Page 188 of 513
PDF/HTML Page 221 of 546
single page version
చ పరస్పరానుస్యూతిసూత్రితైకప్రవాహతయాతదుభయాత్మక ఇతి
వత్
నిత్యవృత్తినివర్తమానే ద్రవ్యే సమస్తేష్వపి స్వావసరేషూచ్చకాసత్సు పరిణామేషూత్తరోత్తరేష్వవసరేషూత్తరోత్తర-
పరిణామానాముదయనాత్పూర్వపూర్వపరిణామానామనుదయనాత
అనుభయస్వరూప హై
ప్రగట హోతే హైం ఇసలియే, ఔర పహలే -పహలేకే మోతీ ప్రగట నహీం హోతే ఇసలియే, తథా సర్వత్ర పరస్పర
అనుస్యూతికా రచయితా సూత్ర అవస్థిత హోనేసే త్రిలక్షణత్వ ప్రసిద్ధికో ప్రాప్త హోతా హై
హైం ఇసలియే, ఔర పహలే -పహలేకే పరిమామ నహీం ప్రగట హోతే హైం ఇసలియే, తథా సర్వత్ర పరస్పర
అనుస్యూతి రచనేవాలా ప్రవాహ అవస్థిత హోనేసే త్రిలక్షణపనా ప్రసిద్ధికో ప్రాప్త హోతా హై
Page 189 of 513
PDF/HTML Page 222 of 546
single page version
కథనేన తృతీయా, ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యత్వేపి సత్తైవ ద్రవ్యం భణ్యత ఇతి కథనేన చతుర్థీతి గాథాచతుష్టయేన
ప్రత్యేక పరిణామ ఉత్పాద -వినాశసే రహిత ఏకరూప
ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యాత్మక హై
ఉత్పాద [అపి చ ] తథా [భఙ్గః ] భంగ [ధ్రౌవ్యేణ అర్థేన వినా ] ధ్రౌవ్య పదార్థకే బినా [న ]
నహీం హోతే
ఉత్పాద తేమ జ భంగ, ధ్రౌవ్య -పదార్థ విణ వర్తే నహీం. ౧౦౦
Page 190 of 513
PDF/HTML Page 223 of 546
single page version
భాసనాత
తర్హ్యుపాదానకారణరహితానాం ఖపుష్పాదీనామప్యుత్పాదో భవతు
(అర్థాత్ నాశ అన్యభావకే ఉత్పాదరూప స్వభావసే ప్రకాశిత హై
‘‘వ్యతిరేకాణామన్వయానతిక్రమణాత్
Page 191 of 513
PDF/HTML Page 224 of 546
single page version
అన్య హై, సంహార అన్య హై, స్థితి అన్య హై
ఉచ్ఛేద హోగా
Page 192 of 513
PDF/HTML Page 225 of 546
single page version
మవశ్యమనుమన్తవ్యమ్
కిసీ భావకా సంహార హీ నహీం హోగా,
జాయగా
జాయ,
త్రిలక్షణతారూప
సకతా
Page 193 of 513
PDF/HTML Page 226 of 546
single page version
వస్థారూపేణ స్థితిరిత్యుక్తలక్షణాస్త్రయో భఙ్గాః కర్తారః
[తస్మాత్ ] ఇసలియే [సర్వం ] వహ సబ [ద్రవ్యం భవతి ] ద్రవ్య హై
పర్యాయేం ద్రవ్యకే ఆశ్రయసే హైం); ఇసలియే యహ సబ ఏక హీ ద్రవ్య హై, ద్రవ్యాన్తర నహీం
నే పర్యయో ద్రవ్యే నియమథీ, సర్వ తేథీ ద్రవ్య ఛే.
