਿਯੇ . ਜਿਸਕੇ ਸ਼ਰੀਰਕਾ ਦਾਹ ਦੁਃਖ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ
ਗਯਾ ਹੋ ਵਹ ਬਾਹ੍ਯ ਸ਼ੀਤੋਪਚਾਰਮੇਂ ਰਤਿ ਕ੍ਯੋਂ ਕਰੇਗਾ ? ਇਸਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਕਿ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੇ ਦੁਃਖ
ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ
..੬੪..
ਅਬ, ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸੁਖਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਲਿਯੇ, ਸ਼ਰੀਰ ਸੁਖਕਾ ਸਾਧਨ ਹੋਨੇਕੀ ਬਾਤਕਾ
ਖਂਡਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . (ਸਿਦ੍ਧ ਭਗਵਾਨਕੇ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਬਿਨਾ ਭੀ ਸੁਖ ਹੋਤਾ ਹੈ ਯਹ ਬਾਤ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਸਮਝਾਨੇਕੇ
ਲਿਯੇ, ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਭੀ ਸ਼ਰੀਰ ਸੁਖਕਾਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕਾਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ) :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੈਃ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤਾਨ੍ ] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ ਜਿਨਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤੀ ਹੈਂ ਐਸੇ
[ਇਸ਼੍ਟਾਨ੍ ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ ] ਇਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ [ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ] ਪਾਕਰ [ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ] (ਅਪਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ) ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ
[ਪਰਿਣਮਮਾਨਃ ] ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਸ੍ਵਯਮੇਵ ] ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ [ਸੁਖ ] ਸੁਖਰੂਪ
(-ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਰੂਪ) ਹੋਤਾ ਹੈ [ਦੇਹਃ ਨ ਭਵਤਿ ] ਦੇਹ ਸੁਖਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ
..੬੫..
ਟੀਕਾ :ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਇਸ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਲਿਯੇ ਸਸ਼ਰੀਰ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਭੀ ਸ਼ਰੀਰ ਸੁਖਕਾ ਸਾਧਨ
ਹੋ ਐਸਾ ਹਮੇਂ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਤਬ ਭੀ, ਮਾਨੋਂ ਉਨ੍ਮਾਦਜਨਕ ਮਦਿਰਾਕਾ ਪਾਨ ਕਿਯਾ ਹੋ
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਇਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋ ਪਾਮੀਨੇ, ਨਿਜ ਭਾਵਥੀ
ਜੀਵ ਪ੍ਰਣਮਤੋ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਰੂਪ ਥਾਯ, ਦੇਹ ਥਤੋ ਨਥੀ
. ੬੫.

Page 114 of 513
PDF/HTML Page 147 of 546
single page version

ਵਿਸ਼ਯਾਨਭਿਪਤਦ੍ਭਿਰਸਮੀਚੀਨਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤਾਮਨੁਭਵਨ੍ਨੁਪਰੁਦ੍ਧਸ਼ਕ੍ਤਿਸਾਰੇਣਾਪਿ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਵੀਰ੍ਯਾਤ੍ਮਕੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯ-
ਕਾਰਣਤਾਮੁਪਾਗਤੇਨ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਮਾਨਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਸੁਖਤਾਮਾਪਦ੍ਯਤੇ
. ਸ਼ਰੀਰਂ ਤ੍ਵਚੇਤਨ-
ਤ੍ਵਾਦੇਵ ਸੁਖਤ੍ਵਪਰਿਣਤੇਰ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਰਣਤਾਮਨੁਪਗਚ੍ਛਨ੍ਨ ਜਾਤੁ ਸੁਖਤਾਮੁਪਢੌਕਤ ਇਤਿ ..੬੫..
ਅਥੈਤਦੇਵ ਦ੍ਰੁਢਯਤਿ
ਏਗਂਤੇਣ ਹਿ ਦੇਹੋ ਸੁਹਂ ਣ ਦੇਹਿਸ੍ਸ ਕੁਣਦਿ ਸਗ੍ਗੇ ਵਾ .
ਵਿਸਯਵਸੇਣ ਦੁ ਸੋਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਵਾ ਹਵਦਿ ਸਯਮਾਦਾ ..੬੬..
ਫਾਸੇਹਿਂ ਸਮਸ੍ਸਿਦੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰਹਿਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣੈਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਭਿਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਃ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤਾਨ੍ ਸਮ੍ਯਕ੍
ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਾਨ੍ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਾਨ੍, ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਾਨ੍ ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ . ਸ ਕਃ . ਅਪ੍ਪਾ ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਹਾਵੇਣ
ਪਰਿਣਮਮਾਣੋ ਅਨਨ੍ਤਸੁਖੋਪਾਦਾਨਭੂਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਵਿਪਰੀਤੇਨਾਸ਼ੁਦ੍ਧਸੁਖੋਪਾਦਾਨਭੂਤੇਨਾਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵੇਨ
ਪਰਿਣਮਮਾਨਃ . ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਃ ਸਨ੍ ਸਯਮੇਵ ਸੁਹਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਭਵਤਿ ਪਰਿਣਮਤਿ . ਣ ਹਵਦਿ ਦੇਹੋ ਦੇਹਃ
੧. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨ -ਵੀਰ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਰੁਕ ਗਈ ਹੈ
ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਭਾਵ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ .
ਏਕਾਂਤਥੀ ਸ੍ਵਰ੍ਗੇਯ ਦੇਹ ਕਰੇ ਨਹੀਂ ਸੁਖ ਦੇਹੀਨੇ,
ਪਣ ਵਿਸ਼ਯਵਸ਼ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਆਤ੍ਮਾ ਸੁਖ ਵਾ ਦੁਃਖ ਥਾਯ ਛੇ
. ੬੬.
ਐਸੀ, ਪ੍ਰਬਲ ਮੋਹਕੇ ਵਸ਼ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੀ, ‘ਯਹ (ਵਿਸ਼ਯ) ਹਮੇਂ ਇਸ਼੍ਟ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ ਓਰ ਦੌੜਤੀ
ਹੁਈ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਸਮੀਚੀਨ (ਅਯੋਗ੍ਯ) ਪਰਿਣਤਿਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨੇਸੇ ਜਿਸਕੀ
ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੀ
ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਾ (-ਪਰਮ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ) ਰੁਕ ਗਈ ਹੈ ਐਸੇ ਭੀ (ਅਪਨੇ) ਜ੍ਞਾਨ -ਦਰ੍ਸ਼ਨ -ਵੀਰ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ
ਜੋ ਕਿ (ਸੁਖਕੇ) ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਰਣਰੂਪ ਹੈਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਤ੍ਵਕੋ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ, (-ਸੁਖਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ;) ਔਰ ਸ਼ਰੀਰ ਤੋ ਅਚੇਤਨ ਹੀ ਹੋਨੇਸੇ ਸੁਖਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਕਾ
ਨਿਸ਼੍ਚਯ -ਕਾਰਣ ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਸੁਖਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸਸ਼ਰੀਰ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਸੁਖਰੂਪ (-ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਰੂਪ) ਪਰਿਣਤਿਮੇਂ
ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਸ਼ਰੀਰ ਨਹੀਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਸ਼ਰੀਰ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਭੀ ਸੁਖਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾ
ਹੀ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕਾ ਭੀ ਵਾਸ੍ਤਵਿਕ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਹੀ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ
. ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਸਮੇਂ ਸ਼ਰੀਰ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ;
ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿ ਔਰ ਸ਼ਰੀਰ ਸਰ੍ਵਥਾ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਸੁਖ ਔਰ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ
ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
..੬੫..
ਅਬ, ਇਸੀ ਬਾਤਕੋ ਦ੍ਰੁਢ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :

Page 115 of 513
PDF/HTML Page 148 of 546
single page version

ਏਕਾਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਦੇਹਃ ਸੁਖਂ ਨ ਦੇਹਿਨਃ ਕਰੋਤਿ ਸ੍ਵਰ੍ਗੇ ਵਾ .
ਵਿਸ਼ਯਵਸ਼ੇਨ ਤੁ ਸੌਖ੍ਯਂ ਦੁਃਖਂ ਵਾ ਭਵਤਿ ਸ੍ਵਯਮਾਤ੍ਮਾ ..੬੬..
ਅਯਮਤ੍ਰ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤੋ ਯਦ੍ਦਿਵ੍ਯਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕਤ੍ਵੇਪਿ ਸ਼ਰੀਰਂ ਨ ਖਲੁ ਸੁਖਾਯ ਕਲ੍ਪ੍ਯੇਤੇਤੀਸ਼੍ਟਾਨਾਮ-
ਨਿਸ਼੍ਟਾਨਾਂ ਵਾ ਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ ਵਸ਼ੇਨ ਸੁਖਂ ਵਾ ਦੁਃਖਂ ਵਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਯਾਤ..੬੬..
ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਪਰਿਣਾਮਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਾਣਾਮਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰਤ੍ਵਂ ਦ੍ਯੋਤਯਤਿ
ਤਿਮਿਰਹਰਾ ਜਇ ਦਿਟ੍ਠੀ ਜਣਸ੍ਸ ਦੀਵੇਣ ਣਤ੍ਥਿ ਕਾਯਵ੍ਵਂ .
ਤਹ ਸੋਕ੍ਖਂ ਸਯਮਾਦਾ ਵਿਸਯਾ ਕਿਂ ਤਤ੍ਥ ਕੁਵ੍ਵਂਤਿ ..੬੭..
ਪੁਨਰਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸੁਖਂ ਨ ਭਵਤੀਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃਕਰ੍ਮਾਵ੍ਰੁਤਸਂਸਾਰਿਜੀਵਾਨਾਂ ਯਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਜੀਵ
ਉਪਾਦਾਨਕਾਰਣਂ, ਨ ਚ ਦੇਹਃ . ਦੇਹਕਰ੍ਮਰਹਿਤਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਪੁਨਰ੍ਯਦਨਨ੍ਤਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਤਤ੍ਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਤ੍ਮੈਵ
ਕਾਰਣਮਿਤਿ ..੬੫.. ਅਥ ਮਨੁਸ਼੍ਯਸ਼ਰੀਰਂ ਮਾ ਭਵਤੁ, ਦੇਵਸ਼ਰੀਰਂ ਦਿਵ੍ਯਂ ਤਤ੍ਕਿਲ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤੀਤ੍ਯਾਸ਼ਙ੍ਕਾਂ
ਨਿਰਾਕਰੋਤਿਏਗਂਤੇਣ ਹਿ ਦੇਹੋ ਸੁਹਂ ਣ ਦੇਹਿਸ੍ਸ ਕੁਣਦਿ ਏਕਾਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਦੇਹਃ ਕਰ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਨ ਕਰੋਤਿ .
ਕਸ੍ਯ . ਦੇਹਿਨਃ ਸਂਸਾਰਿਜੀਵਸ੍ਯ . ਕ੍ਵ . ਸਗ੍ਗੇ ਵਾ ਆਸ੍ਤਾਂ ਤਾਵਨ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਣਾਂ ਮਨੁਸ਼੍ਯਦੇਹਃ ਸੁਖਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਸ੍ਵਰ੍ਗੇ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਏਕਾਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ] ਏਕਾਂਤਸੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਯਮਸੇ [ਸ੍ਵਰ੍ਗੇ ਵਾ ] ਸ੍ਵਰ੍ਗਮੇਂ ਭੀ
[ਦੇਹਃ ] ਸ਼ਰੀਰ [ਦੇਹਿਨਃ ] ਸ਼ਰੀਰੀ (-ਆਤ੍ਮਾਕੋ) [ਸੁਖਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ] ਸੁਖ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ [ਵਿਸ਼ਯਵਸ਼ੇਨ
ਤੁ ]
ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਵਸ਼ਸੇ [ਸੌਖ੍ਯਂ ਦੁਃਖਂ ਵਾ ] ਸੁਖ ਅਥਵਾ ਦੁਃਖਰੂਪ [ਸ੍ਵਯਂ ਆਤ੍ਮਾ ਭਵਤਿ ]
ਸ੍ਵਯਂ ਆਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੈ
..੬੬..
ਟੀਕਾ :ਯਹਾਁ ਯਹ ਸਿਦ੍ਧਾਂਤ ਹੈ ਕਿਭਲੇ ਹੀ ਦਿਵ੍ਯ ਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕ ਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ ਤਥਾਪਿ
‘ਸ਼ਰੀਰ ਸੁਖ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਤਾ’; ਇਸਲਿਯੇ, ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਇਸ਼੍ਟ ਅਥਵਾ ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਵਸ਼ਸੇ ਸੁਖ
ਅਥਵਾ ਦੁਃਖਰੂਪ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸ਼ਰੀਰ ਸੁਖ -ਦੁਃਖ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ . ਦੇਵੋਂਕਾ ਉਤ੍ਤਮ ਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕ ਸ਼ਰੀਰ ਸੁਖਕਾ
ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਨਾਰਕਿਯੋਂਕਾ ਸ਼ਰੀਰ ਦੁਃਖਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਇਸ਼੍ਟ -ਅਨਿਸ਼੍ਟ
ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਵਸ਼ ਹੋਕਰ ਸੁਖ -ਦੁਃਖਕੀ ਕਲ੍ਪਨਾਰੂਪਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੬੬..
ਅਬ, ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸੁਖਪਰਿਣਾਮਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ ਅਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰਤਾ
ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ :
ਜੋ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਪ੍ਰਾਣੀਨੀ ਤਿਮਿਰਹਰ, ਤੋ ਕਾਰ੍ਯ ਛੇ ਨਹਿ ਦੀਪਥੀ;
ਜ੍ਯਾਂ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਸੁਖ ਪਰਿਣਮੇ, ਵਿਸ਼ਯੋ ਕਰੇ ਛੇ ਸ਼ੁਂ ਤਹੀਂ ?
.੬੭.

