Page 368 of 513
PDF/HTML Page 401 of 546
single page version

అహమేష మోక్షాధికారీ జ్ఞాయకస్వభావాత్మతత్త్వపరిజ్ఞానపురస్సరమమత్వనిర్మమత్వహానోపాదాన- విధానేన కృత్యాన్తరస్యాభావాత్సర్వారమ్భేణ శుద్ధాత్మని ప్రవర్తే . తథా హి — అహం హి తావత్ జ్ఞాయక ఏవ స్వభావేన కేవలజ్ఞాయకస్య చ సతో మమ విశ్వేనాపి సహజజ్ఞేయజ్ఞాయకలక్షణ ఏవ సమ్బన్ధః, న పునరన్యే స్వస్వామిలక్షణాదయః సమ్బన్ధాః . తతో మమ న క్వచనాపి మమత్వం, సర్వత్ర నిర్మమత్వమేవ . అథైకస్య జ్ఞాయకభావస్య సమస్తజ్ఞేయభావస్వభావత్వాత్ ప్రోత్కీర్ణలిఖితనిఖాత- కీలితమజ్జితసమావర్తితప్రతిబిమ్బితవత్తత్ర క్రమప్రవృత్తానన్తభూతభవద్భావివిచిత్రపర్యాయప్రాగ్భారమగాధ- స్వభావం గమ్భీరం సమస్తమపి ద్రవ్యజాతమేకక్షణ ఏవ ప్రత్యక్షయన్తం జ్ఞేయజ్ఞాయకలక్షణసమ్బన్ధస్యా- నిర్వాణమార్గాయ చ . తతోవధార్యతే అయమేవ మోక్షమార్గో, నాన్య ఇతి ..౧౯౯.. అథ ‘ఉవసంపయామి సమ్మం జత్తో ణివ్వాణసంపత్తీ’ ఇత్యాది పూర్వప్రతిజ్ఞాం నిర్వాహయన్ స్వయమపి మోక్షమార్గపరిణతిం స్వీకరోతీతి ప్రతిపాదయతి — తమ్హా యస్మాత్పూర్వోక్త శుద్ధాత్మోపలమ్భలక్షణమోక్షమార్గేణ జినా జినేన్ద్రాః శ్రమణాశ్చ సిద్ధా జాతాస్తస్మాదహమపి తహ తథైవ తేనైవ ప్రకారేణ జాణిత్తా జ్ఞాత్వా . కమ్ . అప్పాణం నిజపరమాత్మానమ్ . కింవిశిష్టమ్ . జాణగం జ్ఞాయకం కేవలజ్ఞానాద్యనన్తగుణస్వభావమ్ . కేన కృత్వా జ్ఞాత్వా . సభావేణ సమస్త- రాగాదివిభావరహితశుద్ధబుద్ధైకస్వభావేన . పశ్చాత్ కిం కరోమి . పరివజ్జామి పరి సమన్తాద్వర్జయామి . కామ్ . మమత్తిం సమస్తసచేతనాచేతనమిశ్రపరద్రవ్యసంబన్ధినీం మమతామ్ . కథంభూతః సన్ . ఉవట్ఠిదో ఉపస్థితః పరిణతః . క్వ . ణిమ్మమత్తమ్హి సమస్తపరద్రవ్యమమకారాహంకారరహితత్వేన నిర్మమత్వలక్షణే పరమసామ్యాభిధానే వీతరాగ- చారిత్రే తత్పరిణతనిజశుద్ధాత్మస్వభావే వా . తథాహి – అహం తావత్కేవలజ్ఞానదర్శనస్వభావత్వేన జ్ఞాయకైక- టఙ్కోత్కీర్ణస్వభావః . తథాభూతస్య సతో మమ న కేవలం స్వస్వామ్యాదయః పరద్రవ్యసంబన్ధా న సన్తి, నిశ్చయేన

టీకా : — మైం యహ మోక్షాధికారీ, జ్ఞాయకస్వభావీ ఆత్మతత్త్వకే పరిజ్ఞానపూర్వక మమత్వకీ త్యాగరూప ఔర నిర్మమత్వకీ గ్రహణరూప విధికే ద్వారా సర్వ ఆరమ్భ (ఉద్యమ) సే శుద్ధాత్మామేం ప్రవృత్త హోతా హూఁ, క్యోంకి అన్య కృత్యకా అభావ హై . (అర్థాత్ దూసరా కుఛ భీ కరనే యోగ్య నహీం హై .) వహ ఇసప్రకార హై (అర్థాత్ మైం ఇసప్రకార శుద్ధాత్మామేం ప్రవృత్త హోతా హూఁ) : — ప్రథమ తో మైం స్వభావసే జ్ఞాయక హీ హూఁ; కేవల జ్ఞాయక హోనేసే మేరా విశ్వ (సమస్త పదార్థోం) కే సాథ భీ సహజ జ్ఞేయజ్ఞాయకలక్షణ సమ్బన్ధ హీ హై, కిన్తు అన్య స్వస్వామిలక్షణాది సమ్బన్ధ నహీం హైం; ఇసలియే మేరా కిసీకే ప్రతి మమత్వ నహీం హై, సర్వత్ర నిర్మమత్వ హీ హై . అబ, ఏక జ్ఞాయకభావకా సమస్త జ్ఞేయోంకో జాననేకా స్వభావ హోనేసే, క్రమశః ప్రవర్తమాన, అనన్త, భూత – వర్తమాన – భావీ విచిత్ర పర్యాయసమూహవాలే, ౧అగాధస్వభావ ఔర గమ్భీర ఐసే సమస్త ద్రవ్యమాత్రకో — మానోం వే ద్రవ్య జ్ఞాయకమేం ఉత్కీర్ణ హో గయే హోం, చిత్రిత హో గఏ హోం, భీతర ఘుస గయే హోం, కీలిత హో గయే హోం, డూబ గయే హోం, సమా గయే హోం, ప్రతిబిమ్బిత హుఏ హోం, ఇసప్రకార —

౧. జినకా స్వభావ అగాధ హై ఔర జో గంభీర హైం ఐసే సమస్త ద్రవ్యోంకో భూత, వర్తమాన తథా భావీకాలకే క్రమసే హోనేవాలీ, అనేక ప్రకారకీ అనన్త పర్యాయోంసే యుక్త ఏక సమయమేం హీ ప్రత్యక్ష జాననా ఆత్మాకా స్వభావ హై .

Page 369 of 513
PDF/HTML Page 402 of 546
single page version

నివార్యత్వేనాశక్యవివేచనత్వాదుపాత్తవైశ్వరూప్యమపి సహజానన్తశక్తిజ్ఞాయకస్వభావేనైక్యరూప్యమనుజ్ఝన్త- మాసంసారమనయైవ స్థిత్యా స్థితం మోహేనాన్యథాధ్యవస్యమానం శుద్ధాత్మానమేష మోహముత్ఖాయ యథాస్థిత- మేవాతినిఃప్రకమ్పః సమ్ప్రతిపద్యే . స్వయమేవ భవతు చాస్యైవం దర్శనవిశుద్ధిమూలయా సమ్యగ్జ్ఞానోపయుక్త- తయాత్యన్తమవ్యాబాధరతత్వాత్సాధోరపి సాక్షాత్సిద్ధభూతస్య స్వాత్మనస్తథాభూతానాం పరమాత్మనాం చ నిత్యమేవ తదేకపరాయణత్వలక్షణో భావనమస్కారః ..౨౦౦.. జ్ఞేయజ్ఞాయకసంబన్ధో నాస్తి . తతః కారణాత్సమస్తపరద్రవ్యమమత్వరహితో భూత్వా పరమసామ్యలక్షణే నిజ- శుద్ధాత్మని తిష్ఠామీతి . కించ ‘ఉవసంపయామి సమ్మం’ ఇత్యాదిస్వకీయప్రతిజ్ఞాం నిర్వాహయన్స్వయమపి మోక్షమార్గ- పరిణతిం స్వీకరోత్యేవం యదుక్తం గాథాపాతనికాప్రారమ్భే తేన కిముక్తం భవతి – యే తాం ప్రతిజ్ఞాం గృహీత్వా సిద్ధిం గతాస్తైరేవ సా ప్రతిజ్ఞా వస్తువృత్త్యా సమాప్తిం నీతా . కున్దకున్దాచార్యదేవైః పునర్జ్ఞానదర్శనాధికారద్వయరూప- గ్రన్థసమాప్తిరూపేణ సమాప్తిం నీతా, శివకుమారమహారాజేన తు తద్గ్రన్థశ్రవణేన చ . కస్మాదితి చేత్ . యే మోక్షం గతాస్తేషాం సా ప్రతిజ్ఞా పరిపూర్ణా జాతా, న చైతేషామ్ . కస్మాత్ . చరమదేహత్వాభావాదితి ..౨౦౦.. ఏవం జ్ఞానదర్శనాధికారసమాప్తిరూపేణ చతుర్థస్థలే గాథాద్వయం గతమ్ .

ఏవం నిజశుద్ధాత్మభావనారూపమోక్షమార్గేణ యే సిద్ధిం గతా యే చ తదారాధకాస్తేషాం దర్శనాధి- కారాపేక్షయావసానమఙ్గలార్థం గ్రన్థాత్పేక్షయా మధ్యమఙ్గలార్థం చ తత్పదాభిలాషీ భూత్వా నమస్కారం కరోతి — ఏక క్షణమేం హీ జో (శుద్ధాత్మా) ప్రత్యక్ష కరతా హై, ౧జ్ఞేయజ్ఞాయకలక్షణ సంబంధకీ అనివార్యతాకే కారణ జ్ఞేయ – జ్ఞాయకకో భిన్న కరనా అశక్య హోనేసే విశ్వరూపతాకో ప్రాప్త హోనే పర భీ జో (శుద్ధాత్మా) సహజ అనన్తశక్తివాలే జ్ఞాయకస్వభావకే ద్వారా ఏకరూపతాకో నహీం ఛోడతా, జో అనాది సంసారసే ఇసీ స్థితిమేం (జ్ఞాయక భావరూప హీ) రహా హై ఔర జో మోహకే ద్వారా దూసరే రూపమేం జానా – మానా జాతా హై ఉస శుద్ధాత్మాకో యహ మైం మోహకో ఉఖాడ ఫేం కకర, అతినిష్కమ్ప రహతా హుఆ యథాస్థిత (జైసాకా తైసా) హీ ప్రాప్త కరతా హూఁ .

ఇసప్రకార దర్శనవిశుద్ధి జిసకా మూల హై ఐసీ, సమ్యగ్జ్ఞానమేం ఉపయుక్తతాకే కారణ అత్యన్త అవ్యాబాధ (నిర్విఘ్న) లీనతా హోనేసే, సాధు హోనే పర భీ సాక్షాత్ సిద్ధభూత ఐసా యహ నిజ ఆత్మాకో తథా తథాభూత (సిద్ధభూత) పరమాత్మాఓంకో, ౨ఉసీమేం ఏకపరాయణతా జిసకా లక్షణ హై ఐసా భావనమస్కార సదా హీ ౩స్వయమేవ హో ..౨౦౦.. ప్ర. ౪౭

౧. జ్ఞేయజ్ఞాయకస్వరూప సమ్బన్ధ టాలా నహీం జా సకతా, ఇసలియే యహ అశక్య హై కి జ్ఞేయ జ్ఞాయకమేం జ్ఞాత న హోం, ఇసలియే ఆత్మా మానోం సమస్త ద్రవ్యరూపతాకో ప్రాప్త హోతా హై .

౨. ఉసీమేం = నమస్కార కరనే యోగ్య పదార్థమేం; భావ్యమేం . [మాత్ర భావ్యమేం హీ పరాయణ, ఏకాగ్ర, లీన హోనా భావనమస్కార లక్షణ హై .]]