Page 194 of 513
PDF/HTML Page 227 of 546
single page version
పర్యాయైరాలమ్బితమేవ ప్రతిభాతి
ద్రవ్యస్యోచ్ఛిద్యమానోత్పద్యమానావతిష్ఠమానభావలక్షణాస్త్రయోంశా భంగోత్పాదధ్రౌవ్యలక్షణైరాత్మధర్మైరా-
లమ్బితాః సమమేవ ప్రతిభాన్తి
భఙ్గస్తదుభయాధారాత్మద్రవ్యత్వావస్థారూపపర్యాయేణ ధ్రౌవ్యం చేత్యుక్తలక్షణస్వకీయస్వకీయపర్యాయేషు
దేతా హై, ఇసీప్రకార సముదాయీ ద్రవ్య పర్యాయోంకా సముదాయస్వరూప హోనేసే పర్యాయోంకే ద్వారా ఆలమ్బిత
హీ భాసిత హోతా హై
నష్ట హోతా హుఆ భావ, ఉత్పన్న హోతా హుఆ భావ, ఔర అవస్థిత రహనేవాలా భావ;
జాయ తో సారా
Page 195 of 513
PDF/HTML Page 228 of 546
single page version
ద్రవ్యం భవతి
జాయగా) అథవా అసత్కా ఉత్పాద హో జాయగా; (౩) యది ద్రవ్యకా హీ ధ్రౌవ్య మానా జాయ తో
క్రమశః హోనేవాలే భావోంకే అభావకే కారణ ద్రవ్యకా అభావ ఆయగా, అథవా క్షణికపనా హోగా
అంకుర ఔర వృక్షత్వసే భిన్న పదార్థరూప నహీం హై
Page 196 of 513
PDF/HTML Page 229 of 546
single page version
యశ్చ నాశక్షణః స తూత్పద్యావస్థాయ చ నశ్యతో జన్మక్షణః స్థితిక్షణశ్చ న భవతి;
భిప్రాయః
పృథక్ హీ హోతా హై); జో స్థితిక్షణ హో వహ దోనోంకే అన్తరాలమేం (ఉత్పాదక్షణ ఔర
నాశక్షణకే బీచ) దృఢతయా రహతా హై, ఇసలియే (వహ) జన్మక్షణ ఔర నాశక్షణ నహీం హై; ఔర
జో నాశక్షణ హై వహ,
Page 197 of 513
PDF/HTML Page 230 of 546
single page version
రూఢస్య మృత్తికాత్వస్య స్థితిక్షణః, తథా అన్తరంగబహిరంగసాధనారోప్యమాణసంస్కారసన్నిధౌ య
ఏవోత్తరపర్యాయస్య జన్మక్షణః, స ఏవ ప్రాక్తనపర్యాయస్య నాశక్షణః, స ఏవ చ కోటిద్వయాధిరూఢస్య
ద్రవ్యత్వస్య స్థితిక్షణః
హోతా హై, స్వయం హీ ధ్రువ రహతా హై ఔర స్వయం హీ నాశకో ప్రాప్త హోతా హై !’ కిన్తు ఐసా తో
మానా నహీం గయా హై; (క్యోంకి యహ స్వీకార ఔర సిద్ధ కియా గయా హై కి) పర్యాయోంకే హీ
ఉత్పాదాది హైం; (తబ ఫి ర) వహాఁ క్షణభేద -కహాఁసే హో సకతా హై ? యహ సమఝతే హైం :
వహీ దోనోం
హోతా హై వహీ పూర్వ పర్యాయకా నాశ క్షణ హోతా హై, ఔర వహీ దోనోం కోటియోంమేం రహనేవాలే
ద్రవ్యత్వకా స్థితిక్షణ హోతా హై
(సభీ ఏక సాథ) ఏక సమయమేం హీ దేఖే జాతే హైం; ఇసీప్రకార ఉత్తర పర్యాయమేం, పూర్వ పర్యాయమేం
ఔర ద్రవ్యత్వమేం ఉత్పాద, వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్య ప్రత్యేకతయా (ఏక -ఏక) ప్రవర్తమాన హోనే పర భీ
Page 198 of 513
PDF/HTML Page 231 of 546
single page version
సమయ ఏవావలోక్యన్తే
ర్థాన్తరమ్
