Page 28 of 513
PDF/HTML Page 61 of 546
single page version
కేవలజ్ఞానోత్పాదః
హై, అథవా కేవలజ్ఞానసే స్వయం అభిన్న హోనేసే ఆత్మా స్వయం హీ కర్మ హై; అపనే అనన్త శక్తివాలే
పరిణమన స్వభావరూప ఉత్కృష్ట సాధనసే కేవలజ్ఞానకో ప్రగట కరతా హై, ఇసలియే ఆత్మా స్వయం హీ
కరణ హై; అపనేకో హీ కేవలజ్ఞాన దేతా హై, ఇసలియే ఆత్మా స్వయం హీ సమ్ప్రదాన హై; అపనేమేంసే మతి
శ్రుతాది అపూర్ణ జ్ఞాన దూర కరకే కేవలజ్ఞాన ప్రగట కరతా హై, ఇసలియే ఔర స్వయం సహజ జ్ఞాన
స్వభావకే ద్వారా ధ్రువ రహతా హై ఇసలియే స్వయం హీ అపాదాన హై, అపనేమేం హీ అర్థాత్ అపనే హీ ఆధారసే
కేవలజ్ఞాన ప్రగట కరతా హై, ఇసలియే స్వయం హీ అధికరణ హై
స్వయమేవ ఆవిర్భూత హుఆ అర్థాత్ కిసీకీ సహాయతాకే బినా అపనే ఆప హీ స్వయం ప్రగట హుఆ
ఇసలియే ‘స్వయంభూ’ కహలాతా హై
తేనే జ వళీ ఉత్పాదధ్రౌవ్యవినాశనో సమవాయ ఛే
Page 29 of 513
PDF/HTML Page 62 of 546
single page version
సమవాయ మిలాప, ఏకత్రపనా విద్యమాన హై
అభావ హోనేసే వినాశ రహిత హై; ఔర (ఉస ఆత్మాకే శుద్ధోపయోగకే ప్రసాదసే హుఆ) జో
అశుద్ధాత్మస్వభావసే వినాశ హై వహ పునః ఉత్పత్తికా అభావ హోనేసే, ఉత్పాద రహిత హై
ఉత్పాద రహిత వినాశకే సాథ ఔర ఉన దోనోంకే ఆధారభూత ద్రవ్యకే సాథ సమవేత (తన్మయతాసే యుక్త
-ఏకమేక) హై
ఏక బార సర్వథా నాశకో ప్రాప్త హోనేకే బాద ఫి ర కభీ ఉత్పన్న నహీం హోతే, ఇసలియే ఉనకే ఉత్పాద
రహిత వినాశ హై
ఉత్పాద హై, అశుద్ధ పర్యాయకీ అపేక్షాసే వ్యయ హై ఔర ఉన దోనోంకే ఆధారభూత ఆత్మత్వకీ అపేక్షాసే
ధ్రౌవ్య హై
Page 30 of 513
PDF/HTML Page 63 of 546
single page version
ధ్రౌవ్యమితి
వళీ కోఈ పర్యయథీ దరేక పదార్థ ఛే సద్భూత ఖరే
తు ] ఔర కిసీ పర్యాయసే [అర్థః ] పదార్థ [సద్భూతః ఖలు భవతి ] వాస్తవమేం ధ్రువ హై
Page 31 of 513
PDF/HTML Page 64 of 546
single page version
జ్ఞానాదివ్యక్తిరూపస్య కార్యసమయసారపర్యాయస్యోత్పాదశ్చ భవతి, తథాప్యుభయపర్యాయపరిణతాత్మద్రవ్యత్వేన
ధ్రౌవ్యత్వం పదార్థత్వాదితి
“
“
“
“
దేతా హై
పదార్థకే హోతా హై
Page 32 of 513
PDF/HTML Page 65 of 546
single page version
దదాతి
హోతా హై ఉస -ఉస ప్రకారసే జ్ఞానమేం ఉత్పాదాదిక హోతా రహతా హై, ఇసలియే ముక్త ఆత్మాకే సమయ