౩. స్వయమేవ = [ఆచార్యదేవ శుద్ధాత్మామేం లీన హోతే హైం ఇసలియే స్వయమేవ భావనమస్కార హో జాతా హై .]]

Page 370 of 513
PDF/HTML Page 403 of 546
single page version

ణమో ణమో నమో నమః . పునః పునర్నమస్కరోమీతి భక్తి ప్రకర్షం దర్శయతి . కేభ్యః . సిద్ధసాహూణం సిద్ధసాధుభ్యః . సిద్ధశబ్దవాచ్యస్వాత్మోపలబ్ధిలక్షణార్హత్సిద్ధేభ్యః, సాధుశబ్దవాచ్యమోక్షసాధకాచార్యో- పాధ్యాయసాధుభ్యః . పునరపి కథంభూతేభ్యః . దంసణసంసుద్ధాణం మూఢత్రయాదిపఞ్చవింశతిమలరహితసమ్యగ్దర్శన- సంశుద్ధేభ్యః . పునరపి కథంభూతేభ్యః . సమ్మణ్ణాణోవజోగజుత్తాణం సంశయాదిరహితం సమ్యగ్జ్ఞానం, తస్యోపయోగః సమ్యగ్జ్ఞానోపయోగః, యోగో నిర్వికల్పసమాధిర్వీతరాగచారిత్రమిత్యర్థః, తాభ్యాం యుక్తాః సమ్యగ్జ్ఞానోపయోగ- యుక్తాస్తేభ్యః . పునశ్చ కింరూపేభ్యః. అవ్వాబాధరదాణం సమ్యగ్జ్ఞానాదిభావనోత్పన్నావ్యాబాధానన్తసుఖ- రతేభ్యశ్చ ..“ “ “ “ “

[అబ శ్లోక ద్వారా జినేన్ద్రోక్త శబ్దబ్రహ్మకే సమ్యక్ అభ్యాసకా ఫల కహా జాతా హై ] —

అర్థ : — ఇసప్రకార జ్ఞేయతత్త్వకో సమఝానేవాలే జైన జ్ఞానమేం — విశాల శబ్దబ్రహ్మమేం — సమ్యక్తయా అవగాహన కరకే (డుబకీ లగాకర, గహరాఈమేం ఉతరకర, నిమగ్న హోకర) హమ మాత్ర శుద్ధఆత్మద్రవ్యరూప ఏక వృత్తిసే (పరిణతిసే) సదా యుక్త రహతే హైం ..౧౦..

[అబ శ్లోకకే ద్వారా ముక్తాత్మాకే జ్ఞానకీ మహిమా గాకర జ్ఞేయతత్త్వ – ప్రజ్ఞాపనాధికారకీ పూర్ణాహూతి కీ జా రహీ హై . ] : —

అర్థ : — ఆత్మా బ్రహ్మకో (పరమాత్మత్వకో, సిద్ధత్వకో) శీఘ్ర ప్రాప్త కరకే, అసీమ (అనన్త) విశ్వకో శీఘ్రతామేం (ఏక సమయమేం) జ్ఞేయరూప కరతా హుఆ, భేదోంకో ప్రాప్త జ్ఞేయోంకో జ్ఞానరూప కరతా హుఆ (అనేక ప్రకారకే జ్ఞేయోంకో జ్ఞానమేం జానతా హుఆ) ఔర స్వ – పరప్రకాశక జ్ఞానకో ఆత్మారూప కరతా హుఆ, ప్రగట – దైదీప్యమాన హోతా హై ..౧౧..

Page 371 of 513
PDF/HTML Page 404 of 546
single page version

ఇతి తత్త్వదీపికాయాం ప్రవచనసారవృత్తౌ శ్రీమదమృతచన్ద్రసూరివిరచితాయాం జ్ఞేయతత్త్వప్రజ్ఞాపనో నామ ద్వితీయః శ్రుతస్కన్ధః సమాప్తః ..౨.. ‘అత్థిత్తణిచ్ఛిదస్స హి’ ఇత్యాద్యేకాదశగాథాపర్యన్తం శుభాశుభశుద్ధోపయోగత్రయముఖ్యత్వేన ప్రథమో విశేషాన్తరాధికారస్తదనన్తరం ‘అపదేసో పరమాణూ పదేసమేత్తో య’ ఇత్యాదిగాథానవకపర్యన్తం పుద్గలానాం పరస్పరబన్ధముఖ్యత్వేన ద్వితీయో విశేషాన్తరాధికారస్తతః పరం ‘అరసమరూవం’ ఇత్యాద్యేకోనవింశతిగాథాపర్యన్తం జీవస్య పుద్గలకర్మణా సహ బన్ధముఖ్యత్వేన తృతీయో విశేషాన్తరాధికారస్తతశ్చ ‘ణ చయది జో దు మమత్తిం’ ఇత్యాదిద్వాదశగాథాపర్యన్తం విశేషభేదభావనాచూలికావ్యాఖ్యానరూపశ్చతుర్థో విశేషాన్తరాధికార ఇత్యేకాధిక- పఞ్చాశద్గాథాభిర్విశేషాన్తరాధికారచతుష్టయేన విశేషభేదభావనాభిధానశ్చతుర్థోన్తరాధికారః సమాప్తః .

ఇతి శ్రీజయసేనాచార్యకృతాయాం తాత్పర్యవృత్తౌ ‘తమ్హా తస్స ణమాఇం’ ఇత్యాదిపఞ్చత్రింశద్గాథాపర్యన్తం సామాన్యజ్ఞేయవ్యాఖ్యానం, తదనన్తరం ‘దవ్వం జీవం’ ఇత్యాద్యేకోనవింశతిగాథాపర్యన్తం జీవపుద్గలధర్మాదిభేదేన విశేషజ్ఞేయవ్యాఖ్యానం, తతశ్చ ‘సపదేసేహిం సమగ్గో’ ఇత్యాదిగాథాష్టకపర్యన్తం సామాన్యభేదభావనా, తతః పరం ‘అత్థిత్తణిచ్ఛిదస్స హి’ ఇత్యాద్యేకాధిక పఞ్చాశద్గాథాపర్యన్తం విశేషభేదభావనా చేత్యన్తరాధికారచతుష్టయేన త్రయోదశాధికశతగాథాభిః సమ్యగ్దర్శనాధికారనామా జ్ఞేయాధికారాపరసంజ్ఞో ద్వితీయో మహాధికారః సమాప్తః ..౨..

[అబ శ్లోక ద్వారా, ద్రవ్య ఔర చరణకా సంబంధ బతలాకర, జ్ఞేయతత్త్వ – ప్రజ్ఞాపన నామక ద్వితీయాధికారకీ ఔర చరణానుయోగసూచక చూలికా నామక తృతీయాధికారకీ సంధి బతలాఈ జాతీ హై . ] : —

అర్థ : — చరణ ద్రవ్యానుసార హోతా హై ఔర ద్రవ్య చరణానుసార హోతా హై — ఇసప్రకార వే దోనోం పరస్పర అపేక్షాసహిత హైం; ఇసలియే యా తో ద్రవ్యకా ఆశ్రయ లేకర అథవా తో చరణకా ఆశ్రయ లేకర ముముక్షు (జ్ఞానీ, ముని) మోక్షమార్గమేం ఆరోహణ కరో .

ఇసప్రకార (శ్రీమద్భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవ ప్రణీత) శ్రీ ప్రవచనసార శాస్త్రకీ శ్రీమదమృతచన్ద్రాచార్యదేవవిరచిత తత్వదీపికానామక టీకాకా యహ ‘జ్ఞేయతత్త్వ – ప్రజ్ఞాపన’ నామక ద్వితీయశ్రుతస్కంధ (కా భాషానువాద) సమాప్త హుఆ .

Page 372 of 513
PDF/HTML Page 405 of 546
single page version

అథ పరేషాం చరణానుయోగసూచికా చూలికా .

కార్యం ప్రత్యత్రైవ గ్రన్థః సమాప్త ఇతి జ్ఞాతవ్యమ్ . కస్మాదితి చేత్ . ‘ఉవసంపయామి సమ్మం’ ఇతి ప్రతిజ్ఞాసమాప్తేః . అతఃపరం యథాక్రమేణ సప్తాధికనవతిగాథాపర్యన్తం చూలికారూపేణ చారిత్రాధికారవ్యాఖ్యానం ప్రారభ్యతే . తత్ర తావదుత్సర్గరూపేణ చారిత్రస్య సంక్షేపవ్యాఖ్యానమ్ . తదనన్తరమపవాదరూపేణ తస్యైవ చారిత్రస్య విస్తరవ్యాఖ్యానమ్ . తతశ్చ శ్రామణ్యాపరనామమోక్షమార్గవ్యాఖ్యానమ్ . తదనన్తరం శుభోపయోగవ్యాఖ్యాన- మిత్యన్తరాధికారచతుష్టయం భవతి . తత్రాపి ప్రథమాన్తరాధికారే పఞ్చ స్థలాని . ‘ఏవం పణమియ సిద్ధే’ ఇత్యాదిగాథాసప్తకేన దీక్షాభిముఖపురుషస్య దీక్షావిధానకథనముఖ్యతయా ప్రథమస్థలమ్ . అతఃపరం ‘వదసమిదిందియ’ ఇత్యాది మూలగుణకథనరూపేణ ద్వితీయస్థలే గాథాద్వయమ్ . తదనన్తరం గురువ్యవస్థాజ్ఞాపనార్థం

అబ దూసరోంకో చరణానుయోగకీ సూచక ౧చూలికా హై .

[ఉసమేం, ప్రథమ శ్రీ అమృతచన్ద్రాచార్యదేవ శ్లోకకే ద్వారా అబ ఇస – ఆగామీ గాథాకీ ఉత్థానికా కరతే హైం . ]

[అర్థ : — ] ద్రవ్యకీ సిద్ధిమేం చరణకీ సిద్ధి హై, ఔర చరణకీ సిద్ధిమేం ద్రవ్యకీ సిద్ధి

(చారిత్ర)కా ఆచరణ కరో .

— ఇసప్రకార (శ్రీమద్ భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవ ఇస ఆగామీ గాథాకే ద్వారా) దూసరోంకో చరణ (చారిత్ర)కే ఆచరణ కరనేమేం యుక్త కరతే (జోడతే) హైం . ★ఇన్డ్డడ్డద్రవజ్రా ఛంద

౧. చూలికా = జో శాస్త్రమేం నహీం కహా గయా హై ఉసకా వ్యాఖ్యాన కరనా, అథవా కహే గయే కా విశేష వ్యాఖ్యాన

Page 373 of 513
PDF/HTML Page 406 of 546
single page version

‘ఏస సురాసురమణుసిందవందిదం ధోదఘాఇకమ్మమలం . పణమామి వడ్ఢమాణం తిత్థం ధమ్మస్స కత్తారం .. సేసే పుణ తిత్థయరే ససవ్వసిద్ధే విసుద్ధసబ్భావే . సమణే య ణాణదంసణచరిత్తతవ- వీరియాయారే .. తే తే సవ్వే సమగం సమగం పత్తేగమేవ పత్తేగం . వందామి య వట్టంతే అరహంతే మాణుసే ఖేత్తే ..’

