Page 248 of 513
PDF/HTML Page 281 of 546
single page version
వికారోహమాసం సంసారీ, తదాపి న నామ మమ కోప్యాసీత
రూపమహమేక ఏవ ఫలం చాస్మి
ఐసే స్ఫ టిక మణికీ భాఁతి
స్వభావకే ద్వారా సాధకతమ (-ఉత్కృష్టసాధన) థా; మైం అకేలా హీ కర్మ థా, క్యోంకి మైం అకేలా
హీ ఉపరక్త చైతన్యరూప పరిణమిత హోనేకే స్వభావకే కారణ ఆత్మాసే ప్రాప్య (-ప్రాప్త హోనే యోగ్య)
థా; ఔర మైం అకేలా హీ సుఖసే విపరీత లక్షణవాలా, ‘దుఃఖ’ నామక కర్మఫల థా
Page 249 of 513
PDF/HTML Page 282 of 546
single page version
విస్ఫు రితసువిశుద్ధసహజాత్మవృత్తిః స్ఫ టికమణిరివ విశ్రాన్తపరారోపితవికారోహమేకాన్తేనాస్మి
ముముక్షుః
ఏవ చ సువిశుద్ధచిత్పరిణమనస్వభావేనాత్మనా ప్రాప్యః కర్మాస్మి; అహమేక ఏవ చ సువిశుద్ధ-
చిత్పరిణమనస్వభావస్య నిష్పాద్యమనాకులత్వలక్షణం సౌఖ్యాఖ్యం కర్మఫలమస్మి
భాఁతి
భీ నహీం హై
హూఁ, క్యోంకి మైం అకేలా హీ సువిశుద్ధ చైతన్యరూప స్వభావసే సాధకతమ హూఁ; మైం అకేలా హీ కర్మ
హూఁ, క్యోంకి మైం అకేలా హీ సువిశుద్ధ చైతన్యరూప పరిణమిత హోనేకే స్వభావకే కారణ ఆత్మాసే
ప్రాప్య హూఁ ఔర మైం అకేలా హీ అనాకులతా లక్షణవాలా, ‘సుఖ’ నామక కర్మఫల హూఁ
హోనేసే), ఉసే పరద్రవ్యరూప పరిణతి కించిత్ నహీం హోతీ; ఔర పరమాణుకీ భాఁతి (జైసే
Page 250 of 513
PDF/HTML Page 283 of 546
single page version
లుణ్టాక ఉత్కటవివేకవివిక్తతత్త్వః
సంకీర్ణ న హోనేసే సువిశుద్ధ హోతా హై
హై (అర్థాత్ సమస్త పర్యాయోంకో ద్రవ్యకే భీతర డూబా హుఆ దిఖాయా హై )
ద్వారా తత్త్వకో (ఆత్మస్వరూపకో)
Page 251 of 513
PDF/HTML Page 284 of 546
single page version
భ్రాన్తిధ్వంసాదపి చ సుచిరాల్లబ్ధశుద్ధాత్మతత్త్వః
స్థాస్యత్యుద్యత్సహజమహిమా సర్వదా ముక్త ఏవ
ద్వితీయా చేతి ‘లోగాలోగేసు’ ఇత్యాదిసూత్రద్వయేన పఞ్చమస్థలమ్
అప్పదేసో’ ఇత్యాదిగాథాద్వయేన షష్ఠస్థలమ్
కియా హై
Page 252 of 513
PDF/HTML Page 285 of 546
single page version
[పుద్గలద్రవ్యప్రముఖః అచేతనః ] పుద్గలద్రవ్యాదిక అచేతన ద్రవ్య వే [అజీవః భవతి ] అజీవ
హైం
జీవత్వరూప ఔర అజీవత్వరూప విశేషకో ప్రాప్త హోతా హై
పుద్గలప్రముఖ జే ఛే అచేతన ద్రవ్య, తేహ అజీవ ఛే. ౧౨౭.
Page 253 of 513
PDF/HTML Page 286 of 546
single page version
ద్రవ్యవృత్తిరూపేణోపయోగేన చ నిర్వృత్తత్వమవతీర్ణం ప్రతిభాతి స జీవః
త్వాదుపయోగమయః
తథా చేతనాపరిణామలక్షణ,
రహనేవాలీ,
చేతనారహిత హోనేసే అచేతన హై వహ అజీవ హై
జీవ -పుద్గలోథీ యుక్త ఛే, తే సర్వకాళే లోక ఛే. ౧౨౮.