Page 116 of 513
PDF/HTML Page 149 of 546
single page version

ਤਿਮਿਰਹਰਾ ਯਦਿ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਰ੍ਜਨਸ੍ਯ ਦੀਪੇਨ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ .
ਤਥਾ ਸੌਖ੍ਯਂ ਸ੍ਵਯਮਾਤ੍ਮਾ ਵਿਸ਼ਯਾਃ ਕਿਂ ਤਤ੍ਰ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ..੬੭..
ਯਥਾ ਹਿ ਕੇਸ਼ਾਂਚਿਨ੍ਨਕ੍ਤਂਚਰਾਣਾਂ ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਤਿਮਿਰਵਿਕਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਤ੍ਵਾਨ੍ਨ
ਤਦਪਾਕਰਣਪ੍ਰਵਣੇਨ ਪ੍ਰਦੀਪਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾਦਿਨਾ ਕਾਰ੍ਯਂ, ਏਵਮਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸਂਸਾਰੇ ਮੁਕ੍ਤੌ ਵਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ
ਸੁਖਤਯਾ ਪਰਿਣਮਮਾਨਸ੍ਯ ਸੁਖਸਾਧਨਧਿਯਾ ਅਬੁਧੈਰ੍ਮੁਧਾਧ੍ਯਾਸ੍ਯਮਾਨਾ ਅਪਿ ਵਿਸ਼ਯਾਃ ਕਿਂ ਹਿ ਨਾਮ
ਕੁਰ੍ਯੁਃ
..੬੭..
ਵਾ ਯੋਸੌ ਦਿਵ੍ਯੋ ਦੇਵਦੇਹਃ ਸੋਪ੍ਯੁਪਚਾਰਂ ਵਿਹਾਯ ਸੁਖਂ ਨ ਕਰੋਤਿ . ਵਿਸਯਵਸੇਣ ਦੁ ਸੋਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਵਾ
ਹਵਦਿ ਸਯਮਾਦਾ ਕਿਂਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਾਮੂਰ੍ਤਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਸਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵੋਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣਾਨਾਦਿ-
ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਵਸ਼ਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਾਧੀਨਤ੍ਵੇਨ ਪਰਿਣਮ੍ਯ ਸਾਂਸਾਰਿਕਸੁਖਂ ਦੁਃਖਂ ਵਾ ਸ੍ਵਯਮਾਤ੍ਮੈਵ ਭਵਤਿ, ਨ ਚ ਦੇਹ
ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ
..੬੬.. ਏਵਂ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਦੇਹਾਭਾਵੇਪਿ ਸੁਖਮਸ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਰ੍ਥਂ ਸਂਸਾਰਿਣਾਮਪਿ ਦੇਹਃ
ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤੀਤਿਕਥਨਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
ਯਥਾ ਦੇਹਃ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤਿ ਤਥਾ ਵਿਸ਼ਯਾ ਅਪੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿਜਇ ਯਦਿ ਦਿਟ੍ਠੀ ਨਕ੍ਤਂਚਰਜਨਸ੍ਯ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਃ
ਤਿਮਿਰਹਰਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਹਰਾ ਭਵਤਿ ਜਣਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਯ ਦੀਵੇਣ ਣਤ੍ਥਿ ਕਾਯਵ੍ਵਂ ਦੀਪੇਨ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਂ . ਤਸ੍ਯ
ਪ੍ਰਦੀਪਾਦੀਨਾਂ ਯਥਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਹ ਸੋਕ੍ਖਂ ਸਯਮਾਦਾ ਵਿਸਯਾ ਕਿਂ ਤਤ੍ਥ ਕੁਵ੍ਵਂਤਿ ਤਥਾ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਜਨਸ੍ਯ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਃ ] ਪ੍ਰਾਣੀਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ [ਤਿਮਿਰਹਰਾ ]
ਤਿਮਿਰਨਾਸ਼ਕ ਹੋ ਤੋ [ਦੀਪੇਨ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਂ ] ਦੀਪਕਸੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੀਪਕ ਕੁਛ
ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ, [ਤਥਾ ] ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜਹਾਁ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਸ੍ਵਯਂ ] ਸ੍ਵਯਂ [ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਸੁਖਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ [ਤਤ੍ਰ ] ਵਹਾਁ [ਵਿਸ਼ਯਾਃ ] ਵਿਸ਼ਯ [ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ] ਕ੍ਯਾ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ ?
..੬੭..
ਟੀਕਾ :ਜੈਸੇ ਕਿਨ੍ਹੀਂ ਨਿਸ਼ਾਚਰੋਂਕੇ (ਉਲ੍ਲੂ, ਸਰ੍ਪ, ਭੂਤ ਇਤ੍ਯਾਦਿ) ਨੇਤ੍ਰ ਸ੍ਵਯਮੇਵ
ਅਨ੍ਧਕਾਰਕੋ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਂਧਕਾਰ ਨਾਸ਼ਕ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ
ਦੀਪਕ -ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾਦਿਸੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, (ਉਨ੍ਹੇਂ ਦੀਪਕ -ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ,)
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ
ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ‘ਵਿਸ਼ਯ ਸੁਖਕੇ ਸਾਧਨ ਹੈਂ’ ਐਸੀ ਬੁਦ੍ਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵ੍ਯਰ੍ਥ ਹੀ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ
ਅਧ੍ਯਾਸ (-ਆਸ਼੍ਰਯ) ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾਪਿਸਂਸਾਰਮੇਂ ਯਾ ਮੁਕ੍ਤਿਮੇਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਇਸ
ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਵਿਸ਼ਯ ਕ੍ਯਾ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ ?
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਯਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਆਤ੍ਮਾ ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੁਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ;
ਉਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਯ ਅਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤੇ . ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਸੁਖਕਾ ਕਾਰਣ
ਮਾਨਕਰ ਵ੍ਯਰ੍ਥ ਹੀ ਉਨਕਾ ਅਵਲਂਬਨ ਲੇਤੇ ਹੈਂ ..੬੭..

Page 117 of 513
PDF/HTML Page 150 of 546
single page version

ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤੇਨ ਦ੍ਰੁਢਯਤਿ
ਸਯਮੇਵ ਜਹਾਦਿਚ੍ਚੋ ਤੇਜੋ ਉਣ੍ਹੋ ਯ ਦੇਵਦਾ ਣਭਸਿ .
ਸਿਦ੍ਧੋ ਵਿ ਤਹਾ ਣਾਣਂ ਸੁਹਂ ਚ ਲੋਗੇ ਤਹਾ ਦੇਵੋ ..੬੮..
ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਯਥਾਦਿਤ੍ਯਸ੍ਤੇਜਃ ਉਸ਼੍ਣਸ਼੍ਚ ਦੇਵਤਾ ਨਭਸਿ .
ਸਿਦ੍ਧੋਪਿ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਂ ਸੁਖਂ ਚ ਲੋਕੇ ਤਥਾ ਦੇਵਃ ..੬੮..
ਯਥਾ ਖਲੁ ਨਭਸਿ ਕਾਰਣਾਨ੍ਤਰਮਨਪੇਕ੍ਸ਼੍ਯੈਵ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪ੍ਰਭਾਕਰਃ ਪ੍ਰਭੂਤਪ੍ਰਭਾਭਾਰਭਾਸ੍ਵਰ-
ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਕਸ੍ਵਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ਸ਼ਾਲਿਤਯਾ ਤੇਜਃ, ਯਥਾ ਚ ਕਾਦਾਚਿਤ੍ਕੌਸ਼੍ਣ੍ਯਪਰਿਣਤਾਯਃਪਿਣ੍ਡਵਨ੍ਨਿਤ੍ਯ-
ਮੇਵੌਸ਼੍ਣ੍ਯਪਰਿਣਾਮਾਪਨ੍ਨਤ੍ਵਾਦੁਸ਼੍ਣਃ, ਯਥਾ ਚ ਦੇਵਗਤਿਨਾਮਕਰ੍ਮੋਦਯਾਨੁਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਵਸ਼ਵਰ੍ਤਿਸ੍ਵਭਾਵਤਯਾ ਦੇਵਃ;
ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਾਮੂਰ੍ਤਸਰ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਹ੍ਲਾਦਕਸਹਜਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਤ੍ਮੈਵ, ਤਤ੍ਰ ਮੁਕ੍ਤੌ ਸਂਸਾਰੇ ਵਾ
ਵਿਸ਼ਯਾਃ ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ, ਨ ਕਿਮਪੀਤਿ ਭਾਵਃ ..੬੭.. ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਂ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਂ ਚ ਪੁਨਰਪਿ
ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤੇਨ ਦ੍ਰੁਢਯਤਿਸਯਮੇਵ ਜਹਾਦਿਚ੍ਚੋ ਤੇਜੋ ਉਣ੍ਹੋ ਯ ਦੇਵਦਾ ਣਭਸਿ ਕਾਰਣਾਨ੍ਤਰਂ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼੍ਯ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਯਥਾਦਿਤ੍ਯਃ
ਸ੍ਵਪਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ਰੂਪਂ ਤੇਜੋ ਭਵਤਿ, ਤਥੈਵ ਚ ਸ੍ਵਯਮੇਵੋਸ਼੍ਣੋ ਭਵਤਿ, ਤਥਾ ਚਾਜ੍ਞਾਨਿਜਨਾਨਾਂ ਦੇਵਤਾ ਭਵਤਿ . ਕ੍ਵ
ਸ੍ਥਿਤਃ . ਨਭਸਿ ਆਕਾਸ਼ੇ . ਸਿਦ੍ਧੋ ਵਿ ਤਹਾ ਣਾਣਂ ਸੁਹਂ ਚ ਸਿਦ੍ਧੋਪਿ ਭਗਵਾਂਸ੍ਤਥੈਵ ਕਾਰਣਾਨ੍ਤਰਂ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼੍ਯ
ਸ੍ਵਭਾਵੇਨੈਵ ਸ੍ਵਪਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ, ਤਥੈਵ ਪਰਮਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਰੂਪਮਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਸੁਖਮ੍ . ਕ੍ਵ . ਲੋਗੇ
੧. ਜੈਸੇ ਲੋਹੇਕਾ ਗੋਲਾ ਕਭੀ ਉਸ਼੍ਣਤਾਪਰਿਣਾਮਸੇ ਪਰਿਣਮਤਾ ਹੈ ਵੈਸੇ ਸੂਰ੍ਯ ਸਦਾ ਹੀ ਉਸ਼੍ਣਤਾਪਰਿਣਾਮਸੇ ਪਰਿਣਮਾ ਹੁਆ
.
ਜ੍ਯਮ ਆਭਮਾਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਭਾਸ੍ਕਰ ਉਸ਼੍ਣ, ਦੇਵ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਛੇ,
ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਲੋਕੇ ਸਿਦ੍ਧ ਪਣ ਤ੍ਯਮ ਜ੍ਞਾਨ, ਸੁਖ ਨੇ ਦੇਵ ਛੇ
. ੬੮.
ਅਬ, ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਦੇਕ ਰ ਦ੍ਰੁਢ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਥਾ ] ਜੈਸੇ [ਨਭਸਿ ] ਆਕਾਸ਼ਮੇਂ [ਆਦਿਤ੍ਯਃ ] ਸੂਰ੍ਯ [ਸ੍ਵਯਮੇਵ ]
ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ [ਤੇਜਃ ] ਤੇਜ, [ਉਸ਼੍ਣਃ ] ਉਸ਼੍ਣ [ਚ ] ਔਰ [ਦੇਵਤਾ ] ਦੇਵ ਹੈ, [ਤਥਾ ] ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ
[ਲੋਕੇ ] ਲੋਕਮੇਂ [ਸਿਦ੍ਧਃ ਅਪਿ ] ਸਿਦ੍ਧ ਭਗਵਾਨ ਭੀ (ਸ੍ਵਯਮੇਵ) [ਜ੍ਞਾਨਂ ] ਜ੍ਞਾਨ [ਸੁਖਂ ਚ ] ਸੁਖ
[ਤਥਾ ਦੇਵਃ ] ਔਰ ਦੇਵ ਹੈਂ
..੬੮..
ਟੀਕਾ :ਜੈਸੇ ਆਕਾਸ਼ਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਣਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਰਖੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਸੂਰ੍ਯ (੧) ਸ੍ਵਯਮੇਵ
ਅਤ੍ਯਧਿਕ ਪ੍ਰਭਾਸਮੂਹਸੇ ਚਮਕਤੇ ਹੁਏ ਸ੍ਵਰੂਪਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਤੇਜ ਹੈ, (੨)
ਕਭੀ
ਉਸ਼੍ਣਤਾਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਲੋਹੇਕੇ ਗੋਲੇਕੀ ਭਾਁਤਿ ਸਦਾ ਉਸ਼੍ਣਤਾ -ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸ਼੍ਣ
ਹੈ, ਔਰ (੩) ਦੇਵਗਤਿਨਾਮਕਰ੍ਮਕੇ ਧਾਰਾਵਾਹਿਕ ਉਦਯਕੇ ਵਸ਼ਵਰ੍ਤੀ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਦੇਵ ਹੈ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ

Page 118 of 513
PDF/HTML Page 151 of 546
single page version

ਤਥੈਵ ਲੋਕੇ ਕਾਰਣਾਂਤਰਮਨਪੇਕ੍ਸ਼੍ਯੈਵ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਭਗਵਾਨਾਤ੍ਮਾਪਿ ਸ੍ਵਪਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਸਮਰ੍ਥਨਿਰ੍ਵਿਤਥਾਨਨ੍ਤ-
ਸ਼ਕ੍ਤਿਸਹਜਸਂਵੇਦਨਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਾਤ
੍ ਜ੍ਞਾਨਂ, ਤਥੈਵ ਚਾਤ੍ਮਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਸਮੁਪਜਾਤਪਰਿਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤਾਨਾਕੁਲਤ੍ਵ-
ਸੁਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸੌਖ੍ਯਂ, ਤਥੈਵ ਚਾਸਨ੍ਨਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਮ੍ਭਲਬ੍ਧਵਰ੍ਣਜਨਮਾਨਸਸ਼ਿਲਾਸ੍ਤਮ੍ਭੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ-
ਸਮੁਦੀਰ੍ਣਦ੍ਯੁਤਿਸ੍ਤੁਤਿਯੋਗਿਦਿਵ੍ਯਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਤ੍ਵਾਦ੍ਦੇਵਃ . ਅਤੋਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸੁਖਸਾਧਨਾਭਾਸੈਰ੍ਵਿਸ਼ਯੈਃ
ਪਰ੍ਯਾਪ੍ਤਮ੍ ..੬੮.. ਇਤਿ ਆਨਨ੍ਦਪ੍ਰਪਂਚਃ .
ਜਗਤਿ . ਤਹਾ ਦੇਵੋ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਮ੍ਯਕ੍ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਜ੍ਞਾਨਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਰੂਪਾਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨ-
ਸੁਨ੍ਦਰਾਨਨ੍ਦਸ੍ਯਨ੍ਦਿਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਪਾਨਪਿਪਾਸਿਤਾਨਾਂ ਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿਪਰਮਯੋਗਿਨਾਂ ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਾਦੀਨਾਂ ਚਾਸਨ੍ਨਭਵ੍ਯਾਨਾਂ ਮਨਸਿ
ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪਰਮਾਰਾਧ੍ਯਂ, ਤਥੈਵਾਨਨ੍ਤਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਸ੍ਤਵਨੇਨ ਸ੍ਤੁਤ੍ਯਂ ਚ ਯਦ੍ਦਿਵ੍ਯਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਂ ਤਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥੈਵ

ਦੇਵਸ਼੍ਚੇਤਿ
. ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਵਿਸ਼ਯੈਰਪਿ ਪ੍ਰਯੋਜਨਂ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ..੬੮.. ਏਵਂ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨੈਵ
ਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਾ ਅਪਿ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਾਂ ਸੁਖਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿਕਥਨਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥੇਦਾਨੀਂ
ਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਾਃ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਨ੍ਤਸੁਖਾਧਾਰਭੂਤਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਂ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਤਵੇਨ ਨਮਸ੍ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ
੧. ਪਰਿਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਮੋਕ੍ਸ਼; ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਾ; ਅਨ੍ਤਿਮ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸੁਖ. (ਪਰਿਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਆਤ੍ਮਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਸੇ ਹੋਤੀ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਕੀ
ਪਰਾਕਾਸ਼੍ਠਾ ਹੀ ਪਰਿਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੈ .)
੨. ਸ਼ਿਲਾਸ੍ਤਂਭ = ਪਤ੍ਥਰਕਾ ਖਂਭਾ .
੩. ਦ੍ਯੁਤਿ = ਦਿਵ੍ਯਤਾ; ਭਵ੍ਯਤਾ, ਮਹਿਮਾ (ਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿ ਬੁਧ ਜਨੋਂਕੇ ਮਨਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਦਿਵ੍ਯਤਾਕਾ ਸ੍ਤੁਤਿਗਾਨ
ਉਤ੍ਕੀਰ੍ਣ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ .)
ਲੋਕਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਣਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਰਖੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹੀ (੧) ਸ੍ਵਪਰਕੋ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ ਨਿਰ੍ਵਿਤਥ (
ਸਚ੍ਚੀ) ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਸਹਜ ਸਂਵੇਦਨਕੇ ਸਾਥ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯ
ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, (੨) ਆਤ੍ਮਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਜੋ ਪਰਿਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੈ; ਉਸਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ
ਅਨਾਕੁਲਤਾਮੇਂ ਸੁਸ੍ਥਿਤਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਸੌਖ੍ਯ ਹੈ, ਔਰ (੩) ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਨਿਕਟ
ਹੈ ਐਸੇ ਬੁਧ ਜਨੋਂਕੇ ਮਨਰੂਪੀ
ਸ਼ਿਲਾਸ੍ਤਂਭਮੇਂ ਜਿਸਕੀ ਅਤਿਸ਼ਯ ਦ੍ਯੁਤਿ ਸ੍ਤੁਤਿ ਉਤ੍ਕੀਰ੍ਣ ਹੈ ਐਸਾ
ਦਿਵ੍ਯ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਵਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਦੇਵ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਇਸ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਸੁਖਸਾਧਨਾਭਾਸ (-ਜੋ ਸੁਖਕੇ
ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਪਰਨ੍ਤੁ ਸੁਖਕੇ ਸਾਧਨ ਹੋਨੇਕਾ ਆਭਾਸਮਾਤ੍ਰ ਜਿਨਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ) ਵਿਸ਼ਯੋਂਸੇ
ਬਸ ਹੋ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸਿਦ੍ਧ ਭਗਵਾਨ ਕਿਸੀ ਬਾਹ੍ਯ ਕਾਰਣਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਕੇ ਬਿਨਾ ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ
ਸ੍ਵਪਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਹੈਂ, ਅਨਨ੍ਤ ਆਤ੍ਮਿਕ ਆਨਨ੍ਦਰੂਪ ਹੈਂ ਔਰ ਅਚਿਂਤ੍ਯ ਦਿਵ੍ਯਤਾਰੂਪ ਹੈਂ . ਸਿਦ੍ਧ
ਭਗਵਾਨਕੀ ਭਾਁਤਿ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਜੀਵੋਂਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸੁਖਾਰ੍ਥੀ ਜੀਵੋਂਕੋ ਵਿਸ਼ਯਾਲਮ੍ਬੀ ਭਾਵ
ਛੋੜਕਰ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬੀ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ
.
-: ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਨਨ੍ਦ -ਅਧਿਕਾਰ ਪੂਰ੍ਣ ਹੁਆ :-

Page 119 of 513
PDF/HTML Page 152 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮਾਧਿਕਾਰਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭਃ .
ਅਥੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪਵਿਚਾਰਮੁਪਕ੍ਰਮਮਾਣਸ੍ਤਤ੍ਸਾਧਨਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਨ੍ਯਸ੍ਯਤਿ
ਦੇਵਦਜਦਿਗੁਰੁਪੂਜਾਸੁ ਚੇਵ ਦਾਣਮ੍ਮਿ ਵਾ ਸੁਸੀਲੇਸੁ .
ਉਵਵਾਸਾਦਿਸੁ ਰਤ੍ਤੋ ਸੁਹੋਵਓਗਪ੍ਪਗੋ ਅਪ੍ਪਾ ..੬੯..
ਦੇਵਤਾਯਤਿਗੁਰੁਪੂਜਾਸੁ ਚੈਵ ਦਾਨੇ ਵਾ ਸੁਸ਼ੀਲੇਸ਼ੁ .
ਉਪਵਾਸਾਦਿਸ਼ੁ ਰਕ੍ਤਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾ ..੬੯..
ਤੇਜੋ ਦਿਟ੍ਠੀ ਣਾਣਂ ਇਡ੍ਢੀ ਸੋਕ੍ਖਂ ਤਹੇਵ ਈਸਰਿਯਂ .
ਤਿਹੁਵਣਪਹਾਣਦਇਯਂ ਮਾਹਪ੍ਪਂ ਜਸ੍ਸ ਸੋ ਅਰਿਹੋ ....
ਤੇਜੋ ਦਿਟ੍ਠੀ ਣਾਣਂ ਇਡ੍ਢੀ ਸੋਕ੍ਖਂ ਤਹੇਵ ਈਸਰਿਯਂ ਤਿਹੁਵਣਪਹਾਣਦਇਯਂ ਤੇਜਃ ਪ੍ਰਭਾਮਣ੍ਡਲਂ,
ਜਗਤ੍ਤ੍ਰਯਕਾਲਤ੍ਰਯਵਸ੍ਤੁਗਤਯੁਗਪਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਗ੍ਰਾਹਕਂ ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨਂ, ਤਥੈਵ ਸਮਸ੍ਤਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਗ੍ਰਾਹਕਂ
ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ, ਰੁਦ੍ਧਿਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਸਮਵਸਰਣਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਵਿਭੂਤਿਃ, ਸੁਖਸ਼ਬ੍ਦੇਨਾਵ੍ਯਾਬਾਧਾਨਨ੍ਤਸੁਖਂ, ਤਤ੍ਪਦਾਭਿ-