‘లింగగ్గహణే’ ఇత్యాది ఏకా గాథా, తథైవ ప్రాయశ్చిత్తకథనముఖ్యతయా ‘పయదమ్హి’ ఇత్యాది గాథాద్వయమితి సముదాయేన తృతీయస్థలే గాథాత్రయమ్ . అథాచారాదిశాస్త్రకథితక్రమేణ తపోధనస్య సంక్షేపసమాచారకథనార్థం ‘అధివాసే వ’ ఇత్యాది చతుర్థస్థలే గాథాత్రయమ్ . తదనన్తరం భావహింసాద్రవ్యహింసాపరిహారార్థం ‘అపయత్తా వా చరియా’ ఇత్యాది పఞ్చమస్థలే సూత్రషట్కమిత్యేకవింశతిగాథాభిః స్థలపఞ్చకేన ప్రథమాన్తరాధికారే సముదాయపాతనికా . తద్యథా – అథాసన్నభవ్యజీవాంశ్చారిత్రే ప్రేరయతి — పడివజ్జదు ప్రతిపద్యతాం స్వీకరోతు . కిమ్ . సామణ్ణం శ్రామణ్యం చారిత్రమ్ . యది కిమ్ . ఇచ్ఛది జది దుక్ఖపరిమోక్ఖం యది చేత్ దుఃఖపరిమోక్షమిచ్ఛతి . స కః కర్తా . పరేషామాత్మా . కథం ప్రతిపద్యతామ్ . ఏవం ఏవం పూర్వోక్తప్రకారేణ ‘ఏస సురాసురమణుసింద’ ఇత్యాదిగాథాపఞ్చకేన పఞ్చపరమేష్ఠినమస్కారం కృత్వా మమాత్మనా దుఃఖమోక్షార్థినాన్యైః పూర్వోక్తభవ్యైర్వా యథా తచ్చారిత్రం ప్రతిపన్నం తథా ప్రతిపద్యతామ్ . కిం కృత్వా పూర్వమ్ . పణమియ ప్రణమ్య . కాన్ . సిద్ధే అఞ్ఞనపాదుకాదిసిద్ధివిలక్షణస్వాత్మోపలబ్ధిసిద్ధిసమేతసిద్ధాన్ . జిణవరవసహే సాసాదనాదిక్షీణ-

[అబ గాథాకే ప్రారంభ కరనేసే పూర్వ ఉసకీ సంధికే లియే శ్రీ అమృతచన్ద్రాచార్యదేవనే పంచ పరమేష్ఠీకో నమస్కార కరనేకే లియే నిమ్నప్రకారసే జ్ఞానతత్త్వ – ప్రజ్ఞాపన అధికారకీ ప్రథమ తీన గాథాయేం లిఖీ హైం : —

[అబ, ఇస అధికారకీ గాథా ప్రారంభ కరతే హైం : — ]

Page 374 of 513
PDF/HTML Page 407 of 546
single page version

యథా మమాత్మనా దుఃఖమోక్షార్థినా, ‘కిచ్చా అరహంతాణం సిద్ధాణం తహ ణమో గణహరాణం . అజ్ఝావయవగ్గాణం సాహూణం చేవ సవ్వేసిం .. తేసిం విసుద్ధదంసణణాణపహాణాసమం సమాసేజ్జ . ఉవసంపయామి సమ్మం జత్తో ణివ్వాణసంపత్తీ ..’ ఇతి అర్హత్సిద్ధాచార్యోపాధ్యాయసాధూనాం ప్రణతి- వన్దనాత్మకనమస్కారపురఃసరం విశుద్ధదర్శనజ్ఞానప్రధానం సామ్యనామ శ్రామణ్యమవాన్తరగ్రన్థసన్దర్భోభయ- సమ్భావితసౌస్థిత్యం స్వయం ప్రతిపన్నం, పరేషామాత్మాపి యది దుఃఖమోక్షార్థీ తథా తత్ప్రతిపద్యతామ్ . యథానుభూతస్య తత్ప్రతిపత్తివర్త్మనః ప్రణేతారో వయమిమే తిష్ఠామ ఇతి ..౨౦౧.. కషాయాన్తా ఏకదేశజినా ఉచ్యన్తే, శేషాశ్చానాగారకేవలినో జినవరా భణ్యన్తే, తీర్థంకరపరమదేవాశ్చ జినవరవృషభా ఇతి, తాన్ జినవరవృషభాన్ . న కేవలం తాన్ ప్రణమ్య, పుణో పుణో సమణే చిచ్చమత్కారమాత్ర- నిజాత్మసమ్యక్శ్రద్ధానజ్ఞానానుష్ఠానరూపనిశ్చయరత్నత్రయాచరణప్రతిపాదనసాధకత్వోద్యతాన్ శ్రమణశబ్దవాచ్యానా- చార్యోపాధ్యాయసాధూంశ్చ పునః పునః ప్రణమ్యేతి . కించ పూర్వం గ్రన్థప్రారమ్భకాలే సామ్యమాశ్రయామీతి

అన్వయార్థ : — [యది దుఃఖపరిమోక్షమ్ ఇచ్ఛతి ] యది దుఃఖోంసే పరిముక్త హోనేకీ (ఛుటకారా పానేకీ) ఇచ్ఛా హో తో, [ఏవం ] పూర్వోక్త ప్రకారసే (జ్ఞానతత్త్వ – ప్రజ్ఞాపనకీ ప్రథమ తీన గాథాఓంకే అనుసార) [పునః పునః ] బారంబార [సిద్ధాన్ ] సిద్ధోంకో, [జినవరవృషభాన్ ] జినవరవృషభోంకో (-అర్హన్తోంకో) తథా [శ్రమణాన్ ] శ్రమణోంకో [ప్రణమ్య ] ప్రణామ కరకే, [శ్రామణ్యం ప్రతిపద్యతామ్ ] (జీవ) శ్రామణ్యకో అంగీకార కరో ..౨౦౧..

టీకా : — జైసే దుఃఖోంసే ముక్త హోనేకే అర్థీ మేరే ఆత్మానే — ౧‘‘కిచ్చా అరహంతాణం సిద్ధాణం తహ ణమో గణహరాణం . అజ్ఝావయవగ్గాణం సాహూణం చేవ సవ్వేసిం .. తేసిం విసుద్ధదంసణణాణపహాణాసమం సమాసేజ్జ . ఉవసంపయామి సమ్మం జత్తో ణివ్వాణసంపత్తీ .’’ ఇసప్రకార అర్హన్తోం, సిద్ధోం, ఆచార్యోం, ఉపాధ్యాయోం తథా సాధుఓంకో ౨ప్రణామ – వందనాత్మక నమస్కారపూర్వక (జ్ఞానతత్త్వప్రజ్ఞాపన ఔర జ్ఞేయతత్త్వప్రజ్ఞాపన నామక) దో అధికారోంకీ రచనా ద్వారా సుస్థితపన హుఆ హై ఉసే — స్వయం అంగీకార కియా, ఉసీప్రకార దూసరోంకా ఆత్మా భీ, యది దుఃఖోంసే ముక్త హోనేకా అర్థీ (ఇచ్ఛుక) హో తో, ఉసే అంగీకార కరే . ఉస (శ్రామణ్య) కో అంగీకార కరనేకా జో

౩విశుద్ధదర్శనజ్ఞానప్రధాన సామ్యనామక శ్రామణ్యకో — జిసకా ఇస గ్రంథమేం కహే హుఏ

౪యథానుభూత మార్గ హై ఉసకే ప్రణేతా హమ యహ ఖడే హైం ..౨౦౧..

౧. యహ, జ్ఞానతత్త్వప్రజ్ఞాపనకీ చౌథీ ఔర పాఁచవీ గాథాయేం హైం .

౨. నమస్కార ప్రణామ – వందనమయ హై . (విశేషకే లియే దేఖో పృష్ఠ ౪ కా ఫు టనోట)

౩. విశుద్ధదర్శనజ్ఞానప్రధాన = జిసమేం విశుద్ధ దర్శన ఔర జ్ఞాన ప్రధాన హై ఐసా . [సామ్య నామక శ్రామణ్యమేం విశుద్ధ దర్శన ఔర జ్ఞాన ప్రధాన హై .] ౪. యథానుభూత = జైసా (హమనే) అనుభవ కియా హై వైసా .

Page 375 of 513
PDF/HTML Page 408 of 546
single page version

యో హి నామ శ్రమణో భవితుమిచ్ఛతి స పూర్వమేవ బన్ధువర్గమాపృచ్ఛతే, గురుకలత్రపుత్రేభ్య ఆత్మానం విమోచయతి, జ్ఞానదర్శనచారిత్రతపోవీర్యాచారమాసీదతి . తథా హి — ఏవం బన్ధువర్గ- మాపృచ్ఛతే, అహో ఇదంజనశరీరబన్ధువర్గవర్తిన ఆత్మానః, అస్య జనస్య ఆత్మా న కించనాపి యుష్మాకం భవతీతి నిశ్చయేన యూయం జానీత; తత ఆపృష్టా యూయం; అయమాత్మా అద్యోద్భిన్నజ్ఞానజ్యోతిః శివకుమారమహారాజనామా ప్రతిజ్ఞాం కరోతీతి భణితమ్, ఇదానీం తు మమాత్మనా చారిత్రం ప్రతిపన్నమితి పూర్వాపరవిరోధః . పరిహారమాహ – గ్రన్థప్రారమ్భాత్పూర్వమేవ దీక్షా గృహీతా తిష్ఠతి, పరం కింతు గ్రన్థకరణవ్యాజేన క్వాప్యాత్మానం భావనాపరిణతం దర్శయతి, క్వాపి శివకుమారమహారాజం, క్వాప్యన్యం భవ్యజీవం వా . తేన కారణేనాత్ర గ్రన్థే పురుషనియమో నాస్తి, కాలనియమో నాస్తీత్యభిప్రాయః ..౨౦౧.. అథ శ్రమణో భవితుమిచ్ఛన్పూర్వం క్షమితవ్యం కరోతి — ‘ఉవఠ్ఠిదో హోది సో సమణో’ ఇత్యగ్రే షష్ఠగాథాయాం యద్వయాఖ్యానం తిష్ఠతి తన్మనసి ధృత్వా పూర్వం కిం కృత్వా శ్రమణో భవిష్యతీతి వ్యాఖ్యాతి — ఆపిచ్ఛ ఆపృచ్ఛయ పృష్టవా . కమ్ .

అబ, శ్రమణ హోనేకా ఇచ్ఛుక పహలే క్యా – క్యా కరతా హై ఉసకా ఉపదేశ కరతే హైం : —

అన్వయార్థ : — (శ్రామణ్యార్థీ) [బన్ధువర్గమ్ ఆపృచ్ఛ్య ] బంధువర్గసే విదా మాఁగకర [గురుకలత్రపుత్రైః విమోచితః ] బడోంసే, స్త్రీ ఔర పుత్రసే ముక్త కియా హుఆ [జ్ఞానదర్శనచారిత్రతపోవీర్యాచారమ్ ఆసాద్య ] జ్ఞానాచార, దర్శనాచార, చారిత్రాచార, తపాచార ఔర వీర్యాచారకో అంగీకార కరకే........ ..౨౦౨..