Page 254 of 513
PDF/HTML Page 287 of 546
single page version
తద్గతిస్థితినిబన్ధనభూతౌ చ ధర్మాధర్మావభివ్యాప్యావస్థితౌ, సర్వద్రవ్యవర్తనానిమిత్తభూతశ్చ కాలో
నిత్యదుర్లలితస్తత్తావదాకాశం శేషాణ్యశేషాణి ద్రవ్యాణి చేత్యమీషాం సమవాయ ఆత్మత్వేన స్వలక్షణం
జీవాశ్చేత్థంభూతజీవపుద్గలైర్నిబద్ధః సంబద్ధో భృతః పుద్గలజీవనిబద్ధః
ఔర కాలసే సమృద్ధ హై, [సః ] వహ [సర్వకాలే తు ] సర్వకాలమేం [లోకః ] లోక హై
ఆకాశస్వరూపపనా) హై
ఉన్హేం, గతి -స్థితిమేం నిమిత్తభూత ధర్మ తథా అధర్మ వ్యాప్త హోకర రహతే హైం ఔర (జహాఁ జితనేమేం) సర్వ
ద్రవ్యోంకో వర్తనామేం నిమిత్తభూత కాల సదా వర్తతా హై, వహ ఉతనా ఆకాశ తథా శేష సమస్త
Page 255 of 513
PDF/HTML Page 288 of 546
single page version
సోలోకః
నహీం వర్తతా, ఉతనా కేవల ఆకాశ జిసకా స్వ -పనేసే స్వలక్షణ హై, వహ అలోక హై
సే [ఉత్పాదస్థితిభంగాః ] ఉత్పాద, ధ్రౌవ్య ఔర వ్యయ [జాయన్తే ] హోతే హైం
పరిణామ ద్వారా, భేద వా సంఘాత ద్వారా థాయ ఛే. ౧౨౯
Page 256 of 513
PDF/HTML Page 289 of 546
single page version
తిష్ఠమానభజ్యమానాః క్రియావన్తశ్చ భవన్తి
భవాన్తరసంక్రమణాత్సక్రియత్వం భణ్యతే
రూపేణ వినాశే సతి కేవలజ్ఞానాద్యనన్తచతుష్టయవ్యక్తిలక్షణేన పరమకార్యసమయసారరూపేణ స్వభావవ్యఞ్జన-
పర్యాయేణ కృత్వా యోసావుత్పాదః స భేదాదేవ భవతి, న సంఘాతాత్
ఉత్పన్న హోతే హైం, టికతే హైం ఔర నష్ట హోతే హైం
పరిస్పందకే ద్వారా
హోతే హైం
Page 257 of 513
PDF/HTML Page 290 of 546
single page version
తిష్ఠమానభజ్యమానాః క్రియావన్తశ్చ భవన్తి
భూతేన
విశిష్ట (-ద్రవ్యసే అతద్భావకే ద్వారా భిన్న ఐసే) [మూర్తామూర్తాః ] మూర్త -అమూర్త [గుణాః ] గుణ
[జ్ఞేయాః ] జాననే చాహియే
తే జాణ మూర్త -అమూర్త గుణ, అతత్పణాథీ విశిష్ట జే. ౧౩౦.
Page 258 of 513
PDF/HTML Page 291 of 546
single page version
విశిష్టాః సన్తో లింగలింగిప్రసిద్ధౌ తలింగత్వముపఢౌకన్తే
ఇమే అమూర్తా ఇతి తేషాం విశేషో నిశ్చేయః
గుణానాం తైః ప్రదేశైః సహ యదా సంజ్ఞాలక్షణప్రయోజనాదిభేదః క్రియతే తదా పునరతద్భావో భణ్యతే, తేనాతద్భావేన
సంజ్ఞాదిభేదరూపేణ స్వకీయస్వకీయద్రవ్యేణ సహ విశిష్టా భిన్నా ఇతి, ద్వితీయవ్యాఖ్యానేన పునః స్వకీయ-
ద్రవ్యేణ సహ తద్భావేన తన్మయత్వేనాన్యద్రవ్యాద్విశిష్టా భిన్నా ఇత్యభిప్రాయః
౨. లింగీ = లింగవాలా, (విశేషగుణ వహ లింగ
విశేష (-భేద) హైం; ఔర ఇసీలియే మూర్త తథా అమూర్త ద్రవ్యోంకా మూర్తత్వ -అమూర్తత్వరూప తద్భావకే ద్వారా
విశిష్టత్వ హోనేసే ఉనమేం ఇస ప్రకారకే భేద నిశ్చిత కరనా చాహియే కి ‘యహ మూర్త గుణ హైం ఔర యహ
అమూర్తగుణ హైం’
Page 259 of 513
PDF/HTML Page 292 of 546
single page version
లక్షణముక్తమ్
[గుణాః ] గుణ [అమూర్తాః జ్ఞాతవ్యాః ] అమూర్త జాననా చాహియే
శేష సభీ ద్రవ్య అమూర్త హైం
ద్రవ్యో అమూర్తిక జేహ తేనా గుణ అమూర్తిక జాణజే. ౧౩౧.