ఉత్పాద, వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్య ద్రవ్య హీ హైం, అన్య పదార్థ నహీం
[తదపి ] ఫి ర భీ [ద్రవ్యం ] ద్రవ్య [ప్రణష్టం న ఏవ ] న తో నష్ట హై, [ఉత్పన్నం న ] న ఉత్పన్న హై (-
వహ ధ్రువ హై
పణ ద్రవ్య తో నథీ నష్ట కే ఉత్పన్న ద్రవ్య నథీ తహీం
Page 199 of 513
PDF/HTML Page 232 of 546
single page version
సమానజాతీయా ద్రవ్యపర్యాయా వినశ్యన్తి ప్రజాయన్తే చ, సమానజాతీని ద్రవ్యాణి త్వవినష్టాను-
త్పన్నాన్యేవావతిష్ఠన్తే
సర్వేప్యసమానజాతీయా ద్రవ్యపర్యాయా వినశ్యన్తి ప్రజాయన్తే చ, అసమానజాతీని ద్రవ్యాణి
త్వవినష్టానుత్పన్నాన్యేవావతిష్ఠన్తే
ద్వయణుకాదిస్క న్ధరూపస్వజాతీయవిభావద్రవ్యపర్యాయాణాం వినాశోత్పాదేపి నిశ్చయేన న చోత్పన్నం న చ
వినష్టమితి
అవినష్ట ఔర అనుత్పన్న హీ రహతే హైం (-ధ్రువ హైం )
అవినష్ట ఔర అనుత్పన్న హీ రహతే హైం, ఇసీప్రకార సభీ అసమానజాతీయ ద్రవ్య -పర్యాయేం వినష్ట హో జాతీ
హైం ఔర ఉత్పన్న హోతీ హైం, పరన్తు అసమానజాతీయ ద్రవ్య తో అవినష్ట ఔర అనుత్పన్న హీ రహతే హైం
Page 200 of 513
PDF/HTML Page 233 of 546
single page version
హీ ఏక గుణపర్యాయమేంసే అన్య గుణపర్యాయరూప పరిణమిత హోతా హై, ఔర ఉసకీ సత్తా గుణపర్యాయోంకీ
సత్తాకే సాథ అవిశిష్ట
ద్వారా అపనీ సత్తాకా అనుభవ కరతా హై, ఇసలియే హరితభావ ఔర పీతభావకే సాథ
Page 201 of 513
PDF/HTML Page 234 of 546
single page version
గుణం పరిణమత్పూర్వోత్తరావస్థావస్థితగుణాభ్యాం తాభ్యామనుభూతాత్మసత్తాకం పూర్వోత్తరావస్థావస్థిత-
గుణాభ్యాం సమమవిశిష్టసత్తాకతయైకమేవ ద్రవ్యం, న ద్రవ్యాన్తరమ్
సహకారఫలం, తథైవోత్పద్యమానముత్తరావస్థావస్థితగుణేన వ్యయమానం పూర్వావస్థావస్థితగుణేనావతిష్ఠమానం
ద్రవ్యత్వగుణేనోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాణ్యేకద్రవ్యపర్యాయద్వారేణ ద్రవ్యం భవతి
తేపి ద్రవ్యమేవ భవన్తి
ఔర ఉత్తర అవస్థామేం అవస్థిత ఉన గుణోంకే ద్వారా అపనీ సత్తాకా అనుభవ కరతా హై,
ఇసలియే పూర్వ ఔర ఉత్తర అవస్థామేం అవస్థిత గుణోంకే సాథ అవశిష్ట సత్తావాలా హోనేసే ఏక
హీ ద్రవ్య హై, ద్రవ్యాన్తర నహీం
హై, ఇసలియే పూర్వ ఔర ఉత్తర గుణపర్యాయోంకే సాథ అభిన్న అస్తిత్వ హోనేసే ఏక హీ ద్రవ్య హై
ద్రవ్యాన్తర నహీం; అర్థాత్ వే వే గుణపర్యాయేం ఔర ద్రవ్య ఏక హీ ద్రవ్యరూప హైం, భిన్న -భిన్న ద్రవ్య
నహీం హైం
అవస్థామేం అవస్థిత గుణసే ఉత్పన్న, పూర్వ అవస్థామేం అవస్థిత గుణసే నష్ట ఔర ద్రవ్యత్వ గుణసే
స్థిర హోనేసే, ద్రవ్య ఏకద్రవ్యపర్యాయకే ద్వారా ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య హై