టీకా : — జో శ్రమణ హోనా చాహతా హై, వహ పహలే హీ బంధువర్గసే (సగేసంబంధియోంసే) విదా మాఁగతా హై, గురుజనోం (బడోం) సే, స్త్రీ ఔర పుత్రోంసే అపనేకో ఛుడాతా హై, జ్ఞానాచార, దర్శనాచార, చారిత్రాచార, తపాచార తథా వీర్యాచారకో అంగీకార కరతా హై . వహ ఇసప్రకార హై : —

బంధువర్గసే ఇసప్రకార విదా లేతా హై : — అహో ! ఇస పురుషకే శరీరకే బంధువర్గమేం ప్రవర్తమాన ఆత్మాఓ ! ఇస పురుషకా ఆత్మా కించిత్మాత్ర భీ తుమ్హారా నహీం హై, — ఇసప్రకార తుమ నిశ్చయసే

Page 376 of 513
PDF/HTML Page 409 of 546
single page version

ఆత్మానమేవాత్మనోనాదిబన్ధుముపసర్పతి . అహో ఇదంజనశరీరజనకస్యాత్మన్, అహో ఇదంజనశరీర- జనన్యా ఆత్మన్, అస్య జనస్యాత్మా న యువాభ్యాం జనితో భవతీతి నిశ్చయేన యువాం జానీతం; తత ఇమమాత్మానం యువాం విముంచతమ్; అయమాత్మా అద్యోద్భిన్నజ్ఞానజ్యోతిః ఆత్మానమేవాత్మనో- నాదిజనకముపసర్పతి . అహో ఇదంజనశరీరరమణ్యా ఆత్మన్, అస్య జనస్యాత్మానం న త్వం రమయ- సీతి నిశ్చయేన త్వం జానీహి; తత ఇమమాత్మానం విముంచ; అయమాత్మా అద్యోద్భిన్నజ్ఞానజ్యోతిః స్వానుభూతిమేవాత్మనోనాదిరమణీముపసర్పతి . అహో ఇదంజనశరీరపుత్రస్యాత్మన్, అస్య జనస్యాత్మనో న త్వం జన్యో భవసీతి నిశ్చయేన త్వం జానీహి; తత ఇమమాత్మానం విముంచ; అయమాత్మా అద్యోద్భిన్నజ్ఞానజ్యోతిః ఆత్మానమేవాత్మనోనాదిజన్యముపసర్పతి . ఏవం గురుకలత్రపుత్రేభ్య ఆత్మానం బంధువగ్గం బన్ధువర్గం గోత్రమ్ . తతః కథంభూతో భవతి . విమోచిదో విమోచితస్త్యక్తో భవతి . కైః కర్తృభూతైః . గురుకలత్తపుత్తేహిం పితృమాతృకలత్రపుత్రైః . పునరపి కిం కృత్వా శ్రమణో భవిష్యతి . ఆసిజ్జ ఆసాద్య ఆశ్రిత్య . కమ్ . ణాణదంసణచరిత్తతవవీరియాయారం జ్ఞానదర్శనచారిత్రతపోవీర్యాచారమితి . అథ విస్తరః — అహో బన్ధువర్గ- పితృమాతృకలత్రపుత్రాః, అయం మదీయాత్మా సాంప్రతముద్భిన్నపరమవివేకజ్యోతిస్సన్ స్వకీయచిదానన్దైకస్వభావం పరమాత్మానమేవ నిశ్చయనయేనానాదిబన్ధువర్గం పితరం మాతరం కలత్రం పుత్రం చాశ్రయతి, తేన కారణేన మాం ముఞ్చత యూయమితి క్షమితవ్యం కరోతి . తతశ్చ కిం కరోతి . పరమచైతన్యమాత్రనిజాత్మతత్త్వసర్వప్రకారోపాదేయ- రుచిపరిచ్ఛిత్తినిశ్చలానుభూతిసమస్తపరద్రవ్యేచ్ఛానివృత్తిలక్షణతపశ్చరణస్వశక్త్యనవగూహనవీర్యాచారరూపం జానో . ఇసలియే మైం తుమసే విదా లేతా హూఁ . జిసే జ్ఞానజ్యోతి ప్రగట హుఈ హై ఐసా యహ ఆత్మా ఆజ అపనే ఆత్మారూపీ అపనే అనాదిబంధుకే పాస జా రహా హై .

అహో ! ఇస పురుషకే శరీరకే జనక (పితా)కే ఆత్మా ! అహో ! ఇస పురుషకే శరీరకీ జననీ (మాతా) కే ఆత్మా ! ఇస పురుషకా ఆత్మా తుమ్హారే ద్వారా జనిత (ఉత్పన్న) నహీం హై, ఐసా తుమ నిశ్చయసే జానో . ఇసలియే తుమ ఇస ఆత్మాకో ఛోడో . జిసే జ్ఞానజ్యోతి ప్రగట హుఈ హై ఐసా యహ ఆత్మా ఆజ ఆత్మారూపీ అపనే అనాదిజనకకే పాస జా రహా హై . అహో ! ఇస పురుషకే శరీరకీ రమణీ (స్త్రీ)కే ఆత్మా ! తూ ఇస పురుషకే ఆత్మాకో రమణ నహీం కరాతా, ఐసా తూ నిశ్చయసే జాన . ఇసలియే తూ ఇస ఆత్మాకో ఛోడ . జిసే జ్ఞానజ్యోతి ప్రగట హుఈ హై ఐసా యహ ఆత్మా ఆజ అపనీ స్వానుభూతిరూపీ అనాది – రమణీకే పాస జా రహా హై . అహో ! ఇస పురుషకే శరీరకే పుత్ర ఆత్మా ! తూ ఇస పురుషకే ఆత్మాకా జన్య (ఉత్పన్న కియా గయా – పుత్ర) నహీం హై, ఐసా తూ నిశ్చయసే జాన . ఇసలియే తూ ఇస ఆత్మాకో ఛోడ . జిసే జ్ఞానజ్యోతి ప్రగట హుఈ హై ఐసా యహ ఆత్మా ఆజ ఆత్మారూపీ అపనే అనాది జన్యకే పాస జా రహా హై . — ఇసప్రకార బడోంసే, స్త్రీసే ఔర పుత్రసే అపనేకో ఛుడాతా హై .

(యహాఁ ఐసా సమఝనా చాహియే కి జో జీవ ముని హోనా చాహతా హై వహ కుటుమ్బసే సర్వప్రకారసే విరక్త హీ హోతా హై . ఇసలియే కుటుమ్బకీ సమ్మతిసే హీ ముని హోనేకా నియమ నహీం హై . ఇసప్రకార కుటుమ్బకే భరోసే రహనే పర తో, యది కుటుమ్బ కిసీప్రకారసే సమ్మతి హీ నహీం దే తో ముని హీ నహీం

Page 377 of 513
PDF/HTML Page 410 of 546
single page version

విమోచయతి . తథా అహో కాలవినయోపధానబహుమానానిహ్నవార్థవ్యంజనతదుభయసమ్పన్నత్వలక్షణ- జ్ఞానాచార, న శుద్ధస్యాత్మనస్త్వమసీతి నిశ్చయేన జానామి, తథాపి త్వాం తావదాసీదామి యావత్త్వత్ప్రసాదాత్ శుద్ధమాత్మానముపలభే . అహో నిఃశంకి తత్వనిఃకాంక్షితత్వనిర్విచికిత్సత్వనిర్మూఢ- దృష్టిత్వోపబృంహణస్థితికరణవాత్సల్యప్రభావనాలక్షణదర్శనాచార, న శుద్ధస్యాత్మనస్త్వమసీతి నిశ్చయేన జానామి, తథాపి త్వాం తావదాసీదామి యావత్ త్వత్ప్రసాదాత్ శుద్ధమాత్మానముపలభే . అహో మోక్షమార్గప్రవృత్తికారణపంచమహావ్రతోపేతకాయవాఙ్మనోగుప్తీర్యాభాషైషణాదాననిక్షేపణప్రతిష్ఠాపనసమితి- లక్షణచారిత్రాచార, న శుద్ధస్యాత్మనస్త్వమసీతి నిశ్చయేన జానామి, తథాపి త్వాం తావదాసీదామి యావత్త్వత్ప్రసాదాత్ శుద్ధమాత్మానముపలభే . అహో అనశనావమౌదర్యవృత్తిపరిసంఖ్యానరసపరిత్యాగ- వివిక్తశయ్యాసనకాయక్లేశప్రాయశ్చిత్తవినయవైయావృత్త్యస్వాధ్యాయధ్యానవ్యుత్సర్గలక్షణతపఆచార, న నిశ్చయపఞ్చాచారమాచారాదిచరణగ్రన్థకథితతత్సాధకవ్యవహారపఞ్చాచారం చాశ్రయతీత్యర్థః . అత్ర యద్గోత్రాదిభిః సహ క్షమితవ్యవ్యాఖ్యానం కృతం తదత్రాతిప్రసంగనిషేధార్థమ్ . తత్ర నియమో నాస్తి . కథమితి చేత్ . పూర్వకాలే ప్రచురేణ భరతసగరరామపాణ్డవాదయో రాజాన ఏవ జినదీక్షాం గృహ్ణన్తి, తత్పరివారమధ్యే యదా కోపి మిథ్యాదృష్టిర్భవతి తదా ధర్మస్యోపసర్గం కరోతీతి . యది పునః కోపి మన్యతే గోత్రసమ్మతం కృత్వా హుఆ జా సకేగా . ఇసప్రకార కుటుమ్బకో సమ్మత కరకే హీ మునిత్వకే ధారణ కరనేకా నియమ న హోనే పర భీ, కుఛ జీవోంకే ముని హోనేసే పూర్వ వైరాగ్యకే కారణ కుటుమ్బకో సమఝానేకీ భావనాసే పూర్వోక్త ప్రకారకే వచన నికలతే హైం . ఐసే వైరాగ్యకే వచన సునకర, కుటుమ్బమేం యది కోఈ అల్పసంసారీ జీవ హో తో వహ భీ వైరాగ్యకో ప్రాప్త హోతా హై .)

(అబ నిమ్న ప్రకారసే పంచాచారకో అంగీకార కరతా హై :) (జిసప్రకార బంధువర్గసే విదా లీ, అపనేకో బడోంసే, స్త్రీ ఔర పుత్రసే ఛుడాయా) ఉసీప్రకార — అహో కాల, వినయ, ఉపధాన, బహుమాన, అనిహ్నవ, అర్థ, వ్యంజన ఔర తదుభయసంపన్న జ్ఞానాచార ! మైం యహ నిశ్చయసే జానతా హూఁ కి ‘తూ శుద్ధాత్మాకా నహీం హై; తథాపి మైం తుఝే తబ తక అంగీకార కరతా హూఁ జబ తక కి తేరే ప్రసాదసే శుద్ధాత్మాకో ఉపలబ్ధ కర లూఁ . అహో నిఃశంకితత్వ, నికాంక్షితత్వ, నిర్విచికిత్సత్వ, నిర్మూఢదృష్టిత్వ, ఉపబృంహణ, స్థితికరణ, వాత్సల్య ఔర ప్రభావనాస్వరూప దర్శనాచార . మైం యహ నిశ్చయసే జానతా హూఁ కి తూ శుద్ధాత్మాకా నహీం హై, తథాపి తుఝే తబ తక అంగీకార కరతా హూఁ జబ తక కి తేరే ప్రసాదసే శుద్ధాత్మాకో ఉపలబ్ధ కర లూఁ . అహో, మోక్షమార్గమేం ప్రవృత్తికే కారణభూత, పంచమహావ్రతసహిత కాయ – వచన – మనగుప్తి ఔర ఈర్యా – భాషా – ఏషణ – ఆదాననిక్షేపణ – ప్రతిష్ఠాపనసమితిస్వరూప చారిత్రాచార ! మైం యహ నిశ్చయసే జానతా హూఁ కి తూ శుద్ధాత్మాకా నహీం హై, తథాపి తుఝే తబ తక అంగీకార కరతా హూఁ జబ తక కి తేరే ప్రసాదసే శుద్ధాత్మాకో ఉపలబ్ధ కర లూఁ . అహో అనశన, అవమౌదర్య, వృత్తిపరిసంఖ్యాన, రసపరిత్యాగ, వివిక్త પ્ર. ૪૮