ఛే వర్ణ తేమ జ గంధ వళీ రస -స్పర్శ పుద్గలద్రవ్యనే,
Page 260 of 513
PDF/HTML Page 293 of 546
single page version
హోతే హైం; [చిత్రః శబ్దః ] జో వివిధ ప్రకారకా శబ్ద హై [సః ] వహ [పుద్గల ] పుద్గల అర్థాత్
పౌద్గలిక పర్యాయ హై
స్థూలపర్యాయరూప పృథ్వీస్కంధ తకకే సమస్త పుద్గలకే, అవిశేషతయా విశేష గుణోంకే రూపమేం హోతే
హైం; ఔర ఉనకే మూర్త హోనేకే కారణ హీ, (పుద్గలకే అతిరిక్త) శేష ద్రవ్యోంకే న హోనేసే వే
పుద్గలకో బతలాతే హైం
Page 261 of 513
PDF/HTML Page 294 of 546
single page version
లక్షణభూతం యథాసంభవం సర్వపుద్గలేషు సాధారణమ్
గమ్యమాగమగమ్యం చ
స్నిగ్ధగుణాభావే బన్ధనేసతి పరమాణుపుద్గలావస్థాయాం శుద్ధత్వమితి
కభీ హీ హోతా హై, ఔర నిత్య నహీం హై, ఇసలియే) శబ్ద వహ గుణ నహీం హై
శబ్దపర్యాయకా నహీం
Page 262 of 513
PDF/HTML Page 295 of 546
single page version
వ్యక్తగన్ధరసవర్ణానామప్జ్యోతిరుదరమరుతామారమ్భదర్శనాత
హోతీ హై ఉసీప్రకార శబ్దరూప పుద్గలపర్యాయ భీ సభీ ఇన్ద్రియోంసే జ్ఞాత హోనీ చాహియే’’ (ఐసా తర్క
కియా జాయ తో) ఐసా భీ నహీం హై; క్యోంకి పానీ (పుద్గలకీ పర్యాయ హోనే పర భీ) ఘ్రాణేన్ద్రియకా
విషయ నహీం హై; అగ్ని (పుద్గలకీ పర్యాయ హోనే పర భీ) ఘ్రాణేన్ద్రియ తథా రసనేన్ద్రియకా విషయ నహీం
హై ఔర వాయు (పుద్గలకీ పర్యాయ హోనే పరభీ) ఘ్రాణ, రసనా తథా చక్షుఇన్ద్రియకా విషయ నహీం హై
రస రహిత హై (ఇసలియే నాక, జీభసే అగ్రాహ్య హై ) ఔర వాయు గంధ, రస తథా వర్ణ రహిత హై
(ఇసలియే నాక, జీభ తథా ఆఁఖోంసే అగ్రాహ్య హై ); క్యోంకి సభీ పుద్గల స్పర్శాది
(౨) అరణికో ఔర (౩) జౌ కో జో పుద్గల ఉత్పన్న కరతే హైం ఉన్హీం కే ద్వారా (౧) జిసకీ గంధ
అవ్యక్త హై ఐసే పానీకీ, (౨) జిసకీ గంధ తథా రస అవ్యక్త హై ఐసీ అగ్నికీ ఔర
(౩) జిసకీ గంధ, రస తథా వర్ణ అవ్యక్త హై ఐసీ ఉదరవాయుకీ ఉత్పత్తి హోతీ దేఖీ జాతీ హై
ఔర (౩) జౌ మేం రహనేవాలే చారోం గుణ (౧) పానీమేం, (౨) అగ్నిమేం ఔర (౩) వాయుమేం హోనే చాహియే
హైం
Page 263 of 513
PDF/HTML Page 296 of 546
single page version
కహీం విరోధకో ప్రాప్త నహీం హోతీ
వళీ స్థానకారణతారూపీ గుణ జాణ ద్రవ్య అధర్మనో. ౧౩౩.
ఛే కాళనో గుణ వర్తనా ఉపయోగ భాఖ్యో జీవమాం,
ఏ రీత మూర్తివిహీననా గుణ జాణవా సంక్షేపమాం. ౧౩౪.