Page 202 of 513
PDF/HTML Page 235 of 546
single page version
హరితగుణం త్యక్త్వా పాణ్డురగుణాన్తరమామ్రఫలమివేతి భావార్థః
భవతి ] వహ సత్తాసే అన్య (పృథక్) హో ! (సో భీ కైసే హో సకతా హై ?) [తస్మాత్ ] ఇసలియే
[ద్రవ్యం స్వయం ] ద్రవ్య స్వయం హీ [సత్తా ] హై
Page 203 of 513
PDF/HTML Page 236 of 546
single page version
ప్రయోజన హై ఐసీ
స్వయం స్థిర (-విద్యమాన) రహతా హుఆ, ఇతనా హీ మాత్ర జిసకా ప్రయోజన హై ఐసీ సత్తాకో ఉదిత
(సిద్ధ) కరతా హై
సమఝనా చాహియే
Page 204 of 513
PDF/HTML Page 237 of 546
single page version
సమవాయం కరోతు, న చ తథా
ఇసలియే వే ఏక నహీం హైం
Page 205 of 513
PDF/HTML Page 238 of 546
single page version
ద్రవ్యస్య గుణిన ఇతి తయోర్న ప్రదేశవిభాగః
యచ్చ కిలాఖిలేన్ద్రియగ్రామగోచరీభూతముత్తరీయం భవతి, న ఖలు స ఏకచక్షురిన్ద్రియవిషయమాపద్యమానః
సమస్తేతరేన్ద్రియగ్రామగోచరమతిక్రాన్తః శుక్లో గుణో భవతీతి తయోస్తద్భావస్యాభావః; తథా యా
ఉసీప్రకార ద్రవ్యమేం సత్తా హై
వస్త్ర నహీం హై; ఔర జో సమస్త ఇన్ద్రియసమూహకో గోచర హోనేవాలా వస్త్ర హై వహ ఏక చక్షుఇన్ద్రియకే
విషయమేం ఆనేవాలా తథా అన్య సమస్త ఇన్ద్రియోంకే సమూహకో గోచర న హోనేవాలా ఐసా శుక్లత్వ
గుణ నహీం హై, ఇసలియే ఉనకే తద్భావకా అభావ హై; ఇసీప్రకార,
Page 206 of 513
PDF/HTML Page 239 of 546
single page version
న ఖలు తదనాశ్రిత్య వర్తి గుణవదనేకగుణసముదితం విశేష్యం విధీయమానం వృత్తిమత్స్వరూపం చ ద్రవ్యం
భవతి; యత్తు కిలానాశ్రిత్య వర్తి గుణవదనేకగుణసముదితం విశేష్యం విధీయమానం వృత్తిమత్స్వరూపం చ
ద్రవ్యం భవతి, న ఖలు సాశ్రిత్య వర్తినీ నిర్గుణైకగుణసముదితా విశేషణం విధాయికా వృత్తిస్వరూపా
చ సత్తా భవతీతి తయోస్తద్భావస్యాభావః
కిసీకే ఆశ్రిత రహనేవాలీ, నిర్గుణ, ఏక గుణసే నిర్మిత, విశేషణ, విధాయక ఔర వృత్తిస్వరూప
ఐసీ సత్తా నహీం హై, ఇసలియే ఉనకే తద్భావకా అభావ హై
స్పర్శ కియా జాతా హై
నహీం హై
విశేషతాఓంసే జ్ఞాత హోతీ హుఈ, ఉన భేదోంసే భేదిత హోతీ హుఈ ఏక పదార్థ హై; ఔర జైసే జ్ఞాన, దర్శన, చారిత్ర,
వీర్య ఇత్యాది ఆత్మాకే విశేషణ హై ఔర ఆత్మా ఉన విశేషణోంసే విశేషిత హోతా హుఆ (లక్షిత, భేదిత,
పహచానా జాతా హుఆ) పదార్థ హై, ఉసీప్రకార సత్తా విశేషణ హై ఔర ద్రవ్య విశేష్య హై
Page 207 of 513
PDF/HTML Page 240 of 546
single page version
గుణీ -రూపసే అనేక హీ హై, ఐసా అర్థ హై
హోతీ
(కథంచిత్) ద్రవ్య గుణరూప నహీం హై ఔర గుణ వహ ద్రవ్యరూప నహీం హై