Page 378 of 513
PDF/HTML Page 411 of 546
single page version

శుద్ధస్యాత్మనస్త్వమసీతి నిశ్చయేన జానామి, తథాపి త్వాం తావదాసీదామి యావత్ త్వత్ప్రసాదాత్ శుద్ధమాత్మానముపలభే . అహో సమస్తేతరాచారప్రవర్తకస్వశక్త్యనిగూహనలక్షణవీర్యాచార, న శుద్ధ- స్యాత్మనస్త్వమసీతి నిశ్చయేన జానామి, తథాపి త్వాం తావదాసీదామి యావత్త్వత్ప్రసాదాత్ శుద్ధమా- త్మానముపలభే . ఏవం జ్ఞానదర్శనచారిత్రతపోవీర్యాచారమాసీదతి చ ..౨౦౨.. పశ్చాత్తపశ్చరణం కరోమి తస్య ప్రచురేణ తపశ్చరణమేవ నాస్తి, కథమపి తపశ్చరణే గృహీతేపి యది గోత్రాది- మమత్వం కరోతి తదా తపోధన ఏవ న భవతి . తథాచోక్త మ్ — ‘‘జో సకలణయరరజ్జం పువ్వం చఇఊణ కుణఇ య మమత్తిం . సో ణవరి లింగధారీ సంజమసారేణ ణిస్సారో’’ ..౨౦౨.. అథ జినదీక్షార్థీ భవ్యో జైనాచార్య- మాశ్రయతి — సమణం నిన్దాప్రశంసాదిసమచిత్తత్వేన పూర్వసూత్రోదితనిశ్చయవ్యవహారపఞ్చాచారస్యాచరణాచారణ- ప్రవీణత్వాత్ శ్రమణమ్ . గుణడ్ఢం చతురశీతిలక్షగుణాష్టాదశసహస్రశీలసహకారికారణోత్తమనిజశుద్ధాత్మానుభూతి- గుణేనాఢయం భృతం పరిపూర్ణత్వాద్గుణాఢయమ్ . కులరూవవయోవిసిట్ఠం లోకదుగుంచ్ఛారహితత్వేన జినదీక్షాయోగ్యం కులం శయ్యాసన, కాయక్లేశ, ప్రాయశ్చిత్త, వినయ, వైయావృత్య, స్వాధ్యాయ, ధ్యాన ఔర వ్యుత్సర్గస్వరూప తపాచార ! మైం యహ నిశ్చయసే జానతా హూఁ కి తూ శుద్ధాత్మా నహీం హై తథాపి తుఝే తబ తక అంగీకార కరతా హూఁ జబ తక తేరే ప్రసాదసే శుద్ధాత్మాకో ఉపలబ్ధ కర లూఁ ! అహో సమస్త ఇతర (వీర్యాచారకే అతిరిక్త అన్య) ఆచారమేం ప్రవృత్తి కరానేవాలీ స్వశక్తికే అగోపనస్వరూప వీర్యాచార ! మైం యహ నిశ్చయసే జానతా హూఁ కి తూ శుద్ధాత్మాకా నహీం హై, తథాపి తుఝే తబ తక అంగీకార కరతా హూఁ జబ తక కి తేరే ప్రసాదసే శుద్ధాత్మాకో ఉపలబ్ధ కర లూఁ — ఇసప్రకార జ్ఞానాచార, దర్శనాచార, చారిత్రాచార, తపాచార తథా వీర్యాచారకో అంగీకార కరతా హై .

(సమ్యగ్దృష్టి జీవ అపనే స్వరూపకో జానతా హై – అనుభవ కరతా హై ఔర అపనేకో అన్య సమస్త వ్యవహారభావోంసే భిన్న జానతా హై . జబసే ఉసే స్వ – పరకా వివేకస్వరూప భేదవిజ్ఞాన ప్రగట హుఆ థా తభీ సే వహ సమస్త విభావభావోంకా త్యాగ కర చుకా హై ఔర తభీసే ఉసనే టంకోత్కీర్ణ నిజభావ అంగీకార కియా హై . ఇసలియే ఉసే న తో త్యాగ కరనేకో రహా హై ఔర న కుఛ గ్రహణ

— అంగీకార కరనేకో రహా హై . స్వభావదృష్టికీ అపేక్షాసే ఐసా హోనే పర భీ, వహ పర్యాయమేం పూర్వబద్ధ కర్మోంకే ఉదయకే నిమిత్తసే అనేక ప్రకారకే విభావభావరూప పరిణమిత హోతా హై . ఇస విభావపరిణతికో పృథక్ హోతీ న దేఖకర వహ ఆకుల – వ్యాకుల భీ నహీం హోతా ఔర వహ సకల విభావపరిణతికో దూర కరనేకా పురుషార్థ కియే బినా భీ నహీం కరతా . సకల విభావపరిణతిసే రహిత స్వభావదృష్టికే బలస్వరూప పురుషార్థసే గుణస్థానోంకీ పరిపాటీకే సామాన్య క్రమానుసార ఉసకే ప్రథమ అశుభ పరిణతికీ హాని హోతీ హై, ఔర ఫి ర ధీరే ధీరే శుభ పరిణతి భీ ఛూటతీ జాతీ హై . ఐసా హోనేసే వహ శుభరాగకే ఉదయకీ భూమికామేం గృహవాసకా ఔర కుటుమ్బకా త్యాగీ హోకర వ్యవహారరత్నత్రయరూప పంచాచారకో అంగీకార కరతా హై . యద్యపి వహ జ్ఞానభావసే సమస్త శుభాశుభ క్రియాఓంకా త్యాగీ హై తథాపి పర్యాయమేం శుభరాగ నహీం ఛూటనేసే వహ పూర్వోక్తప్రకారసే పంచాచారకో గ్రహణ కరతా హై .) ..౨౦౨..

Page 379 of 513
PDF/HTML Page 412 of 546
single page version

సమణం గణిం గుణడ్ఢం కులరూవవయోవిసిట్ఠమిట్ఠదరం .

సమణేహిం తం పి పణదో పడిచ్ఛ మం చేది అణుగహిదో ..౨౦౩..

తతో హి శ్రామణ్యార్థీ ప్రణతోనుగృహీతశ్చ భవతి . తథా హి — ఆచరితాచారితసమస్త- విరతిప్రవృత్తిసమానాత్మరూపశ్రామణ్యత్వాత్ శ్రమణం, ఏవంవిధశ్రామణ్యాచరణాచారణప్రవీణత్వాత్ గుణాఢయం, భణ్యతే . అన్తరఙ్గశుద్ధాత్మానుభూతిజ్ఞాపకం నిర్గ్రన్థనిర్వికారం రూపముచ్యతే . శుద్ధాత్మసంవిత్తివినాశకారివృద్ధ- బాలయౌవనోద్రేకజనితబుద్ధివైకల్యరహితం వయశ్చేతి . తైః కులరూపవయోభిర్విశిష్టత్వాత్ కులరూపవయో- విశిష్టమ్ . ఇట్ఠదరం ఇష్టతరం సమ్మతమ్ . కైః . సమణేహిం నిజపరమాత్మతత్త్వభావనాసహితసమచిత్తశ్రమణైర- న్యాచార్యైః . గణిం ఏవంవిధగుణవిశిష్టం పరమాత్మభావనాసాధకదీక్షాదాయకమాచార్యమ్ . తం పి పణదో న కేవలం తమాచార్యమాశ్రితో భవతి, ప్రణతోపి భవతి . కేన రూపేణ . పడిచ్ఛ మం హే భగవన్, అనన్తజ్ఞానాది- జినగుణసంపత్తికారణభూతాయా అనాదికాలేత్యన్తదుర్లభాయా భావసహితజినదీక్షాయాః ప్రదానేన ప్రసాదేన మాం

పశ్చాత్ వహ కైసా హోతా హై ఇసకా ఉపదేశ కరతే హైం : —

అన్వయార్థ : — [శ్రమణం ] జో శ్రమణ హై, [గుణాఢయం ] గుణాఢయ హై, [కులరూపవయో విశిష్టం ] కుల, రూప తథా వయసే విశిష్ట హై, ఔర [శ్రమణైః ఇష్టతరం ] శ్రమణోంకో అతి ఇష్ట హై [తమ్ అపి గణినం ] ఐసే గణీకో [మామ్ ప్రతీచ్ఛ ఇతి ] ‘ముఝే స్వీకార కరో’ ఐసా కహకర [ప్రణతః ] ప్రణత హోతా హై (-ప్రణామ కరతా హై ) [చ ] ఔర [అనుగ్రహీతః ] అనుగృహీత హోతా హై ..౨౦౩..

టీకా : — పశ్చాత్ శ్రామణ్యార్థీ ప్రణత ఔర అనుగృహీత హోతా హై . వహ ఇసప్రకార హై కి — ఆచరణ కరనేమేం ఔర ఆచరణ కరానేమేం ఆనేవాలీ సమస్త విరతికీ ప్రవృత్తికే ౧సమాన ఆత్మరూప — ఐసే శ్రామణ్యపనేకే కారణ జో ‘శ్రమణ’ హై; ఐసే శ్రామణ్యకా ఆచరణ కరనేమేం ఔర ఆచరణ కరానేమేం ప్రవీణ హోనేసే జో ‘గుణాఢయ’ హై; సర్వ లౌకికజనోంకే ద్వారా నిఃశంకతయా సేవా కరనే యోగ్య హోనేసే ఔర కులక్రమాగత (కులక్రమసే ఉతర ఆనేవాలే) క్రూరతాది దోషోంసే రహిత హోనేసే జో ‘ముజనే గ్రహో’ కహీ, ప్రణత థఈ, అనుగృహీత థాయ గణీ వడే,

౧. సమాన = తుల్య, బరాబర, ఏకసా, మిలతా హుఆ . [విరతికీ ప్రవృత్తికే తుల్య ఆత్మాకా రూప అర్థాత్ విరతికీ ప్రవృత్తిసే మిలతీ హుఈ – సమాన ఆత్మదశా సో శ్రామణ్య హై .]

Page 380 of 513
PDF/HTML Page 413 of 546
single page version

సకలలౌకికజననిఃశంక సేవనీయత్వాత్ కులక్రమాగతక్రౌర్యాదిదోషవర్జితత్వాచ్చ కులవిశిష్టం, అన్త- రంగశుద్ధరూపానుమాపకబహిరంగశుద్ధరూపత్వాత్ రూపవిశిష్టం, శైశవవార్ధక్యకృ తబుద్ధివిక్లవత్వాభావా- ద్యౌవనోద్రేక విక్రి యావివిక్త బుద్ధిత్వాచ్చ వయోవిశిష్టం నిఃశేషితయథోక్తశ్రామణ్యాచరణాచారణవిషయ- పౌరుషేయదోషత్వేన ముముక్షుభిరభ్యుపగతతరత్వాత్ శ్రమణైరిష్టతరం చ గణినం శుద్ధాత్మతత్త్వోపలమ్భ- సాధకమాచార్యం శుద్ధాత్మతత్త్వోపలమ్భసిద్ధయా మామనుగృహాణేత్యుపసర్పన్ ప్రణతో భవతి . ఏవమియం తే శుద్ధాత్మతత్త్వోపలమ్భసిద్ధిరితి తేన ప్రార్థితార్థేన సంయుజ్యమానోనుగృహీతో భవతి ..౨౦౩..

ణాహం హోమి పరేసిం ణ మే పరే ణత్థి మజ్ఝమిహ కించి .