Page 264 of 513
PDF/HTML Page 297 of 546
single page version
జీవపుద్గలానాం స్థానహేతుత్వమధర్మస్య, అశేషశేషద్రవ్యాణాం ప్రతిపర్యాయం సమయవృత్తిహేతుత్వం కాలస్య,
చైతన్యపరిణామో జీవస్య
ధర్మద్రవ్యం నిశ్చినోతి
గుణ [స్థానకారణతా ] స్థానకారణతా హై
చాహియే
హై
Page 265 of 513
PDF/HTML Page 298 of 546
single page version
తాదన్యత్ర లోకాసంఖ్యేయభాగమాత్రత్వాజ్జీవస్య, లోకాలోక సీమ్నోచలితత్వాదాకాశస్య, విరుద్ధ-
కార్యహేతుత్వాదధర్మస్యాసంభవద్ధర్మమధిగమయతి
జ్జీవస్య, లోకాలోకసీమ్నోచలితత్వాదాకాశస్య, విరుద్ధకార్యహేతుత్వాద్ధర్మస్య చాసంభవదధర్మమధి-
మనుష్ఠానం చ కర్తవ్యమితి
(సర్వవ్యాపక) న హోనేసే ఉనకే వహ సంభవ నహీం హై
హైం ఇసలియే ఉనకే వహ సంభవ నహీం హై; జీవ సముద్ఘాతకో ఛోడకర అన్యత్ర లోకకే అసంఖ్యాతవేం
భాగ మాత్ర హై, ఇసలియే ఉసకే వహ సంభవ నహీం హై, లోక -అలోకకీ సీమా అచలిత హోనేసే
ఆకాశకో వహ సంభవ నహీం హై ఔర విరుద్ధ కార్యకా హేతు హోనేసే అధర్మకో వహ సంభవ నహీం హై
సముద్ఘాతకో ఛోడకర అన్య కాలమేం లోకకే అసంఖ్యాతవేం భాగమేం హీ రహతా హై, ఇసలియే వహ భీ
లోక తక గమనమేం నిమిత్త నహీం హో సకతా; యది ఆకాశ గతిమేం నిమిత్త హో తో జీవ ఔర
పుద్గలోంకీ గతి అలోకమేం భీ హోనే లగే, జిససే లోకాకాశకీ మర్యాదా హీ న రహేగీ; ఇసలియే
గతిహేతుత్వ ఆకాశకా భీ గుణ నహీం హై; అధర్మ ద్రవ్య తో గతిసే విరుద్ధ స్థితికార్యమేం నిమిత్తభూత
హై, ఇసలియే వహ భీ గతిమేం నిమిత్త నహీం హో సకతా
హై; జీవ సముద్ఘాతకో ఛోడకర అన్యత్ర లోకకే అసంఖ్యాతవేం భాగ మాత్ర హై, ఇసలియే ఉసకే వహ
సంభవ నహీం హై; లోక ఔర అలోకకీ సీమా అచలిత హోనేసే ఆకాశకే వహ సంభవ నహీం హై, ఔర
Page 266 of 513
PDF/HTML Page 299 of 546
single page version
వహ (సమయవృత్తిహేతుపనా) సంభవిత నహీం హై
జీవ ఔర పుద్గలోంకో గతి కరనేమేం నిమిత్తభూత కోఈ ద్రవ్య హోనా చాహియే; వహ ద్రవ్య లోకవ్యాపీ
ధర్మద్రవ్య హై
పరిణమనమేం నిమిత్తభూత కోఈ ద్రవ్య హోనా చాహియే; వహ ద్రవ్య అసంఖ్యాత కాలాణు హైం
Page 267 of 513
PDF/HTML Page 300 of 546
single page version
ప్రదేశత్వాత్పుద్గలస్య, సకలలోకవ్యాప్యసంఖ్యేయప్రదేశప్రస్తారరూపత్వాద
[అసంఖ్యాతాః ] అసంఖ్యాత అర్థాత్ అనేక హైం; [కాలస్య ] కాలకే [ప్రదేశాః ఇతి ] ప్రదేశ [న
సన్తి ] నహీం హైం
ప్రదేశమాత్ర (-ఏకప్రదేశీ) హోనేసే అప్రదేశీ హై తథాపి, దో ప్రదేశోంసే లేకర సంఖ్యాత, అసంఖ్యాత,
ఔర అనన్తప్రదేశోంవాలీ పర్యాయోంకీ అపేక్షాసే అనిశ్చిత ప్రదేశవాలా హోనేసే ప్రదేశవాన్ హై; సకల
లోకవ్యాపీ అసంఖ్య ప్రదేశోంకే
ఛే స్వప్రదేశ అనేక, నహి వర్తే ప్రదేశో కాళనే. ౧౩౫.