ਲਾਸ਼ੇਣ ਇਨ੍ਦ੍ਰਾਦਯੋਪਿ ਭ੍ਰੁਤ੍ਯਤ੍ਵਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤੀਤ੍ਯੇਵਂਲਕ੍ਸ਼ਣਮੈਸ਼੍ਵਰ੍ਯਂ, ਤ੍ਰਿਭੁਵਨਾਧੀਸ਼ਾਨਾਮਪਿ ਵਲ੍ਲਭਤ੍ਵਂ ਦੈਵਂ ਭਣ੍ਯਤੇ
.
ਮਾਹਪ੍ਪਂ ਜਸ੍ਸ ਸੋ ਅਰਿਹੋ ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਂ ਮਾਹਾਤ੍ਮ੍ਯਂ ਯਸ੍ਯ ਸੋਰ੍ਹਨ੍ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਇਤਿ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਤਵਨਰੂਪੇਣ ਨਮਸ੍ਕਾਰਂ
ਕ੍ਰੁਤਵਨ੍ਤਃ ..



.. ਅਥ ਤਸ੍ਯੈਵ ਭਗਵਤਃ ਸਿਦ੍ਧਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਗੁਣਸ੍ਤਵਨਰੂਪੇਣ ਨਮਸ੍ਕਾਰਂ ਕੁ ਰ੍ਵਨ੍ਤਿ
ਤਂ ਗੁਣਦੋ ਅਧਿਗਦਰਂ ਅਵਿਚ੍ਛਿਦਂ ਮਣੁਵਦੇਵਪਦਿਭਾਵਂ .
ਅਪੁਣਬ੍ਭਾਵਣਿਬਦ੍ਧਂ ਪਣਮਾਮਿ ਪੁਣੋ ਪੁਣੋ ਸਿਦ੍ਧਂ ....
ਪਣਮਾਮਿ ਨਮਸ੍ਕਰੋਮਿ ਪੁਣੋ ਪੁਣੋ ਪੁਨਃ ਪੁਨਃ . ਕਮ੍ . ਤਂ ਸਿਦ੍ਧਂ ਪਰਮਾਗਮਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਂ ਸਿਦ੍ਧਮ੍ .
ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਗੁਣਦੋ ਅਧਿਗਦਰਂ ਅਵ੍ਯਾਬਾਧਾਨਨ੍ਤਸੁਖਾਦਿਗੁਣੈਰਧਿਕਤਰਂ ਸਮਧਿਕਤਰਗੁਣਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂ-
-: ਅਬ, ਯਹਾਁ ਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਹੋਤਾ ਹੈ :-
ਅਬ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਵਿਚਾਰੋਂਕੋ ਲੇਕਰ, ਉਸਕੇ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਸੁਖਕੇ) ਸਾਧਨਕਾ
(-ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕਾ) ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਦੇਵਤਾਯਤਿਗੁਰੁਪੂਜਾਸੁ ] ਦੇਵ, ਗੁਰੁ ਔਰ ਯਤਿਕੀ ਪੂਜਾਮੇਂ, [ਦਾਨੇ ਚ ਏਵ ]
ਦਾਨਮੇਂ [ਸੁਸ਼ੀਲੇਸ਼ੁ ਵਾ ] ਏਵਂ ਸੁਸ਼ੀਲੋਂਮੇਂ [ਉਪਵਾਸਾਦਿਸ਼ੁ ] ਔਰ ਉਪਵਾਸਾਦਿਕਮੇਂ [ਰਕ੍ਤਃ ਆਤ੍ਮਾ ]
ਲੀਨ ਆਤ੍ਮਾ [ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕਃ ] ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਹੈ
..੬੯..
ਗੁਰੁ -ਦੇਵ -ਯਤਿਪੂਜਾ ਵਿਸ਼ੇ, ਵਲ਼ੀ ਦਾਨ ਨੇ ਸੁਸ਼ੀਲੋ ਵਿਸ਼ੇ,
ਜੀਵ ਰਕ੍ਤ ਉਪਵਾਸਾਦਿਕੇ, ਸ਼ੁਭ -ਉਪਯੋਗਸ੍ਵਰੂਪ ਛੇ
. ੬੯.

Page 120 of 513
PDF/HTML Page 153 of 546
single page version

ਯਦਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਦੁਃਖਸ੍ਯ ਸਾਧਨੀਭੂਤਾਂ ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪਾਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥਾਨੁਰਾਗਰੂਪਾਂ ਚਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ-
ਭੂਮਿਕਾਮਤਿਕ੍ਰਮ੍ਯ ਦੇਵਗੁਰੁਯਤਿਪੂਜਾਦਾਨਸ਼ੀਲੋਪਵਾਸਪ੍ਰੀਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਮਂਗੀਕਰੋਤਿ ਤਦੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ-
ਸੁਖਸ੍ਯ ਸਾਧਨੀਭੂਤਾਂ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਭੂਮਿਕਾਮਧਿਰੂਢੋਭਿਲਪ੍ਯੇਤ
..੬੯..
ਭੂਤਮ੍ . ਅਵਿਚ੍ਛਿਦਂ ਮਣੁਵਦੇਵਪਦਿਭਾਵਂ ਯਥਾ ਪੂਰ੍ਵਮਰ੍ਹਦਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਮਨੁਜਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਾਦਯਃ ਸਮਵਸ਼ਰਣੇ ਸਮਾਗਤ੍ਯ
ਨਮਸ੍ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਂ ਭਵਤਿ, ਤਦਤਿਕ੍ਰਾਨ੍ਤਤ੍ਵਾਦਤਿਕ੍ਰਾਨ੍ਤਮਨੁਜਦੇਵਪਤਿਭਾਵਮ੍ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ .
ਅਪੁਣਬ੍ਭਾਵਣਿਬਦ੍ਧਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਦਿਪਞ੍ਚਪ੍ਰਕਾਰਭਵਾਦ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵਨਿਜਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਯੋਸੌ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਤਸ੍ਯਾਧੀਨਤ੍ਵਾਦਪੁਨਰ੍ਭਾਵਨਿਬਦ੍ਧਮਿਤਿ ਭਾਵਃ .... ਏਵਂ ਨਮਸ੍ਕਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਇਤਿ
ਗਾਥਾਸ਼੍ਟਕੇਨ ਪਞ੍ਚਮਸ੍ਥਲਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ . ਏਵਮਸ਼੍ਟਾਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਃ ਸ੍ਥਲਪਞ੍ਚਕੇ ਨ ਸੁਖਪ੍ਰਪਞ੍ਚਨਾਮਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੋ
ਗਤਃ . ਇਤਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ‘ਏਸ ਸੁਰਾਸੁਰ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਃ ਪੀਠਿਕਾ ਗਤਾ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ
ਸਪ੍ਤਗਾਥਾਭਿਃ ਸਾਮਾਨ੍ਯਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸਿਦ੍ਧਿਃ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਤ੍ਰਯਸ੍ਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦ੍ਗਾਥਾਭਿਃ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਪਞ੍ਚਃ, ਤਦਨਨ੍ਤਰ-
ਮਸ਼੍ਟਾਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਃ ਸੁਖਪ੍ਰਪਞ੍ਚ ਇਤਿ ਸਮੁਦਾਯੇਨ ਦ੍ਵਾਸਪ੍ਤਤਿਗਾਥਾਭਿਰਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ
ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਧਿਕਾਰਃ
ਸਮਾਪ੍ਤਃ
.. ਇਤ ਊਰ੍ਦ੍ਧ੍ਵਂ ਪਞ੍ਚਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਜ੍ਞਾਨਕਣ੍ਡਿਕਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਾਭਿਧਾਨੋਧਿਕਾਰਃ ਪ੍ਰਾਰਭ੍ਯਤੇ . ਤਤ੍ਰ
ਪਞ੍ਚਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਮਧ੍ਯੇ ਪ੍ਰਥਮਂ ਤਾਵਚ੍ਛੁਭਾਸ਼ੁਭਵਿਸ਼ਯੇ ਮੂਢਤ੍ਵਨਿਰਾਕਰਣਾਰ੍ਥਂ ‘ਦੇਵਦਜਦਿਗੁਰੁ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ
ਦਸ਼ਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਪ੍ਰਥਮਜ੍ਞਾਨਕਣ੍ਡਿਕਾ ਕਥ੍ਯਤੇ
. ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਾਪ੍ਤਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਪਰਿਜ੍ਞਾਨਵਿਸ਼ਯੇ ਮੂਢਤ੍ਵਨਿਰਾਕਰਣਾਰ੍ਥਂ
‘ਚਤ੍ਤਾ ਪਾਵਾਰਂਭਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸਪ੍ਤਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਦ੍ਵਿਤੀਯਜ੍ਞਾਨਕਣ੍ਡਿਕਾ . ਅਥਾਨਨ੍ਤਰਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਜ੍ਞਾਨਵਿਸ਼ਯੇ
ਮੂਢਤ੍ਵਨਿਰਾਕ ਰਣਾਰ੍ਥਂ ‘ਦਵ੍ਵਾਦੀਏਸੁ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਸ਼ਟ੍ਕ ਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਤ੍ਰੁਤੀਯਜ੍ਞਾਨਕ ਣ੍ਡਿਕਾ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸ੍ਵਪਰ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਪਰਿਜ੍ਞਾਨਵਿਸ਼ਯੇ ਮੂਢਤ੍ਵਨਿਰਾਕਰਣਾਰ੍ਥਂ ‘ਣਾਣਪ੍ਪਗਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥਜ੍ਞਾਨਕਣ੍ਡਿਕਾ . ਇਤਿ
ਜ੍ਞਾਨਕਣ੍ਡਿਕਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਾਭਿਧਾਨਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ . ਅਥੇਦਾਨੀਂ ਪ੍ਰਥਮਜ੍ਞਾਨਕਣ੍ਡਿਕਾਯਾਂ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰ-
ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਪੁਣ੍ਯਂ ਜੀਵਸ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮੁਤ੍ਪਾਦਯਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ,
ਤਦਨਨ੍ਤਰਮੁਪਸਂਹਾਰਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ, ਇਤਿ ਸ੍ਥਲਤ੍ਰਯਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਕ੍ਰਮੇਣ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ
. ਤਦ੍ਯਥਾ --ਅਥ ਯਦ੍ਯਪਿ
ਪੂਰ੍ਵਂ ਗਾਥਾਸ਼ਟ੍ਕੇਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਵਰੂਪਂ ਭਣਿਤਂ ਤਥਾਪਿ ਪੁਨਰਪਿ ਤਦੇਵ ਵਿਸ੍ਤਰੇਣ ਕਥਯਨ੍ ਸਨ੍ ਤਤ੍ਸਾਧਕਂ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ, ਅਥਵਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਪਾਤਨਿਕਾ --ਪੀਠਿਕਾਯਾਂ ਯਚ੍ਛੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਵਰੂਪਂ ਸੂਚਿਤਂ

ਤਸ੍ਯੇਦਾਨੀਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵਿਚਾਰਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ ਤਤ੍ਸਾਧਕਤ੍ਵੇਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵਿਵਰਣਂ ਕਰੋਤਿ ---
ਦੇਵਦਜਦਿਗੁਰੁਪੂਜਾਸੁ ਚੇਵ
ਦਾਣਮ੍ਮਿ ਵਾ ਸੁਸੀਲੇਸੁ
ਦੇਵਤਾਯਤਿਗੁਰੁਪੂਜਾਸੁ ਚੈਵ ਦਾਨੇ ਵਾ ਸੁਸ਼ੀਲੇਸ਼ੁ
ਉਵਵਾਸਾਦਿਸੁ ਰਤ੍ਤੋ ਤਥੈਵੋਪਵਾਸਾਦਿਸ਼ੁ ਚ
ਰਕ੍ਤ ਆਸਕ੍ਤਃ ਅਪ੍ਪਾ ਜੀਵਃ ਸੁਹੋਵਓਗਪ੍ਪਗੋ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕੋ ਭਣ੍ਯਤੇ ਇਤਿ . ਤਥਾਹਿਦੇਵਤਾ
ਟੀਕਾ :ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਦੁਃਖਕੀ ਸਾਧਨਾ ਭੂਤ ਐਸੀ ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਤਥਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਵਿਸ਼ਯਕੀ
ਅਨੁਰਾਗਰੂਪ ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾਕਾ ਉਲ੍ਲਂਘਨ ਕਰਕੇ, ਦੇਵ -ਗੁਰੁ -ਯਤਿਕੀ ਪੂਜਾ, ਦਾਨ, ਸ਼ੀਲ ਔਰ
ਉਪਵਾਸਾਦਿਕਕੇ ਪ੍ਰੀਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਕੋ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਬ ਵਹ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੀ ਸਾਧਨਭੂਤ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਭੂਮਿਕਾਮੇਂ ਆਰੂਢ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ
.

Page 121 of 513
PDF/HTML Page 154 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸਾਧ੍ਯਤ੍ਵੇਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਮਾਖ੍ਯਾਤਿ
ਜੁਤ੍ਤੋ ਸੁਹੇਣ ਆਦਾ ਤਿਰਿਓ ਵਾ ਮਾਣੁਸੋ ਵ ਦੇਵੋ ਵਾ .
ਭੂਦੋ ਤਾਵਦਿ ਕਾਲਂ ਲਹਦਿ ਸੁਹਂ ਇਂਦਿਯਂ ਵਿਵਿਹਂ ..੭੦..
ਯੁਕ੍ਤਃ ਸ਼ੁਭੇਨ ਆਤ੍ਮਾ ਤਿਰ੍ਯਗ੍ਵਾ ਮਾਨੁਸ਼ੋ ਵਾ ਦੇਵੋ ਵਾ .
ਭੂਤਸ੍ਤਾਵਤ੍ਕਾਲਂ ਲਭਤੇ ਸੁਖਮੈਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਵਿਵਿਧਮ੍ ..੭੦..
ਅਯਮਾਤ੍ਮੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸਾਧਨੀਭੂਤਸ੍ਯ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਤ੍ਤਦਧਿਸ਼੍ਠਾਨਭੂਤਾਨਾਂ ਤਿਰ੍ਯਗ੍ਮਾਨੁਸ਼-
ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਪਰਮਾਤ੍ਮਾ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜਯੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਯਤ੍ਨਪਰੋ ਯਤਿਃ, ਸ੍ਵਯਂ ਭੇਦਾਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਰਾਧਕਸ੍ਤਦਰ੍ਥਿਨਾਂ
ਭਵ੍ਯਾਨਾਂ ਜਿਨਦੀਕ੍ਸ਼ਾਦਾਯਕੋ ਗੁਰੁਃ, ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਦੇਵਤਾਯਤਿਗੁਰੂਣਾਂ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤਿਬਿਮ੍ਬਾਦੀਨਾਂ ਚ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਰੂਪਾ
ਪੂਜਾ, ਆਹਾਰਾਦਿਚਤੁਰ੍ਵਿਧਦਾਨਂ ਚ ਆਚਾਰਾਦਿਕਥਿਤਸ਼ੀਲਵ੍ਰਤਾਨਿ ਤਥੈਵੋਪਵਾਸਾਦਿਜਿਨਗੁਣਸਂਪਤ੍ਤ੍ਯਾਦਿਵਿਧਿ-

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਸ਼੍ਵ
. ਏਤੇਸ਼ੁ ਸ਼ੁਭਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨੇਸ਼ੁ ਯੋਸੌ ਰਤਃ ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪੇ ਵਿਸ਼ਯਾਨੁਰਾਗਰੂਪੇ ਚਾਸ਼ੁਭਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨੇ ਵਿਰਤਃ, ਸ ਜੀਵਃ
પ્ર. ૧૬
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸਰ੍ਵ ਦੋਸ਼ ਰਹਿਤ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਵਹ ਦੇਵ ਹੈਂ; ਭੇਦਾਭੇਦ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਕੇ ਸ੍ਵਯਂ ਆਰਾਧਕ
ਤਥਾ ਉਸ ਆਰਾਧਨਾਕੇ ਅਰ੍ਥੀ ਅਨ੍ਯ ਭਵ੍ਯ ਜੀਵੋਂਕੋ ਜਿਨਦੀਕ੍ਸ਼ਾ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਵੇ ਗੁਰੁ ਹੈਂ; ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜਯ ਕਰਕੇ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਪਰਾਯਣ ਵੇ ਯਤਿ ਹੈਂ
. ਐਸੇ ਦੇਵ -ਗੁਰੁ -ਯਤਿਕੀ ਅਥਵਾ ਉਨਕੀ ਪ੍ਰਤਿਮਾਕੀ
ਪੂਜਾਮੇਂ, ਆਹਾਰਾਦਿਕ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਦਾਨਮੇਂ, ਆਚਾਰਾਂਗਾਦਿ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਂਮੇਂ ਕਹੇ ਹੁਏ ਸ਼ੀਲਵ੍ਰਤੋਂਮੇਂ ਤਥਾ
ਉਪਵਾਸਾਦਿਕ ਤਪਮੇਂ ਪ੍ਰੀਤਿਕਾ ਹੋਨਾ ਵਹ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗ ਹੈ
. ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਔਰ ਵਿਸ਼ਯਾਨੁਰਾਗਰੂਪ
ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੋ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਕੋ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਹੈ ..੬੯..
ਅਬ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੋ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੇ ਸਾਧ੍ਯਕੇ ਰੂਪਮੇਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਸਾਧਨ ਹੈ ਔਰ
ਉਨਕਾ ਸਾਧ੍ਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖ ਹੈ ਐਸਾ) ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਸ਼ੁਭੇਨ ਯੁਕ੍ਤਃ ] ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਤਿਰ੍ਯਕ੍
ਵਾ ] ਤਿਰ੍ਯਂਚ, [ਮਾਨੁਸ਼ਃ ਵਾ ] ਮਨੁਸ਼੍ਯ [ਦੇਵਃ ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਦੇਵ [ਭੂਤਃ ] ਹੋਕਰ, [ਤਾਵਤ੍ਕਾਲਂ ]
ਉਤਨੇ ਸਮਯ ਤਕ [ਵਿਵਿਧਂ ] ਵਿਵਿਧ [ਐਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸੁਖਂ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖ [ਲਭਤੇ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ
ਹੈ
..੭੦..
ਟੀਕਾ :ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੇ ਸਾਧਨਭੂਤ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸੇ ਉਸਕੇ
ਅਧਿਸ਼੍ਠਾਨਭੂਤ (-ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੇ ਸ੍ਥਾਨਭੂਤ -ਆਧਾਰਭੂਤ ਐਸੀ) ਤਿਰ੍ਯਂਚ, ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਔਰ ਦੇਵਤ੍ਵਕੀ
ਸ਼ੁਭਯੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ ਦੇਵ ਵਾ ਤਿਰ੍ਯਂਚ ਵਾ ਮਾਨਵ ਬਨੇ;
ਤੇ ਪਰ੍ਯਯੇ ਤਾਵਤ੍ਸਮਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖ ਵਿਧਵਿਧ ਲਹੇ
. ੭੦.

Page 122 of 513
PDF/HTML Page 155 of 546
single page version

ਦੇਵਤ੍ਵਭੂਮਿਕਾਨਾਮਨ੍ਯਤਮਾਂ ਭੂਮਿਕਾਮਵਾਪ੍ਯ ਯਾਵਤ੍ਕਾਲਮਵਤਿਸ਼੍ਠਤੇ, ਤਾਵਤ੍ਕਾਲਮਨੇਕਪ੍ਰਕਾਰਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ
ਸਮਾਸਾਦਯਤੀਤਿ
..੭੦..
ਅਥੈਵਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਮੁਤ੍ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਯ ਦੁਃਖਤ੍ਵੇ ਪ੍ਰਕ੍ਸ਼ਿਪਤਿ
ਸੋਕ੍ਖਂ ਸਹਾਵਸਿਦ੍ਧਂ ਣਤ੍ਥਿ ਸੁਰਾਣਂ ਪਿ ਸਿਦ੍ਧਮੁਵਦੇਸੇ .
ਤੇ ਦੇਹਵੇਦਣਟ੍ਟਾ ਰਮਂਤਿ ਵਿਸਏਸੁ ਰਮ੍ਮੇਸੁ ..੭੧..
ਸੌਖ੍ਯਂ ਸ੍ਵਭਾਵਸਿਦ੍ਧਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਸੁਰਾਣਾਮਪਿ ਸਿਦ੍ਧਮੁਪਦੇਸ਼ੇ .
ਤੇ ਦੇਹਵੇਦਨਾਰ੍ਤਾ ਰਮਨ੍ਤੇ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਮ੍ਯੇਸ਼ੁ ..੭੧..
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਭਵਤੀਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ ..੬੯.. ਅਥ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨ ਸਾਧ੍ਯਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਕਥਯਤਿ ---ਸੁਹੇਣ
ਜੁਤ੍ਤੋ ਆਦਾ ਯਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ ਯੁਕ੍ਤੋ ਮੁਕ੍ਤੋ ਭੂਤ੍ਵਾਯਂ ਜੀਵੋਨਨ੍ਤਕਾਲਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ
ਲਭਤੇ, ਤਥਾ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨ ਯੁਕ੍ਤਃ ਪਰਿਣਤੋਯਮਾਤ੍ਮਾ ਤਿਰਿਓ ਵਾ ਮਾਣੁਸੋ ਵ ਦੇਵੋ ਵਾ ਭੂਦੋ
ਤਿਰ੍ਯਗ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਦੇਵਰੂਪੋ ਭੂਤ੍ਵਾ
ਤਾਵਦਿ ਕਾਲਂ ਤਾਵਤ੍ਕਾਲਂ ਸ੍ਵਕੀਯਾਯੁਃਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਲਹਦਿ ਸੁਹਂ ਇਂਦਿਯਂ ਵਿਵਿਹਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜਂ
ਵਿਵਿਧਂ ਸੁਖਂ ਲਭਤੇ, ਇਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੭੦.. ਅਥ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਦੁਃਖਮੇਵੇਤ੍ਯੁਪ-
ਦਿਸ਼ਤਿ ---ਸੋਕ੍ਖਂ ਸਹਾਵਸਿਦ੍ਧਂ ਰਾਗਾਦ੍ਯੁਪਾਧਿਰਹਿਤਂ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਭੂਤੇਨ ਸਿਦ੍ਧਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਂ
ਯਤ੍ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਸੁਖਂ ਤਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਸਿਦ੍ਧਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਤਚ੍ਚ ਣਤ੍ਥਿ ਸੁਰਾਣਂ ਪਿ ਆਸ੍ਤਾਂ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦੀਨਾਂ ਸੁਖਂ
ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਾਦੀਨਾਮਪਿ ਨਾਸ੍ਤਿ ਸਿਦ੍ਧਮੁਵਦੇਸੇ ਇਤਿ ਸਿਦ੍ਧਮੁਪਦਿਸ਼੍ਟਮੁਪਦੇਸ਼ੇ ਪਰਮਾਗਮੇ . ਤੇ ਦੇਹਵੇਦਣਟ੍ਟਾ ਰਮਂਤਿ ਵਿਸਏਸੁ ਰਮ੍ਮੇਸੁ
ਤਥਾਭੂਤਸੁਖਾਭਾਵਾਤ੍ਤੇ ਦੇਵਾਦਯੋ ਦੇਹਵੇਦਨਾਰ੍ਤਾਃ ਪੀਡਿਤਾਃ ਕਦਰ੍ਥਿਤਾਃ ਸਨ੍ਤੋ ਰਮਨ੍ਤੇ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਰਮ੍ਯਾਭਾਸੇਸ਼੍ਵਿਤਿ .
ਅਥ ਵਿਸ੍ਤਰਃ ---ਅਧੋਭਾਗੇ ਸਪ੍ਤਨਰਕਸ੍ਥਾਨੀਯਮਹਾਜਗਰਪ੍ਰਸਾਰਿਤਮੁਖੇ, ਕੋਣਚਤੁਸ਼੍ਕੇ ਤੁ ਕ੍ਰੋਧਮਾਨਮਾਯਾ-
ਭੂਮਿਕਾਓਂਮੇਂਸੇ ਕਿਸੀ ਏਕ ਭੂਮਿਕਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਜਿਤਨੇ ਸਮਯ ਤਕ (ਉਸਮੇਂ) ਰਹਤਾ ਹੈ, ਉਤਨੇ
ਸਮਯ ਤਕ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ
..੭੦..
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੀ ਬਾਤ ਉਠਾਕਰ ਅਬ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੋ ਦੁਃਖਪਨੇਮੇਂ ਡਾਲਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਉਪਦੇਸ਼ੇ ਸਿਦ੍ਧਂ ] (ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਦੇਵਕੇ) ਉਪਦੇਸ਼ਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੈ ਕਿ [ਸੁਰਾਣਾਮ੍
ਅਪਿ ] ਦੇਵੋਂਕੇ ਭੀ [ਸ੍ਵਭਾਵਸਿਦ੍ਧਂ ] ਸ੍ਵਭਾਵਸਿਦ੍ਧ [ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਸੁਖ [ਨਾਸ੍ਤਿ ] ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਤੇ ] ਵੇ
[ਦੇਹਵੇਦਨਾਰ੍ਤਾ ] (ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਯ) ਦੇਹਕੀ ਵੇਦਨਾਸੇ ਪੀੜਿਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਰਮ੍ਯੇਸੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸੁ ] ਰਮ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ
[ਰਮਨ੍ਤੇ ] ਰਮਤੇ ਹੈਂ
..੭੧..
ਸੁਰਨੇਯ ਸੌਖ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵਸਿਦ੍ਧ ਨਸਿਦ੍ਧ ਛੇ ਆਗਮ ਵਿਸ਼ੇ,
ਤੇ ਦੇਹਵੇਦਨਥੀ ਪੀਡਿਤ ਰਮਣੀਯ ਵਿਸ਼ਯੋਮਾਂ ਰਮੇ. ੭੧.