ఇది ణిచ్ఛిదో జిదిందో జాదో జధజాదరూవధరో ..౨౦౪.. ప్రతీచ్ఛ స్వీకురు . చేది అణుగహిదో న కేవలం ప్రణతో భవతి, తేనాచార్యేణానుగృహీతః స్వీకృతశ్చ భవతి . హే భవ్య, నిస్సారసంసారే దుర్లభబోధిం ప్రాప్య నిజశుద్ధాత్మభావనారూపయా నిశ్చయచతుర్విధారాధనయా మనుష్యజన్మ సఫలం కుర్విత్యనేన ప్రకారేణానుగృహీతో భవతీత్యర్థః ..౨౦౩.. అథ గురుణా స్వీకృతః సన్ కీదృశో భవతీత్యుపదిశతి — ణాహం హోమి పరేసిం నాహం భవామి పరేషామ్ . నిజశుద్ధాత్మనః సకశాత్పరేషాం భిన్నద్రవ్యాణాం ‘కులవిశిష్ట హై; అంతరంగ శుద్ధరూపకా అనుమాన కరానేవాలా బహిరంగ శుద్ధరూప హోనేసే జో ‘రూపవిశిష్ట’ హై, బాలకత్వ ఔర వృద్ధత్వసే హోనేవాలీ ౧బుద్ధివిక్లవతాకా అభావ హోనేసే తథా ౨యౌవనోద్రేకకీ విక్రియాసే రహిత బుద్ధి హోనేసే జో ‘వయవిశిష్ట’ హై; ఔర యథోక్త శ్రామణ్యకా ఆచరణ కరనే తథా ఆచరణ కరానే సమ్బన్ధీ ౩పౌరుషేయ దోషోంకో నిఃశేషతయా నష్ట కర దేనేసే ముముక్షుఓంకే ద్వారా (ప్రాయశ్చిత్తాదికే లియే) జినకా బహుఆశ్రయ లియా జాతా హై ఇసలియే జో ‘శ్రమణోంకో అతిఇష్ట’ హై, ఐసే గణీకే నికట — శుద్ధాత్మతత్త్వకీ ఉపలబ్ధికే సాధక ఆచార్యకే నికట — ‘శుద్ధాత్మతత్త్వకీ ఉపలబ్ధిరూప సిద్ధిసే ముఝే అనుగృహీత కరో’ ఐసా కహకర (శ్రామణ్యార్థీ) జాతా హుఆ ప్రణత హోతా హై . ‘ఇస ప్రకార యహ తుఝే శుద్ధాత్మతత్త్వకీ ఉపలబ్ధిరూప సిద్ధి’ ఐసా (కహకర) ఉస గణీకే ద్వారా (వహ శ్రామణ్యార్థీ) ౪ప్రార్థిత అర్థసే సంయుక్త కియా జాతా హుఆ అనుగృహీత హోతా హై ..౨౦౩..

పశ్చాత్ వహ కైసా హోతా హై, సో ఉపదేశ కరతే హైం : — పరనో న హుం, పర ఛే న ముజ, మారుం నథీ కంఈ పణ జగే,

౧. విక్లవతా = అస్థిరతా; వికలతా . ౨. యౌవనోద్రేక = యౌవనకా జోశ, యౌవనకీ అతిశయతా .

౩. పౌరుషేయ = మనుష్యకే లియే సంభవిత . ౪. ప్రార్థిత అర్థ = ప్రార్థనా కరకే మాఁగీ గఈ వస్తు .

Page 381 of 513
PDF/HTML Page 414 of 546
single page version

తతోపి శ్రామణ్యార్థీ యథాజాతరూపధరో భవతి . తథా హి — అహం తావన్న కించిదపి పరేషాం భవామి, పరేపి న కించిదపి మమ భవన్తి, సర్వద్రవ్యాణాం పరైః సహ తత్త్వతః సమస్తసమ్బన్ధశూన్యత్వాత్ . తదిహ షడ్ద్రవ్యాత్మకే లోకే న మమ కించిదప్యాత్మనోన్యదస్తీతి నిశ్చితమతిః పరద్రవ్యస్వస్వామిసమ్బన్ధనిబన్ధనానామిన్ద్రియనోఇన్ద్రియాణాం జయేన జితేన్ద్రియశ్చ సన్ ధృతయథానిష్పన్నాత్మద్రవ్యశుద్ధరూపత్వేన యథాజాతరూపధరో భవతి ..౨౦౪.. సంబన్ధీ న భవామ్యహమ్ . ణ మే పరే న మే సంబన్ధీని పరద్రవ్యాణి . ణత్థి మజ్ఝమిహ కించి నాస్తి మమేహ కించిత్ . ఇహ జగతి నిజశుద్ధాత్మనో భిన్నం కించిదపి పరద్రవ్యం మమ నాస్తి . ఇది ణిచ్ఛిదో ఇతి నిశ్చితమతిర్జాతః . జిదిందో జాదో ఇన్ద్రియమనోజనితవికల్పజాలరహితానన్తజ్ఞానాదిగుణస్వరూపనిజపరమాత్మ- ద్రవ్యాద్విపరీతేన్ద్రియనోఇన్ద్రియాణాం జయేన జితేన్ద్రియశ్చ సంజాతః సన్ జధజాదరూవధరో యథాజాతరూపధరః, వ్యవహారేణ నగ్నత్వం యథాజాతరూపం, నిశ్చయేన తు స్వాత్మరూపం, తదిత్థంభూతం యథాజాతరూపం ధరతీతి యథాజాత- రూపధరః నిర్గ్రన్థో జాత ఇత్యర్థః ..౨౦౪.. అథ తస్య పూర్వసూత్రోదితయథాజాతరూపధరస్య నిర్గ్రన్థస్యానాది- కాలదుర్లభాయాః స్వాత్మోపలబ్ధిలక్షణసిద్ధేర్గమకం చిహ్నం బాహ్యాభ్యన్తరలిఙ్గద్వయమాదిశతి — జధజాదరూవజాదం పూర్వసూత్రోక్త లక్షణయథాజాతరూపేణ నిర్గ్రన్థత్వేన జాతముత్పన్నం యథాజాతరూపజాతమ్ . ఉప్పాడిదకేసమంసుగం

అన్వయార్థ : — [అహం ] మైం [పరేషాం ] దూసరోంకా [న భవామి ] నహీం హూఁ [పరే మే న ] పర మేరే నహీం హైం, [ఇహ ] ఇస లోకమేం [మమ ] మేరా [కించిత్ ] కుఛ భీ [న అస్తి ] నహీం హై — [ఇతి నిశ్చితః ] ఐసా నిశ్చయవాన్ ఔర [జితేన్ద్రియః ] జితేన్ద్రియ హోతా హుఆ [యథాజాతరూపధరః ] యథాజాతరూపధర (సహజరూపధారీ) [జాతః ] హోతా హై ..౨౦౪..

టీకా : — ఔర తత్పశ్చాత్ శ్రామణ్యార్థీ ౧యథాజాతరూపధర హోతా హై . వహ ఇసప్రకార : — ‘ప్రథమ తో మైం కించిత్మాత్ర భీ పరకా నహీం హూఁ, పర భీ కించిత్మాత్ర మేరే నహీం హైం, క్యోంకి సమస్త ద్రవ్య ౨తత్త్వతః పరకే సాథ సమస్త సమ్బన్ధ రహిత హైం; ఇసలియే ఇస షడ్ద్రవ్యాత్మక లోకమేం ఆత్మాసే అన్య కుఛ భీ మేరా నహీం హై;’ — ఇసప్రకార నిశ్చిత మతివాలా (వర్తతా హుఆ) ఔర పరద్రవ్యోంకే సాథ స్వ – స్వామిసంబంధ జినకా ఆధార హై ఐసీ ఇన్ద్రియోం ఔర నో – ఇన్ద్రియోంకే జయసే జితేన్ద్రియ హోతా హుఆ వహ (శ్రామణ్యార్థీ) ఆత్మద్రవ్యకా ౩యథానిష్పన్న శుద్ధరూప ధారణ కరనేసే యథాజాతరూపధర హోతా హై ..౨౦౪..

౧. యథాజాతరూపధర = (ఆత్మాకా) జైసా, మూలభూత రూప హై వైసా (-సహజ, స్వాభావిక) రూప ధారణ కరనేవాలా .

౨. తత్త్వతః = వాస్తవమేం; తత్త్వకీ దృష్టిసే; పరమార్థతః .

౩. యథానిష్పన్న = జైసా బనా హుఆ హై వైసా, సహజ, స్వాభావిక .

Page 382 of 513
PDF/HTML Page 415 of 546
single page version

అథైతస్య యథాజాతరూపధరత్వస్యాసంసారానభ్యస్తత్వేనాత్యన్తమప్రసిద్ధస్యాభినవాభ్యాస- కౌశలోపలభ్యమానాయాః సిద్ధేర్గమకం బహిరంగాన్తరంగలింగద్వైతముపదిశతి —

కేశశ్మశ్రుసంస్కారోత్పన్నరాగాదిదోషవర్జనార్థముత్పాటితకేశశ్మశ్రుత్వాదుత్పాటితకేశశ్మశ్రుకమ్ . సుద్ధం నిరవద్య- చైతన్యచమత్కారవిసద్రశేన సర్వసావద్యయోగేన రహితత్వాచ్ఛుద్ధమ్ . రహిదం హింసాదీదో శుద్ధచైతన్యరూపనిశ్చయ- ప్రాణహింసాకారణభూతాయా రాగాదిపరిణతిలక్షణనిశ్చయహింసాయా అభావాత్ హింసాదిరహితమ్ . అప్పడికమ్మం హవది పరమోపేక్షాసంయమబలేన దేహప్రతికారరహితత్వాదప్రతికర్మ భవతి . కిమ్ . లింగం ఏవం పఞ్చవిశేషణవిశిష్టం లిఙ్గం

అబ, అనాది సంసారసే అనభ్యస్త హోనేసే జో అత్యన్త అప్రసిద్ధ హై ఔర ౧అభినవ అభ్యాసమేం కౌశల్య ద్వారా జిసకీ సిద్ధి ఉపలబ్ధ హోతీ హై ఐసే ఇస యథాజాతరూపధరపనేకే బహిరంగ ఔర అంతరంగ దో లింగోంకా ఉపదేశ కరతే హైం : —

అన్వయార్థ : — [యథాజాతరూపజాతమ్ ] జన్మసమయకే రూప జైసా రూపవాలా, [ఉత్పాటితకేశశ్మశ్రుకం ] సిర ఔర డాఢీ – మూఛకే బాలోంకా లోంచ కియా హుఆ, [శుద్ధం ] శుద్ధ (అకించన), [హింసాదితః రహితమ్ ] హింసాదిసే రహిత ఔర [అప్రతికర్మ ] ప్రతికర్మ (శారీరిక శ్రృంగార)సే రహిత — [లింగం భవతి ] ఐసా (శ్రామణ్యకా బహిరంగ) లింగ హై ..౨౦౫ -౨౦౬.. జన్మ్యా ప్రమాణే రూప, లుంచన కే శనుం, శుద్ధత్వ నే హింసాదిథీ శూన్యత్వ, దేహ – అసంస్కరణ — ఏ లింగ ఛే. ౨౦౫.

౧. అభినవ = బిలకుల నయా . (అనాది సంసారసే అనభ్యస్త యథాజాతరూపధరపనా అభినవ అభ్యాసమేం ప్రవీణతాకే ద్వారా సిద్ధ హోతా హై .)