సమయ పర ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య హోతా హై
ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యమయ వర్తతా హై
ఇన్ద్రియ -అతీత థయేల ఆత్మా జ్ఞానసౌఖ్యే పరిణమే
Page 33 of 513
PDF/HTML Page 66 of 546
single page version
ప్రలయాదధిక కే వలజ్ఞానదర్శనాభిధానతేజాః, సమస్తమోహనీయాభావాదత్యన్తనిర్వికారశుద్ధచైతన్య-
స్వభావమాత్మానమాసాదయన్ స్వయమేవ స్వపరప్రకాశకత్వలక్షణం జ్ఞానమనాకు లత్వలక్షణం సౌఖ్యం చ
భూత్వా పరిణమతే
పశ్చాదిన్ద్రియాధారేణ కిమప్యల్పజ్ఞానం సుఖం చ పరిణమతి
[అధికతేజాః ]
సమస్త అన్తరాయకా క్షయ హోనేసే అనన్త జిసకా ఉత్తమ వీర్య హై, సమస్త జ్ఞానావరణ ఔర
దర్శనావరణకా ప్రలయ హో జానేసే అధిక జిసకా కేవలజ్ఞాన ఔర కేవలదర్శన నామక తేజ హై
స్వభావవాలే ఆత్మాకా (అత్యన్త నిర్వికార శుద్ధ చైతన్య జిసకా స్వభావ హై ఐసే ఆత్మాకా )
అనుభవ కరతా హుఆ స్వయమేవ స్వపరప్రకాశకతా లక్షణ జ్ఞాన ఔర అనాకులతా లక్షణ సుఖ హోకర
పరిణమిత హోతా హై
Page 34 of 513
PDF/HTML Page 67 of 546
single page version
జిసకా లక్షణ అనాకులతా హై ఐసా సుఖ ఆత్మాకా స్వభావ హీ హై
జేథీ అతీన్ద్రియతా థఈ తే కారణే ఏ జాణజే
Page 35 of 513
PDF/HTML Page 68 of 546
single page version
నిరవశేషమోహాభావాత్ క్షుధాబాధా నాస్తి
తతః కారణాత్ కేవలినామాహారోస్తీతి
రాయకర్మనిరవశేషక్షయాత్ ప్రతిక్షణం పుద్గలా ఆస్రవన్తీతి నవకేవలలబ్ధివ్యాఖ్యానకాలే భణితం తిష్ఠతి
ధ్యానసిద్ధయర్థం, న చ దేహమమత్వార్థమ్
అతీన్ద్రియతా ఉత్పన్న హుఈ హై [తస్మాత్ తు తత్ జ్ఞేయమ్ ] ఇసలియే ఐసా జాననా చాహియే
Page 36 of 513
PDF/HTML Page 69 of 546
single page version
స్యాత
ఘనకే ఘోర ఆఘాతోంకీ పరమ్పరా నహీం హై (లోహేకే గోలేకే సంసర్గకా అభావ హోనే పర ఘనకే
లగాతార ఆఘాతోం కీ భయంకర మార అగ్నిపర నహీం పడతీ) ఇసీప్రకార శుద్ధ ఆత్మాకే శరీర
సమ్బన్ధీ సుఖ దుఃఖ నహీం హైం
Page 37 of 513
PDF/HTML Page 70 of 546
single page version
ప్రవిక సత్కేవలజ్ఞానోపయోగీభూయ విపరిణమతే, తతోస్యాక్రమసమాక్రాన్తసమస్తద్రవ్యక్షేత్రకాల-
భావతయా సమక్షసంవేదనాలమ్బనభూతాః సర్వద్రవ్యపర్యాయాః ప్రత్యక్షా ఏవ భవన్తి