Page 123 of 513
PDF/HTML Page 156 of 546
single page version

ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਭਾਜਨੇਸ਼ੁ ਹਿ ਪ੍ਰਧਾਨਾ ਦਿਵੌਕਸਃ . ਤੇਸ਼ਾਮਪਿ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਂ ਨ ਖਲੁ ਸੁਖਮਸ੍ਤਿ,
ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਂ ਦੁਃਖਮੇਵਾਵਲੋਕ੍ਯਤੇ, ਯਤਸ੍ਤੇ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰਪਿਸ਼ਾਚਪੀਡਯਾ ਪਰਵਸ਼ਾ
ਭ੍ਰੁਗੁਪ੍ਰਪਾਤਸ੍ਥਾਨੀਯਾਨ੍ ਮਨੋਜ੍ਞਵਿਸ਼ਯਾਨਭਿਪਤਨ੍ਤਿ
..੭੧..
ਅਥੈਵਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਯ ਦੁਃਖਤਾਯਾਂ ਯੁਕ੍ਤ੍ਯਾਵਤਾਰਿਤਾਯਾਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸਾਧਨੀਭੂਤਪੁਣ੍ਯਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਕ-
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਦੁਃਖਸਾਧਨੀਭੂਤਪਾਪਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਕਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਦਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ੍ਵਮਵਤਾਰਯਤਿ
ਣਰਣਾਰਯਤਿਰਿਯਸੁਰਾ ਭਜਂਤਿ ਜਦਿ ਦੇਹਸਂਭਵਂ ਦੁਕ੍ਖਂ .
ਕਿਹ ਸੋ ਸੁਹੋ ਵ ਅਸੁਹੋ ਉਵਓਗੋ ਹਵਦਿ ਜੀਵਾਣਂ ..੭੨..
ਨਰਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਕ੍ਸੁਰਾ ਭਜਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਦੇਹਸਂਭਵਂ ਦੁਃਖਮ੍ .
ਕਥਂ ਸ ਸ਼ੁਭੋ ਵਾਸ਼ੁਭ ਉਪਯੋਗੋ ਭਵਤਿ ਜੀਵਾਨਾਮ੍ ..੭੨..
ਲੋਭਸ੍ਥਾਨੀਯਸਰ੍ਪਚਤੁਸ਼੍ਕਪ੍ਰਸਾਰਿਤਵਦਨੇ ਦੇਹਸ੍ਥਾਨੀਯਮਹਾਨ੍ਧਕੂਪੇ ਪਤਿਤਃ ਸਨ੍ ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ ਪੁਰੁਸ਼ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ, ਸਂਸਾਰ-
ਸ੍ਥਾਨੀਯਮਹਾਰਣ੍ਯੇ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਾਦਿਕੁਮਾਰ੍ਗੇ ਨਸ਼੍ਟਃ ਸਨ੍ ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁਸ੍ਥਾਨੀਯਹਸ੍ਤਿਭਯੇਨਾਯੁਸ਼੍ਕਰ੍ਮਸ੍ਥਾਨੀਯੇ ਸਾਟਿਕਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇ

ਸ਼ੁਕ੍ਲਕ੍ਰੁਸ਼੍ਣਪਕ੍ਸ਼ਸ੍ਥਾਨੀਯਸ਼ੁਕ੍ਲਕ੍ਰੁਸ਼੍ਣਮੂਸ਼ਕਦ੍ਵਯਛੇਦ੍ਯਮਾਨਮੂਲੇ ਵ੍ਯਾਧਿਸ੍ਥਾਨੀਯਮਧੁਮਕ੍ਸ਼ਿਕਾਵੇਸ਼੍ਟਿਤੇ ਲਗ੍ਨਸ੍ਤੇਨੈਵ
੧. ਭ੍ਰੁਗੁਪ੍ਰਪਾਤ = ਅਤ੍ਯਂਤ ਦੁਃਖਸੇ ਘਬਰਾਕਰ ਆਤ੍ਮਘਾਤ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਪਰ੍ਵਤਕੇ ਨਿਰਾਧਾਰ ਉਚ੍ਚ ਸ਼ਿਖਰਸੇ ਗਿਰਨਾ .
(ਭ੍ਰੁਗੁ = ਪਰ੍ਵਤਕਾ ਨਿਰਾਧਾਰ ਉਚ੍ਚਸ੍ਥਾਨਸ਼ਿਖਰ; ਪ੍ਰਪਾਤ = ਗਿਰਨਾ)
ਤਿਰ੍ਯਂਚ -ਨਾਰਕ -ਸੁਰ -ਨਰੋ ਜੋ ਦੇਹਗਤ ਦੁਃਖ ਅਨੁਭਵੇ,
ਤੋ ਜੀਵਨੋ ਉਪਯੋਗ ਏ ਸ਼ੁਭ ਨੇ ਅਸ਼ੁਭ ਕਈ ਰੀਤ ਛੇ ?. ੭੨
.
ਟੀਕਾ :ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੇ ਭਾਜਨੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇਵ ਹੈਂ; ਉਨਕੇ ਭੀ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸੁਖ
ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਲਟਾ ਉਨਕੇ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਦੁਃਖ ਹੀ ਦੇਖਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰਰੂਪੀ
ਪਿਸ਼ਾਚਕੀ ਪੀੜਾਸੇ ਪਰਵਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ
ਭ੍ਰੁਗੁਪ੍ਰਪਾਤਕੇ ਸਮਾਨ ਮਨੋਜ੍ਞ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ ਓਰ ਦੌਂੜਤੇ ਹੈ ..੭੧..
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯੁਕ੍ਤਿਪੂਰ੍ਵਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੋ ਦੁਃਖਰੂਪ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਕੇ, ਅਬ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੇ
ਸਾਧਨਭੂਤ ਪੁਣ੍ਯਕੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੀ, ਦੁਃਖਕੇ ਸਾਧਨਭੂਤ ਪਾਪਕੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ
ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸੇ ਅਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਨਰਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਕ੍ਸੁਰਾਃ ] ਮਨੁਸ਼੍ਯ, ਨਾਰਕੀ, ਤਿਰ੍ਯਂਚ ਔਰ ਦੇਵ (ਸਭੀ)
[ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਦੇਹਸਂਭਵਂ ] ਦੇਹੋਤ੍ਪਨ੍ਨ [ਦੁਃਖਂ ] ਦੁਃਖਕੋ [ਭਜਂਤਿ ] ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, [ਜੀਵਾਨਾਂ ]
ਤੋ ਜੀਵੋਂਕਾ [ਸਃ ਉਪਯੋਗਃ ] ਵਹ (ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣ -ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ) ਉਪਯੋਗ [ਸ਼ੁਭਃ ਵਾ
ਅਸ਼ੁਭਃ ]
ਸ਼ੁਭ ਔਰ ਅਸ਼ੁਭ
ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ [ਕਥਂ ਭਵਤਿ ] ਕੈਸੇ ਹੈ ? (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਹੀਂ ਹੈ )..੭੨..