Page 383 of 513
PDF/HTML Page 416 of 546
single page version

ఆత్మనో హి తావదాత్మనా యథోదితక్రమేణ యథాజాతరూపధరస్య జాతస్యాయథాజాతరూప- ధరత్వప్రత్యయానాం మోహరాగద్వేషాదిభావానాం భవత్యేవాభావః, తదభావాత్తు తద్భావభావినో నివసన- భూషణధారణస్య మూర్ధజవ్యంజనపాలనస్య సకించనత్వస్య సావద్యయోగయుక్తత్వస్య శరీరసంస్కార- కరణత్వస్య చాభావాద్యథాజాతరూపత్వముత్పాటితకేశశ్మశ్రుత్వం శుద్ధత్వం హింసాదిరహితత్వమప్రతికర్మత్వం చ భవత్యేవ, తదేతద్బహిరంగ లింగమ్ . తథాత్మనో యథాజాతరూపధరత్వాపసారితాయథాజాతరూపధరత్వప్రత్యయ- మోహరాగద్వేషాదిభావానామభావాదేవ తద్భావభావినో మమత్వకర్మప్రకమపరిణామస్య శుభాశుభోపరక్తో- ద్రవ్యలిఙ్గం జ్ఞాతవ్యమితి ప్రథమగాథా గతా .. ముచ్ఛారంభవిముక్కం పరద్రవ్యకాఙ్క్షారహితనిర్మోహపరమాత్మజ్యోతి- ర్విలక్షణా బాహ్యద్రవ్యే మమత్వబుద్ధిర్మూర్చ్ఛా భణ్యతే, మనోవాక్కాయవ్యాపారరహితచిచ్చమత్కారప్రతిపక్షభూత ఆరమ్భో వ్యాపారస్తాభ్యాం మూర్చ్ఛారమ్భాభ్యాం విముక్తం మూర్చ్ఛారమ్భవిముక్త మ్ . జుత్తం ఉవఓగజోగసుద్ధీహిం నిర్వికారస్వ- సంవేదనలక్షణ ఉపయోగః, నిర్వికల్పసమాధిర్యోగః, తయోరుపయోగయోగయోః శుద్ధిరుపయోగయోగశుద్ధిస్తయా యుక్త మ్ . ణ పరావేక్ఖం నిర్మలానుభూతిపరిణతేః పరస్య పరద్రవ్యస్యాపేక్షయా రహితం, న పరాపేక్షమ్ . అపుణబ్భవకారణం పునర్భవవినాశకశుద్ధాత్మపరిణామావిపరీతాపునర్భవస్య మోక్షస్య కారణమపునర్భవకారణమ్ . జేణ్హం జినస్య సంబన్ధీదం జినేన ప్రోక్తం వా జైనమ్ . ఏవం పఞ్చవిశేషణవిశిష్టం భవతి . కిమ్ . లింగం భావలిఙ్గమితి . ఇతి

[మూర్చ్ఛారమ్భవియుక్తమ్ ] మూర్చ్ఛా (మమత్వ) ఔర ఆరమ్భ రహిత, [ఉపయోగయోగశుద్ధిభ్యాం యుక్తం ] ఉపయోగ ఔర యోగకీ శుద్ధిసే యుక్త తథా [న పరాపేక్షం ] పరకీ అపేక్షాసే రహిత — ఐసా [జైనం ] జినేన్ద్రదేవకథిత [లింగమ్ ] (శ్రామణ్యకా అంతరంగ) లింగ హై [అపునర్భవకారణమ్ ] జో కి మోక్షకా కారణ హై .

టీకా : — ప్రథమ తో అపనేసే, యథోక్తక్రమసే ౧యథాజాతరూపధర హుఏ ఆత్మాకే అభావకే కారణ, జో కి ఉనకే సద్భావమేం హోతే హైం ఐసే (౧) వస్త్రాభూషణకా ధారణ, (౨) సిర ఔర డాఢీ – మూఛోంకే బాలోంకా రక్షణ, (౩) సకించనత్వ, (౪) సావద్యయోగసే యుక్తతా తథా (౫) శారీరిక సంస్కారకా కరనా, ఇన (పాఁచోం) కా అభావ హోతా హై; జిససే (ఉస ఆత్మాకే) (౧) జన్మసమయకే రూప జైసా రూప, (౨) సిర ఔర డాఢీ – మూఛకే బాలోంకా లోంచ, (౩) శుద్ధత్వ, (౪) హింసాదిరహితతా తథా (౫) అప్రతికర్మత్వ (శారీరిక శ్రృంగార – సంస్కారకా అభావ) హోతా హీ హై . ఇసలియే యహ బహిరంగ లింగ హై .

ఔర ఫి ర, ఆత్మాకే యథాజాతరూపధరపనేసే దూర కియా గయా జో అయథాజాతరూపధరపనా, ఉసకే కారణభూత మోహరాగద్వేషాదిభావోంకా అభావ హోనేసే హీ జో ఉనకే సద్భావమేం హోతే హైం ఐసే జో

౨అయథాజాతరూపధరపనేకే కారణభూత మోహరాగద్వేషాదిభావోంకా అభావ హోతా హీ హై; ఔర ఉనకే

౧. యథాజాతరూపధర = (ఆత్మాకా) సహజరూప ధారణ కరనేవాలా .

౨. అయథాజాతరూపధర = (ఆత్మాకా) అసహజరూప ధారణ కరనేవాలా .

౩. సకించన = జిసకే పాస కుఛ భీ (పరిగ్రహ) హో ఐసా .

Page 384 of 513
PDF/HTML Page 417 of 546
single page version

పయోగతత్పూర్వకతథావిధయోగాశుద్ధియుక్తత్వస్య పరద్రవ్యసాపేక్షత్వస్య చాభావాన్మూర్చ్ఛారమ్భవియుక్తత్వ- ముపయోగయోగశుద్ధియుక్తత్వమపరాపేక్షత్వం చ భవత్యేవ, తదేతదన్తరంగ లింగమ్ ..౨౦౫.౨౦౬..

అథైతదుభయలింగమాదాయైతదేతత్కృత్వా చ శ్రమణో భవతీతి భవతిక్రియాయాం బన్ధువర్గప్రచ్ఛన- క్రియాదిశేషసకలక్రియాణాం చైకకర్తృకత్వముద్యోతయన్నియతా శ్రామణ్యప్రతిపత్తిర్భవతీత్యుపదిశతి — ఆదాయ తం పి లింగం గురుణా పరమేణ తం ణమంసిత్తా .

ద్రవ్యలిఙ్గభావలిఙ్గస్వరూపం జ్ఞాతవ్యమ్ ..౨౦౫.౨౦౬.. అథైతలిఙ్గద్వైతమాదాయ పూర్వం భావినైగమనయేన యదుక్తం పఞ్చాచారస్వరూపం తదిదానీం స్వీకృత్య తదాధారేణోపస్థితః స్వస్థో భూత్వా శ్రమణో భవతీత్యాఖ్యాతి — ఆదాయ తం పి లింగం ఆదాయ గృహీత్వా తత్పూర్వోక్తం లిఙ్గద్వయమపి . క థంభూతమ్ . దత్తమితి క్రి యాధ్యాహారః . కే న దత్తమ్ . (౧) మమత్వకే ఔర కర్మప్రక్రమకే పరిణామ, (౨) శుభాశుభ ఉపరక్త ఉపయోగ ఔర తత్పూర్వక తథావిధ యోగకీ అశుద్ధిసే యుక్తతా తథా (౩) పరద్రవ్యసే సాపేక్షతా; ఇస (తీనోం) కా అభావ హోతా హై; ఇసలియే (ఉస ఆత్మాకే) (౧) మూర్ఛా ఔర ఆరమ్భసే రహితతా, (౨) ఉపయోగ ఔర యోగకీ శుద్ధిసే యుక్తతా తథా (౩) పరకీ అపేక్షాసే రహితతా హోతీ హీ హై . ఇసలియే యహ అంతరంగ లింగ హై ..౨౦౫ – ౨౦౬..

అబ (శ్రామణ్యార్థీ) ఇన దోనోం లింగోంకో గ్రహణ కరకే ఔర ఇతనా – ఇతనా కరకే శ్రమణ హోతా హై — ఇసప్రకార ౩భవతిక్రియామేం, బంధువర్గసే విదా లేనేరూప క్రియాసే లేకర శేష సభీ క్రియాఓంకా ఏక కర్తా దిఖలాతే హుఏ, ఇతనేసే (అర్థాత్ ఇతనా కరనేసే) శ్రామణ్యకీ ప్రాప్తి హోతీ హై, ఐసా ఉపదేశ కరతే హైం : —

అన్వయార్థ : — [పరమేణ గురుణా ] పరమ గురుకే ద్వారా ప్రదత్త [తదపి లింగమ్ ] ఉన దోనోం లింగోంకో [ఆదాయ ] గ్రహణ కరకే, [సం నమస్కృత్య ] ఉన్హేం నమస్కార కరకే [సవ్రతాం క్రియాం శ్రుత్వా ] వ్రత సహిత క్రియాకో సునకర [ఉపస్థితః ] ఉపస్థిత (ఆత్మాకే సమీప స్థిత) హోతా హుఆ [సః ] వహ [శ్రమణః భవతి ] శ్రమణ హోతా హై ..౨౦౭.. గ్రహీ పరమగురు – దీధేల లింగ, నమస్కరణ కరీ తేమనే,

౧. కర్మప్రక్రమ = కామకో అపనే ఊ పర లేనా; కామమేం యుక్త హోనా, కామకీ వ్యవస్థా .

౨. తత్పూర్వక = ఉపరక్త (మలిన) ఉపయోగపూర్వక . ౩. భవతిక్రియా = హోనేరూప క్రియా .

Page 385 of 513
PDF/HTML Page 418 of 546
single page version

తతోపి శ్రమణో భవితుమిచ్ఛన్ లింగద్వైతమాదత్తే, గురుం నమస్యతి, వ్రతక్రియే శృణోతి, అథోపతిష్ఠతే; ఉపస్థితశ్చ పర్యాప్తశ్రామణ్యసామగ్రీకః శ్రమణో భవతి . తథా హి — తత ఇదం యథాజాతరూపధరత్వస్య గమకం బహిరంగమన్తరంగమపి లింగం ప్రథమమేవ గురుణా పరమేణార్హద్భట్టారకేణ తదాత్వే చ దీక్షాచార్యేణ తదాదానవిధానప్రతిపాదకత్వేన వ్యవహారతో దీయమానత్వాద్దత్తమాదానక్రియయా సమ్భావ్య తన్మయో భవతి . తతో భావ్యభావకభావప్రవృత్తేతరేతరసంవలనప్రత్యస్తమితస్వపరవిభాగత్వేన దత్తసర్వస్వమూలోత్తరపరమగురునమస్క్రియయా సమ్భావ్య భావస్తవవన్దనామయో భవతి . తతః సర్వసావద్య- యోగప్రత్యాఖ్యానలక్షణైకమహావ్రతశ్రవణాత్మనా శ్రుతజ్ఞానేన సమయే భవన్తమాత్మానం జానన్ సామాయిక- గురుణా పరమేణ దివ్యధ్వనికాలే పరమాగమోపదేశరూపేణార్హద్భట్టారకేణ, దీక్షాకాలే తు దీక్షాగురుణా . లిఙ్గగ్రహణానన్తరం తం ణమంసిత్తా తం గురుం నమస్కృత్య, సోచ్చా తదనన్తరం శ్రుత్వా . కామ్ . కిరియం క్రియాం బృహత్ప్రతిక్రమణామ్ . కింవిశిష్టమ్ . సవదం సవ్రతాం వ్రతారోపణసహితామ్ . ఉవట్ఠిదో తతశ్చోపస్థితః స్వస్థః సన్ హోది సో సమణో స పూర్వోక్తస్తపోధన ఇదానీం శ్రమణో భవతీతి . ఇతో విస్తరః — పూర్వోక్త లిఙ్గద్వయ- గ్రహణానన్తరం పూర్వసూత్రోక్తపఞ్చాచారమాశ్రయతి, తతశ్చానన్తజ్ఞానాదిగుణస్మరణరూపేణ భావనమస్కారేణ తథైవ తద్గుణప్రతిపాదకవచనరూపేణ ద్రవ్యనమస్కారేణ చ గురుం నమస్కరోతి . తతః పరం సమస్తశుభాశుభపరిణామ- నివృత్తిరూపం స్వస్వరూపే నిశ్చలావస్థానం పరమసామాయికవ్రతమారోహతి స్వీకరోతి . మనోవచనకాయైః కృతకారితానుమతైశ్చ జగత్త్రయే కాలత్రయేపి సమస్తశుభాశుభకర్మభ్యో భిన్నా నిజశుద్ధాత్మపరిణతిలక్షణా యా తు క్రియా సా నిశ్చయేన బృహత్ప్రతిక్రమణా భణ్యతే . వ్రతారోపణానన్తరం తాం చ శృణోతి . తతో