అథాత్మజ్ఞానయోర్నిశ్చయేనాసంఖ్యాతప్రదేశత్వేపి వ్యవహారేణ సర్వగతత్వం భవతీత్యాదికథనముఖ్యత్వేన ‘ఆదా
ణాణపమాణం’ ఇత్యాదిగాథాపఞ్చకమ్, తతః పరం జ్ఞానజ్ఞేయయోః పరస్పరగమననిరాకరణముఖ్యతయా ‘ణాణీ
ణాణసహావో’ ఇత్యాదిగాథాపఞ్చకమ్, అథ నిశ్చయవ్యవహారకేవలిప్రతిపాదనాదిముఖ్యత్వేన ‘జో హి సుదేణ’
ఇత్యాదిసూత్రచతుష్టయమ్, అథ వర్తమానజ్ఞానే కాలత్రయపర్యాయపరిచ్ఛిత్తికథనాదిరూపేణ ‘తక్కాలిగేవ సవ్వే’
ఇత్యాదిసూత్రపఞ్చకమ్, అథ కేవలజ్ఞానం బన్ధకారణం న భవతి రాగాదివికల్పరహితం ఛద్మస్థజ్ఞానమపి, కింతు
రాగాదయో బన్ధకారణమిత్యాదినిరూపణముఖ్యతయా ‘పరిణమది ణేయం’ ఇత్యాదిసూత్రపఞ్చకమ్, అథ కేవలజ్ఞానం
సర్వజ్ఞానం సర్వజ్ఞత్వేన ప్రతిపాదయతీత్యాదివ్యాఖ్యానముఖ్యత్వేన ‘జం తక్కాలియమిదరం’ ఇత్యాదిగాథాపఞ్చకమ్,
అథ జ్ఞానప్రపఞ్చోపసంహారముఖ్యత్వేన ప్రథమగాథా, నమస్కారకథనేన ద్వితీయా చేతి ‘ణవి పరిణమది’ ఇత్యాది
గాథాద్వయమ్
[ప్రత్యక్షాః ] ప్రత్యక్ష హైం; [సః ] వే [తాన్ ] ఉన్హేం [అవగ్రహపూర్వాభిః క్రియాభిః ] అవగ్రహాది
క్రియాఓంసే [నైవ విజానాతి ] నహీం జానతే
అసాధారణ జ్ఞానస్వభావకో హీ కారణరూప గ్రహణ కరనేసే తత్కాల హీ ప్రగట హోనేవాలే
కేవలజ్ఞానోపయోగరూప హోకర పరిణమిత హోతే హైం; ఇసలియే ఉనకే సమస్త ద్రవ్య, క్షేత్ర, కాల ఔర
భావకా అక్రమిక గ్రహణ హోనేసే సమక్ష సంవేదనకీ (
ఉత్పత్తికే బీజభూత శుక్లధ్యాన నామక స్వసంవేదనజ్ఞానరూపసే జబ ఆత్మా పరిణమిత హోతా హై తబ
Page 38 of 513
PDF/HTML Page 71 of 546
single page version
జాలరహితస్వసంవేదనజ్ఞానేన యదాయమాత్మా పరిణమతి, తదా స్వసంవేదనజ్ఞానఫలభూతకేవలజ్ఞాన-
పరిచ్ఛిత్త్యాకారపరిణతస్య తస్మిన్నేవ క్షణే క్రమప్రవృత్తక్షాయోపశమికజ్ఞానాభావాదక్రమసమాక్రాన్తసమస్త-
ద్రవ్యక్షేత్రకాలభావతయా సర్వద్రవ్యగుణపర్యాయా అస్యాత్మనః ప్రత్యక్షా భవన్తీత్యభిప్రాయః
స్వయమేవ కేవలజ్ఞానరూప పరిణమిత హోనే లగతా హై
ద్రవ్య, క్షేత్ర, కాల, భావకో యుగపత్ జానతే హైం
భీ [పరోక్షం నాస్తి ] పరోక్ష నహీం హై
ఇన్ద్రియ -అతీత సదైవ నే స్వయమేవ జ్ఞాన థయేలనే
Page 39 of 513
PDF/HTML Page 72 of 546
single page version
సమరసతయా సమన్తతః సర్వై̄రేవేన్ద్రియగుణైః సమృద్ధస్య, స్వయమేవ సామస్త్యేన స్వపరప్రకాశనక్షమమనశ్వరం