Page 124 of 513
PDF/HTML Page 157 of 546
single page version

ਯਦਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਸਮੁਦੀਰ੍ਣਪੁਣ੍ਯਸਂਪਦਸ੍ਤ੍ਰਿਦਸ਼ਾਦਯੋਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਪਰ੍ਯਾਗਤਪਾਤਕਾਪਦੋ
ਵਾ ਨਾਰਕਾਦਯਸ਼੍ਚ, ਉਭਯੇਪਿ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਸੁਖਾਭਾਵਾਦਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਤ੍ਯਯਂ ਦੁਃਖ-
ਮੇਵਾਨੁਭਵਨ੍ਤਿ, ਤਤਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੋਃ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਨਾਵਤਿਸ਼੍ਠਤੇ
..੭੨..
ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਂ ਫਲਵਤ੍ਪੁਣ੍ਯਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਦੂਸ਼ਣਾਰ੍ਥਮਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯੋਤ੍ਥਾਪਯਤਿ
ਕੁਲਿਸਾਉਹਚਕ੍ਕਧਰਾ ਸੁਹੋਵਓਗਪ੍ਪਗੇਹਿਂ ਭੋਗੇਹਿਂ .
ਦੇਹਾਦੀਣਂ ਵਿਦ੍ਧਿਂ ਕਰੇਂਤਿ ਸੁਹਿਦਾ ਇਵਾਭਿਰਦਾ ..੭੩..
ਹਸ੍ਤਿਨਾ ਹਨ੍ਯਮਾਨੇ ਸਤਿ ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਸ੍ਥਾਨੀਯਮਧੁਬਿਨ੍ਦੁਸੁਸ੍ਵਾਦੇਨ ਯਥਾ ਸੁਖਂ ਮਨ੍ਯਤੇ, ਤਥਾ ਸਂਸਾਰਸੁਖਮ੍ .
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਮੋਕ੍ਸ਼ਸੁਖਂ ਤੁ ਤਦ੍ਵਿਪਰੀਤਮਿਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ ..੭੧.. ਅਥ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸਾਧ੍ਯਸ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ-
ਸੁਖਸ੍ਯ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਦੁਃਖਤ੍ਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਤਤ੍ਸਾਧਕਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯਾਪ੍ਯਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨ ਸਹ ਸਮਾਨਤ੍ਵਂ
ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯਤਿ
ਣਰਣਾਰਯਤਿਰਿਯਸੁਰਾ ਭਜਂਤਿ ਜਦਿ ਦੇਹਸਂਭਵਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਹਜਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਮੂਰ੍ਤਸਦਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਂ
ਵਾਸ੍ਤਵਸੁਖਮਲਭਮਾਨਾਃ ਸਨ੍ਤੋ ਨਰਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਕ੍ਸੁਰਾ ਯਦਿ ਚੇਦਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪਰਮਾਰ੍ਥਸੁਖਾਦ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ
ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਦੁਃਖਮੇਵ ਭਜਨ੍ਤੇ ਸੇਵਨ੍ਤੇ,
ਕਿਹ ਸੋ ਸੁਹੋ ਵ ਅਸੁਹੋ ਉਵਓਗੋ ਹਵਦਿ
ਟੀਕਾ :ਯਦਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਉਦਯਗਤ ਪੁਣ੍ਯਕੀ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਵਾਲੇ ਦੇਵਾਦਿਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਪੁਣ੍ਯਕੇ ਉਦਯਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਰੁਦ੍ਧਿਵਾਲੇ ਦੇਵ ਇਤ੍ਯਾਦਿ) ਔਰ ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ
ਉਦਯਗਤ ਪਾਪਕੀ ਆਪਦਾਵਾਲੇ ਨਾਰਕਾਦਿਕ
ਯਹ ਦੋਨੋਂ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸੁਖਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ
ਅਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪਸੇ (-ਬਿਨਾ ਅਨ੍ਤਰਕੇ) ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਦੁਃਖਕਾ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੈਂ,
ਤਬ ਫਿ ਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਸ਼ੁਭ ਔਰ ਅਸ਼ੁਭ ਉਪਯੋਗਕੀ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਨਹੀਂ ਰਹਤੀ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਪੁਣ੍ਯਕੇ ਫਲਰੂਪਮੇਂ ਦੇਵਾਦਿਕਕੀ ਸਮ੍ਪਦਾਯੇਂ ਮਿਲਤੀ ਹੈਂ ਔਰ
ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਪਾਪਕੇ ਫਲਰੂਪਮੇਂ ਨਾਰਕਾਦਿਕ ਕੀ ਆਪਦਾਯੇਂ ਮਿਲਤੀ ਹੈਂ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਵੇ ਦੇਵਾਦਿਕ
ਤਥਾ ਨਾਰਕਾਦਿਕ ਦੋਨੋਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਦੁਃਖੀ ਹੀ ਹੈਂ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੋਨੋਂਕਾ ਫਲ ਸਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ
ਔਰ ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਦੋਨੋਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਮੇਂਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਮੇਂਸ਼ੁਭ ਔਰ
ਅਸ਼ੁਭ ਨਾਮਕ ਭੇਦ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ..੭੨..
(ਜੈਸੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਕੋ ਦੁਃਖਰੂਪ ਔਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੋ ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੇ ਸਮਾਨ ਬਤਾਯਾ ਹੈ
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ) ਅਬ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਫਲਵਾਲਾ ਜੋ ਪੁਣ੍ਯ ਹੈ ਉਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਦੂਸ਼ਣ ਦੇਨੇਕੇ ਲਿਯੇ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸਮੇਂ ਦੋਸ਼ ਦਿਖਾਨੇਕੇ ਲਿਯੇ) ਉਸ ਪੁਣ੍ਯਕੋ (-ਉਸਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੋ) ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ
ਉਸਕੀ (ਪੁਣ੍ਯਕੀ) ਬਾਤਕਾ ਖਂਡਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਚਕ੍ਰੀ ਅਨੇ ਦੇਵੇਂਦ੍ਰ ਸ਼ੁਭ -ਉਪਯੋਗਮੂਲਕ ਭੋਗਥੀ
ਪੁਸ਼੍ਟਿ ਕਰੇ ਦੇਹਾਦਿਨੀ, ਸੁਖੀ ਸਮ ਦੀਸੇ ਅਭਿਰਤ ਰਹੀ
. ੭੩.

Page 125 of 513
PDF/HTML Page 158 of 546
single page version

ਕੁਲਿਸ਼ਾਯੁਧਚਕ੍ਰਧਰਾਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕੈਃ ਭੋਗੈਃ .
ਦੇਹਾਦੀਨਾਂ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਸੁਖਿਤਾ ਇਵਾਭਿਰਤਾਃ ..੭੩..
ਯਤੋ ਹਿ ਸ਼ਕ੍ਰਾਸ਼੍ਚਕ੍ਰਿਣਸ਼੍ਚ ਸ੍ਵੇਚ੍ਛੋਪਗਤੈਰ੍ਭੋਗੈਃ ਸ਼ਰੀਰਾਦੀਨ੍ ਪੁਸ਼੍ਣਨ੍ਤਸ੍ਤੇਸ਼ੁ ਦੁਸ਼੍ਟਸ਼ੋਣਿਤ ਇਵ
ਜਲੌਕਸੋਤ੍ਯਨ੍ਤਮਾਸਕ੍ਤਾਃ ਸੁਖਿਤਾ ਇਵ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸਨ੍ਤੇ, ਤਤਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਾਨਿ ਫਲਵਨ੍ਤਿ
ਪੁਣ੍ਯਾਨ੍ਯਵਲੋਕ੍ਯਨ੍ਤੇ
..੭੩..
ਜੀਵਾਣਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸਃ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਦ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਃ ਕਥਂ
ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵਂ ਲਭਤੇ, ਨ ਕਥਮਪੀਤਿ ਭਾਵਃ ..੭੨.. ਏਵਂ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ
ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਚਕ੍ਰਵਰ੍ਤ੍ਯਾਦਿਪਦਂ ਪ੍ਰਯਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਪੂਰ੍ਵਂ ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਂ ਕਰੋਤਿ . ਕਿਮਰ੍ਥਮ੍ . ਤਤ੍ਫਲਾਧਾਰੇਣਾਗ੍ਰੇ
ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣੋਤ੍ਪਤ੍ਤਿਰੂਪਦੁਃਖਦਰ੍ਸ਼ਨਾਰ੍ਥਂ . ਕੁਲਿਸਾਉਹਚਕ੍ਕਧਰਾ ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਾਸ਼੍ਚਕ੍ਰਵਰ੍ਤਿਨਸ਼੍ਚ ਕਰ੍ਤਾਰਃ . ਸੁਹੋਵਓਗਪ੍ਪਗੇਹਿਂ ਭੋਗੇਹਿਂ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਭੋਗੈਃ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਦੇਹਾਦੀਣਂ ਵਿਦ੍ਧਿਂ ਕਰੇਂਤਿ ਵਿਕੁਰ੍ਵਣਾਰੂਪੇਣ ਦੇਹਪਰਿਵਾਰਾਦੀਨਾਂ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ .
ਕਥਂਭੂਤਾਃ ਸਨ੍ਤਃ . ਸੁਹਿਦਾ ਇਵਾਭਿਰਦਾ ਸੁਖਿਤਾ ਇਵਾਭਿਰਤਾ ਆਸਕ੍ਤਾ ਇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃਯਤ੍ਪਰਮਾਤਿਸ਼ਯ-
ਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਾਦਕਂ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਵਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਕਾਰਕਂ ਚ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਸੁਖਂ ਤਦਲਭਮਾਨਾ ਦੁਸ਼੍ਟਸ਼ੋਣਿਤੇ ਜਲਯੂਕਾ
ਇਵਾਸਕ੍ਤਾਃ ਸੁਖਾਭਾਸੇਨ ਦੇਹਾਦੀਨਾਂ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ
. ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਂ ਸੁਖਂ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ..੭੩..
ਅਥ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਜੀਵਸ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮੁਤ੍ਪਾਦਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿਜਦਿ ਸਂਤਿ ਹਿ ਪੁਣ੍ਣਾਣਿ ਯ ਯਦਿ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਕੁਲਿਸ਼ਾਯੁਧਚਕ੍ਰਧਰਾਃ ] ਵਜ੍ਰਧਰ ਔਰ ਚਕ੍ਰਧਰ (-ਇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ
ਚਕ੍ਰਵਰ੍ਤੀ) [ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕੈਃ ਭੋਗੈਃ ] ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਮੂਲਕ (ਪੁਣ੍ਯੋਂਕੇ ਫਲਰੂਪ) ਭੋਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ
[ਦੇਹਾਦੀਨਾਂ ] ਦੇਹਾਦਿਕੀ [ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ] ਪੁਸ਼੍ਟਿ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ [ਅਭਿਰਤਾਃ ] (ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ) ਭੋਗੋਂਮੇਂ
ਰਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਸੁਖਿਤਾਃ ਇਵ ] ਸੁਖੀ ਜੈਸੇ ਭਾਸਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ
. (ਇਸਲਿਯੇ ਪੁਣ੍ਯ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਅਵਸ਼੍ਯ
ਹੈ) ..੭੩..
ਟੀਕਾ :ਸ਼ਕ੍ਰੇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ ਚਕ੍ਰਵਰ੍ਤੀ ਅਪਨੀ ਇਚ੍ਛਾਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਭੋਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੋ ਪੁਸ਼੍ਟ
ਕਰਤੇ ਹੁਏਜੈਸੇ ਗੋਂਚ (ਜੋਂਕ) ਦੂਸ਼ਿਤ ਰਕ੍ਤਮੇਂ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਆਸਕ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੁਈ ਸੁਖੀ ਜੈਸੀ ਭਾਸਿਤ
ਹੋਤੀ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰਉਨ ਭੋਗੋਂਮੇਂ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਆਸਕ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਸੁਖੀ ਜੈਸੇ ਭਾਸਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਫਲਵਾਲੇ ਪੁਣ੍ਯ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯ ਫਲਵਾਲੇ ਪੁਣ੍ਯੋਂਕਾ
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ)
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜੋ ਭੋਗੋਂਮੇਂ ਆਸਕ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਇਨ੍ਦ੍ਰ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗੋਂਚ (ਜੋਂਕ)ਕੀ ਭਾਁਤਿ ਸੁਖੀ
ਜੈਸੇ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਭੋਗ ਪੁਣ੍ਯਕੇ ਫਲ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਪੁਣ੍ਯਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੈ . (ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਪੁਣ੍ਯਕੀ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨਤਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਆਗੇਕੀ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਪੁਣ੍ਯਕੋ ਦੁਃਖਕਾ ਕਾਰਣਰੂਪ
ਬਤਾਯੇਂਗੇ)
..੭੩..