టీకా : — తత్పశ్చాత్ శ్రమణ హోనేకా ఇచ్ఛుక దోనోం లింగోంకో గ్రహణ కరతా హై, గురుకో నమస్కార కరతా హై, వ్రత తథా క్రియాకో సునతా హై ఔర ఉపస్థిత హోతా హై; ఉపస్థిత హోతా హుఆ శ్రామణ్యకీ సామగ్రీ పర్యాప్త (పరిపూర్ణ) హోనేసే శ్రమణ హోతా హై . వహ ఇసప్రకార : —

పరమ గురు — ప్రథమ హీ అర్హంతభట్టారక ఔర ఉస సమయ (దీక్షాకాలమేం) దీక్షాచార్య — ఇస యథాజాతరూపధరత్వకే సూచక బహిరంగ తథా అంతరంగ లింగకే గ్రహణకీ – విధికే ప్రతిపాదక హోనేసే, వ్యవహారసే ఉస లింగకే దేనేవాలే హైం . ఇసప్రకార ఉనకే ద్వారా దియే గయే ఉన లింగోంకో గ్రహణ క్రియాకే ద్వారా సంభావిత – సమ్మానిత కరకే (శ్రామణ్యార్థీ) తన్మయ హోతా హై . ఔర ఫి ర జిన్హోంనే సర్వస్వ దియా హై ఐసే ౧మూల ఔర ఉత్తర పరమగురుకో, ౨భావ్యభావకతాకే కారణ ప్రవర్తిత ✽ఇతరేతరమలినకే కారణ జిసమేంసే స్వ – పరకా విభాగ అస్త హో గయా హై ఐసీ నమస్కార క్రియాకే ద్వారా సంభావిత కరకే – సమ్మానిత కరకే ౩భావస్తుతి వన్దనామయ హోతా హై . పశ్చాత్ సర్వ సావద్యయోగకే ప్రత్యాఖ్యానస్వరూప ప్ర. ౪౯

౧. మూల పరమగురు అర్హన్తదేవ తథా ఉత్తరపరమగురు దీక్షాచార్యకే ప్రతి అత్యన్త ఆరాధ్యభావకే కారణ ఆరాధ్య పరమగురు ఔర ఆరాధక ఐసే నిజకా భేద అస్త హో జాతా హై .

౨. భావ్య ఔర భావకకే అర్థకే లియే దేఖో పృష్ఠ ౮ కా పాద టిప్పణ .

✽ఇసకా స్పష్టీకరణ ప్రథమకీ ౫ గాథాఓంకే టీప్పణ పత్రమేం దేఖియే .

౩. భావస్తుతివన్దనామయ = భావస్తుతిమయ ఔర భావవన్దనామయ .

Page 386 of 513
PDF/HTML Page 419 of 546
single page version

మధిరోహతి . తతః ప్రతిక్రమణాలోచనప్రత్యాఖ్యానలక్షణక్రియాశ్రవణాత్మనా శ్రుతజ్ఞానేన త్రైకాలిక- కర్మభ్యో వివిచ్యమానమాత్మానం జానన్నతీతప్రత్యుత్పన్నానుపస్థితకాయవాఙ్మనఃకర్మవివిక్త త్వమధి- రోహతి . తతః సమస్తావద్యకర్మాయతనం కాయముత్సృజ్య యథాజాతరూపం స్వరూపమేకమేకాగ్రేణాలమ్బ్య వ్యవ- తిష్ఠమాన ఉపస్థితో భవతి . ఉపస్థితస్తు సర్వత్ర సమదృష్టిత్వాత్ సాక్షాచ్ఛ్రమణో భవతి ..౨౦౭.. అథావిచ్ఛిన్నసామాయికాధిరూఢోపి శ్రమణః కదాచిచ్ఛేదోపస్థాపనమర్హతీత్యుపదిశతి — వదసమిదిందియరోధో లోచావస్సయమచేలమణ్హాణం .

ఏదే ఖలు మూలగుణా సమణాణం జిణవరేహిం పణ్ణత్తా .

నిర్వికల్పసమాధిబలేన కాయముత్సృజ్యోపస్థితో భవతి . తతశ్చైవం పరిపూర్ణశ్రమణసామగ్యాం సత్యాం పరిపూర్ణ- శ్రమణో భవతీత్యర్థః ..౨౦౭.. ఏవం దీక్షాభిముఖపురుషస్య దీక్షావిధానకథనముఖ్యత్వేన ప్రథమస్థలే ఏక మహావ్రతకో సుననేరూప శ్రుతజ్ఞానకే ద్వారా సమయమేం పరిణమిత హోతే హుఏ ఆత్మాకో జానతా హుఆ సుననేరూప శ్రుతజ్ఞానకే ద్వారా త్రైకాలిక కర్మోంసే వివిక్త (భిన్న) కియే జానేవాలే ఆత్మాకో జానతా హుఆ, అతీత – అనాగత – వర్తమాన, మన – వచన – కాయసంబంధీ కర్మోంసే వివిక్తతా (భిన్నతా)మేం ఆరూఢ హోతా హై . పశ్చాత్ సమస్త సావద్య కర్మోంకే ౩ఆయతనభూత కాయకా ఉత్సర్గ (ఉపేక్షా) కరకే యథాజాతరూపవాలే స్వరూపకో, ఏకకో ఏకాగ్రతయా అవలమ్బిత కరకే రహతా హుఆ, ఉపస్థిత హోతా హై . ఔర ఉపస్థిత హోతా హుఆ, సర్వత్ర సమదృష్టిపనేకే కారణ సాక్షాత్ శ్రమణ హోతా హై ..౨౦౭..

అవిచ్ఛిన్న సామాయికమేం ఆరూఢ హుఆ హోనే పర భీ శ్రమణ కదాచిత్ ఛేదోపస్థాపనాకే యోగ్య హై, ఐసా అబ ఉపదేశ కరతే హైం : — వ్రత, సమితి, లుంచన, ఆవశ్యక, అణచేల, ఇన్ద్రియరోధనం, నహి స్నాన – దాతణ, ఏక భోజన, భూశయన, స్థితిభోజనం. ౨౦౮. – ఆ మూళగుణ శ్రమణో తథా జినదేవథీ ప్రజ్ఞప్త ఛే,

౧సామాయికమేం ఆరూఢ హోతా హై . పశ్చాత్ ౨ప్రతిక్రమణ – ఆలోచనా – ప్రత్యాఖ్యాన – స్వరూప క్రియాకో

౧. సమయమేం (ఆత్మద్రవ్యమేం, నిజద్రవ్యస్వభావమేం) పరిణమిత హోనా సో సామాయిక హై
౨. అతీత – వర్తమాన – అనాగత కాయ – వచన – మనసంబంధీ కర్మోంసే భిన్న నిజశుద్ధాత్మపరిణతి వహ ప్రతిక్రమణ – ఆలోచనా – ప్రత్యాఖ్యానరూప కియా హై . ౩. ఆయతన = స్థాన, నివాస .

Page 387 of 513
PDF/HTML Page 420 of 546
single page version

సర్వసావద్యయోగప్రత్యాఖ్యానలక్షణైకమహావ్రతవ్యక్తివశేన హింసానృతస్తేయాబ్రహ్మపరిగ్రహవిరత్యా- త్మకం పంచతయం వ్రతం, తత్పరికరశ్చ పంచతయీ సమితిః పంచతయ ఇన్ద్రియరోధో లోచః షట్తయమా- వశ్యకమచేలక్యమస్నానం క్షితిశయనమదన్తధావనం స్థితిభోజనమేకభక్తశ్చైవం ఏతే నిర్వికల్ప- గాథాసప్తకం గతమ్ . అథ నిర్వికల్పసామాయికసంయమే యదా చ్యుతో భవతి తదా సవికల్పం ఛేదోపస్థాపన- చారిత్రమారోహతీతి ప్రతిపాదయతి — వదసమిదిందియరోధో వ్రతాని చ సమితయశ్చేన్ద్రియరోధశ్చ వ్రతసమితీన్ద్రయ- రోధః . లోచావస్సయం లోచశ్చావశ్యకాని చ లోచావశ్యకం, ‘‘సమాహారస్యైకవచనమ్’’ . అచేలమణ్హాణం ఖిదిసయణమదంతవణం ఠిదిభోయణమేగభత్తం చ అచేలకాస్నానక్షితిశయనాదన్తధావనస్థితిభోజనైకభక్తాని . ఏదే ఖలు మూలగుణా సమణాణం జిణవరేహిం పణ్ణత్తా ఏతే ఖలు స్ఫు టం అష్టావింశతిమూలగుణాః శ్రమణానాం జినవరైః ప్రజ్ఞప్తాః . తేసు పమత్తో సమణో ఛేదోవట్ఠావగో హోది తేషు మూలగుణేషు యదా ప్రమత్తః చ్యుతో భవతి . సః కః . శ్రమణస్తపోధనస్తదాకాలే ఛేదోపస్థాపకో భవతి . ఛేదే వ్రతఖణ్డనే సతి పునరప్యుపస్థాపకశ్ఛేదోపస్థాపక ఇతి . తథాహి — నిశ్చయేన మూలమాత్మా, తస్య కేవలజ్ఞానాద్యనన్తగుణా మూలగుణాస్తే చ నిర్వికల్పసమాధిరూపేణ

అన్వయార్థ : — [వ్రతసమితీన్ద్రియరోధః ] వ్రత, సమితి, ఇన్ద్రియరోధ, [లోచావశ్యకమ్ ] లోచ, ఆవశ్యక, [అచేలమ్ ] అచేలపనా, [అస్నానం ] అస్నాన, [క్షితిశయనమ్ ] భూమిశయన, [అదంతధావనం ] అదంతధావన, [స్థితిభోజనమ్ ] ఖడే – ఖడే భోజన, [చ ] ఔర [ఏకభక్తం ] ఏకబార ఆహార — [ఏతే ] యే [ఖలు ] వాస్తవమేం [శ్రమణానాం మూలగుణాః ] శ్రమణోంకే మూలగుణ [జినవరైః ప్రజ్ఞప్తాః ] జినవరోంనే కహే హైం; [తేషు ] ఉనమేం [ప్రమత్తః ] ప్రమత్త హోతా హుఆ [శ్రమణః ] శ్రమణ [ఛేదోపస్థాపకః భవతి ] ఛేదోపస్థాపక హోతా హై ..౨౦౮ -౨౦౯..

టీకా : — సర్వ సావద్యయోగకే ప్రత్యాఖ్యానస్వరూప ఏక మహావ్రతకీ వ్యక్తియాఁ (విశేష, ప్రగటతాఏఁ) హోనేసే హింసా, అసత్య, చోరీ, అబ్రహ్మ ఔర పరిగ్రహకీ విరతిస్వరూప పాఁచ ప్రకారకే వ్రత తథా ఉసకీ ౧పరికరభూత పాఁచ ప్రకారకీ సమితి, పాఁచ ప్రకారకా ఇన్ద్రియరోధ, లోచ, ఛహ ప్రకారకే ఆవశ్యక, ౨అచేలపనా, అస్నాన, భూమిశయన, అదంతధావన (దాతున న కరనా), ఖడే – ఖడే భోజన, ఔర ఏకబార ఆహార — ఇసప్రకార యే (అట్ఠాఈస) నిర్వికల్ప సామాయికసంయమకే వికల్ప (భేద)

౧. పరికర = అనుసరణ కరనేవాలా సముదాయ; అనుచరసమూహ; [సమితి, ఇన్ద్రియరోధ, ఇత్యాది పాంచ వ్రతోంకే పీఛే – పీఛే హోతే హీ హైం, ఇసలియే సమితి ఇత్యాది గుణ పాఁచ వ్రతోంకా పరికర అర్థాత్ అనుచర సమూహ హై] .]

౨. అచేలపనా = వస్త్రరహితపనా, దిగమ్బరపనా .