Page 126 of 513
PDF/HTML Page 159 of 546
single page version

ਅਥੈਵਮਭ੍ਯੁਪਗਤਾਨਾਂ ਪੁਣ੍ਯਾਨਾਂ ਦੁਃਖਬੀਜਹੇਤੁਤ੍ਵਮੁਦ੍ਭਾਵਯਤਿ
ਜਦਿ ਸਂਤਿ ਹਿ ਪੁਣ੍ਣਾਣਿ ਯ ਪਰਿਣਾਮਸਮੁਬ੍ਭਵਾਣਿ ਵਿਵਿਹਾਣਿ .
ਜਣਯਂਤਿ ਵਿਸਯਤਣ੍ਹਂ ਜੀਵਾਣਂ ਦੇਵਦਂਤਾਣਂ ..੭੪..
ਯਦਿ ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਚ ਪਰਿਣਾਮਸਮੁਦ੍ਭਵਾਨਿ ਵਿਵਿਧਾਨਿ .
ਜਨਯਨ੍ਤਿ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਂ ਜੀਵਾਨਾਂ ਦੇਵਤਾਨ੍ਤਾਨਾਮ੍ ..੭੪..
ਯਦਿ ਨਾਮੈਵਂ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਪਰਿਣਾਮਕ੍ਰੁਤਸਮੁਤ੍ਪਤ੍ਤੀਨ੍ਯਨੇਕਪ੍ਰਕਾਰਾਣਿ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਵਿਦ੍ਯਨ੍ਤ ਇਤ੍ਯ-
ਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਤੇ, ਤਦਾ ਤਾਨਿ ਸੁਧਾਸ਼ਨਾਨਪ੍ਯਵਧਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਸਮਸ੍ਤਸਂਸਾਰਿਣਾਂ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮਵਸ਼੍ਯਮੇਵ
ਸਮੁਤ੍ਪਾਦਯਨ੍ਤਿ
. ਨ ਖਲੁ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮਨ੍ਤਰੇਣ ਦੁਸ਼੍ਟਸ਼ੋਣਿਤ ਇਵ ਜਲੂਕਾਨਾਂ ਸਮਸ੍ਤਸਂਸਾਰਿਣਾਂ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ
ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰਵਲੋਕ੍ਯਤੇ . ਅਵਲੋਕ੍ਯਤੇ ਚ ਸਾ . ਤਤੋਸ੍ਤੁ ਪੁਣ੍ਯਾਨਾਂ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਯਤਨਤ੍ਵਮਬਾਧਿਤਮੇਵ ..੭੪..
ਚੇਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਰਹਿਤਪਰਮਾਤ੍ਮਨੋ ਵਿਪਰੀਤਾਨਿ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਸਨ੍ਤਿ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਨਿ .
ਪਰਿਣਾਮਸਮੁਬ੍ਭਵਾਣਿ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮਸਮੁਦ੍ਭਵਾਨਿ ਵਿਵਿਹਾਣਿ ਸ੍ਵਕੀਯਾਨਨ੍ਤਭੇਦੇਨ
ਬਹੁਵਿਧਾਨਿ . ਤਦਾ ਤਾਨਿ ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ . ਜਣਯਂਤਿ ਵਿਸਯਤਣ੍ਹਂ ਜਨਯਨ੍ਤਿ . ਕਾਮ੍ . ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਮ੍ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ .
ਅਬ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਪੁਣ੍ਯ ਦੁਃਖਕੇ ਬੀਜਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈਂ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਕੇ
ਕਾਰਣ ਹੈਂ ) ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਨ੍ਯਾਯਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਦਿ ਹਿ ] (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ) ਯਦਿ [ਪਰਿਣਾਮਸਮੁਦ੍ਭਵਾਨੀ ]
(ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਰੂਪ) ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ [ਵਿਵਿਧਾਨਿ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਚ ] ਵਿਵਿਧ ਪੁਣ੍ਯ [ਸਂਤਿ ]
ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ, [ਦੇਵਤਾਨ੍ਤਾਨਾਂ ਜੀਵਾਨਾਂ ] ਤੋ ਵੇ ਦੇਵੋਂ ਤਕਕੇ ਜੀਵੋਂਕੋ [ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਂ ] ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ
[ਜਨਯਨ੍ਤਿ ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
..੭੪..
ਟੀਕਾ :ਯਦਿ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਪੁਣ੍ਯ
ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ ਐਸਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਤੋ ਵੇ (-ਪੁਣ੍ਯ) ਦੇਵੋਂ ਤਕਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਸਾਰਿਯੋਂਕੋ
ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਅਵਸ਼੍ਯਮੇਵ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਐਸਾ ਭੀ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪੜਤਾ ਹੈ) ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਕੇ
ਬਿਨਾ; ਜੈਸੇ ਜੋਂਕ (ਗੋਂਚ)ਕੋ ਦੂਸ਼ਿਤ ਰਕ੍ਤਮੇਂ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਸਾਰਿਯੋਂਕੋ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ
ਦਿਖਾਈ ਨ ਦੇ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਵਹ ਤੋ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ ਹੈ
. ਇਸਲਿਯੇ ਪੁਣ੍ਯੋਂਕੀ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਯਤਨਤਾ ਅਬਾਧਿਤ ਹੀ ਹੈ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੁਣ੍ਯ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਕੇ ਘਰ ਹੈਂ, ਐਸਾ ਅਵਿਰੋਧਰੂਪਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ) .
ਪਰਿਣਾਮਜਨ੍ਯ ਅਨੇਕਵਿਧ ਜੋ ਪੁਣ੍ਯਨੁਂ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਛੇ,
ਤੋ ਪੁਣ੍ਯ ਏ ਦੇਵਾਨ੍ਤ ਜੀਵਨੇ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣੋਦ੍ਭਵ ਕਰੇ. ੭੪.

Page 127 of 513
PDF/HTML Page 160 of 546
single page version

ਅਥ ਪੁਣ੍ਯਸ੍ਯ ਦੁਃਖਬੀਜਵਿਜਯਮਾਘੋਸ਼ਯਤਿ
ਤੇ ਪੁਣ ਉਦਿਣ੍ਣਤਣ੍ਹਾ ਦੁਹਿਦਾ ਤਣ੍ਹਾਹਿਂ ਵਿਸਯਸੋਕ੍ਖਾਣਿ .
ਇਚ੍ਛਂਤਿ ਅਣੁਭਵਂਤਿ ਯ ਆਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਸਂਤਤ੍ਤਾ ..੭੫..
ਤੇ ਪੁਨਰੁਦੀਰ੍ਣਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਃ ਦੁਃਖਿਤਾਸ੍ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਭਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਸੌਖ੍ਯਾਨਿ .
ਇਚ੍ਛਨ੍ਤ੍ਯਨੁਭਵਨ੍ਤਿ ਚ ਆਮਰਣਂ ਦੁਃਖਸਂਤਪ੍ਤਾਃ ..੭੫..
ਅਥ ਤੇ ਪੁਨਸ੍ਤ੍ਰਿਦਸ਼ਾਵਸਾਨਾਃ ਕ੍ਰੁਤ੍ਸ੍ਨਸਂਸਾਰਿਣਃ ਸਮੁਦੀਰ੍ਣਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਃ ਪੁਣ੍ਯਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤਾਭਿਰਪਿ
ਜੀਵਾਣਂ ਦੇਵਦਂਤਾਣਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਸ਼੍ਰੁਤਾਨੁਭੂਤਭੋਗਾਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਾਰੂਪਨਿਦਾਨਬਨ੍ਧਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਨਾਨਾਮਨੋਰਥਹਯਰੂਪਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਰਹਿਤ-
ਪਰਮਸਮਾਧਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਰੂਪਾਂ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਪਰਮਾਹ੍ਲਾਦੋਤ੍ਪਤ੍ਤਿਭੂਤਾਮੇਕਾਕਾਰਪਰਮਸਮਰਸੀਭਾਵਰੂਪਾਂ
ਵਿਸ਼ਯਾਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਾਗ੍ਨਿਜਨਿਤਪਰਮਦਾਹਵਿਨਾਸ਼ਿਕਾਂ ਸ੍ਵਰੂਪਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਮਲਭਮਾਨਾਨਾਂ ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਬਹਿਰ੍ਮੁਖਸਂਸਾਰਿ-

ਜੀਵਾਨਾਮਿਤਿ
. ਇਦਮਤ੍ਰ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ਯਦਿ ਤਥਾਵਿਧਾ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਰ੍ਹਿ ਦੁਸ਼੍ਟਸ਼ੋਣਿਤੇ ਜਲਯੂਕਾ ਇਵ ਕਥਂ
ਤੇ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ . ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਚੇਤ੍ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣੋਤ੍ਪਾਦਕਤ੍ਵੇਨ ਦੁਃਖਕਾਰਣਾਨਿ ਇਤਿ ਜ੍ਞਾਯਨ੍ਤੇ ..੭੪..
ਅਥ ਪੁਣ੍ਯਾਨਿ ਦੁਃਖਕਾਰਣਾਨੀਤਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਮੇਵਾਰ੍ਥਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿਤੇ ਪੁਣ ਉਦਿਣ੍ਣਤਣ੍ਹਾ ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਤ੍ਰੁਪ੍ਤੇਰਭਾਵਾਤ੍ਤੇ ਨਿਖਿਲਸਂਸਾਰਿਜੀਵਾਃ ਪੁਨਰੁਦੀਰ੍ਣਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਦੁਹਿਦਾ ਤਣ੍ਹਾਹਿਂ ਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ-
ਸੁਖਾਭਾਵਾਤ੍ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਭਿਰ੍ਦੁਃਖਿਤਾਃ ਸਨ੍ਤਃ . ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ . ਵਿਸਯਸੋਕ੍ਖਾਣਿ ਇਚ੍ਛਂਤਿ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਪਰਮਾਤ੍ਮ-
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜੈਸਾ ਕਿ ੭੩ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਉਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੇਕ ਤਰਹਕੇ ਪੁਣ੍ਯ
ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ, ਸੋ ਭਲੇ ਰਹੇਂ . ਵੇ ਸੁਖਕੇ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਦੁਃਖਕੇ ਬੀਜਰੂਪ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਕੇ ਹੀ ਸਾਧਨ
ਹੈਂ ..੭੪..
ਅਬ, ਪੁਣ੍ਯਮੇਂ ਦੁਃਖਕੇ ਬੀਜਕੀ ਵਿਜਯ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੁਣ੍ਯਮੇਂ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਬੀਜ
ਦੁਃਖਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਰੂਪਸੇ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈਫੈ ਲਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ) :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਪੁਨਃ ] ਔਰ, [ਉਦੀਰ੍ਣਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਃ ਤੇ ] ਜਿਨਕੀ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਉਦਿਤ ਹੈ ਐਸੇ ਵੇ ਜੀਵ
[ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਭਿਃ ਦੁਃਖਿਤਾਃ ] ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਓਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦੁਃਖੀ ਹੋਤੇ ਹੁਏ, [ਆਮਰਣਂ ] ਮਰਣਪਰ੍ਯਂਤ [ਵਿਸ਼ਯ
ਸੌਖ੍ਯਾਨਿ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ]
ਵਿਸ਼ਯਸੁਖੋਂਕੋ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ [ਚ ] ਔਰ [ਦੁਃਖਸਨ੍ਤਪ੍ਤਾਃ ] ਦੁਃਖੋਂਸੇ ਸਂਤਪ੍ਤ ਹੋਤੇ
ਹੁਏ (-ਦੁਃਖਦਾਹਕੋ ਸਹਨ ਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ) [ਅਨੁਭਵਂਤਿ ] ਉਨ੍ਹੇਂ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ
..੭੫..
ਟੀਕਾ :ਜਿਨਕੇ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਉਦਿਤ ਹੈ ਐਸੇ ਦੇਵਪਰ੍ਯਂਤ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਸਾਰੀ, ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਦੁਃਖਕਾ ਬੀਜ
ਤੇ ਉਦਿਤਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣ ਜੀਵੋ, ਦੁਃਖਿਤ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਥੀ, ਵਿਸ਼ਯਿਕ ਸੁਖਨੇ
ਇਚ੍ਛੇ ਅਨੇ ਆਮਰਣ ਦੁਃਖਸਂਤਪ੍ਤ ਤੇਨੇ ਭੋਗਵੇ. ੭੫.