లోకోత్తరజ్ఞానం జాతస్య, అక్రమసమాక్రాన్తసమస్తద్రవ్యక్షేత్రకాలభావతయా న కించనాపి పరోక్షమేవ
స్యాత
దృఢయతి
పరిణతస్యాస్య భగవతః పరోక్షం కిమపి నాస్తీతి భావార్థః
ఇన్ద్రియోంసే అతీత హుఏ హైం, జో స్పర్శ, రస, గంధ, వర్ణ ఔర శబ్దకే జ్ఞానరూప సర్వ ఇన్ద్రియ
సర్వ ఆత్మప్రదేశోంసే సమానరూపసే జానతే హైం) ఔర జో స్వయమేవ సమస్తరూపసే స్వపరకా ప్రకాశన
కరనేమేం సమర్థ అవినాశీ లోకోత్తర జ్ఞానరూప హుఏ హైం, ఐసే ఇన (కేవలీ) భగవానకో సమస్త ద్రవ్య-
క్షేత్ర -కాల -భావకా అక్రమిక గ్రహణ హోనేసే కుఛ భీ పరోక్ష నహీం హై
(
భీ పరోక్ష నహీం హై
Page 40 of 513
PDF/HTML Page 73 of 546
single page version
లోకాలోకవిభాగవిభక్తానన్తపర్యాయమాలికాలీఢస్వరూపసూచితా విచ్ఛేదోత్పాదధ్రౌవ్యా షడ్ద్రవ్యీ
నిశ్చయతః సర్వదైవావ్యాబాధాక్షయసుఖాద్యనన్తగుణాధారభూతో యోసౌ కేవలజ్ఞానగుణస్తత్ప్రమాణోయమాత్మా
నే జ్ఞేయ లోకాలోక, తేథీ సర్వగత ఏ జ్ఞాన ఛే
జ్ఞానప్రమాణ హై, ఔర జ్ఞాన
Page 41 of 513
PDF/HTML Page 74 of 546
single page version
ద్రవ్యార్థికనయేన నిత్యమ్
భణ్యతే
లోక ఔర అలోకకే విభాగసే విభక్త సమస్త వస్తుఓంకే ఆకారోంకే పారకో ప్రాప్త కరకే
ఇసీప్రకార అచ్యుతరూప రహనే సే జ్ఞాన సర్వగత హై
హీ హై ఉసీ ప్రకార జ్ఞేయకా అవలమ్బన కరనేవాలా జ్ఞాన జ్ఞేయకే బరాబర హీ హై
నే అధిక జ్ఞానథీ హోయ తో వణ జ్ఞాన క్యమ జాణే అరే
Page 42 of 513
PDF/HTML Page 75 of 546
single page version
[ధ్రువమ్ ఏవ ] అవశ్య [జ్ఞానాత్ హీనః వా ] జ్ఞానసే హీన [అధికః వా భవతి ] అథవా అధిక
హోనా చాహియే
(ఆత్మా) జ్ఞానసే అధిక హో తో (వహ ఆత్మా) [జ్ఞానేన వినా ] జ్ఞానకే బినా [కథం జానాతి ]
కైసే జానేగా ?
జైసా హోనేసే నహీం జానేగా; ఔర యది ఐసా పక్ష స్వీకార కియా జాయే కి యహ ఆత్మా జ్ఞానసే అధిక
హై తో అవశ్య (ఆత్మా) జ్ఞానసే ఆగే బఢ జానేసే (
Page 43 of 513
PDF/HTML Page 76 of 546
single page version
న కథమపీతి
వహ జాననేకా కామ నహీం కర సకేగా, జైసే కి వర్ణ, గంధ, రస, స్పర్శ ఇత్యాది అచేతన గుణ
జాననేకా కామ నహీం కర సకతే
సకేగా, జైసే జ్ఞానశూన్య ఘట, పట ఇత్యాది పదార్థ జాననేకా కామ నహీం కర సకతే
[జినః జ్ఞానమయత్వాత్ ] క్యోంకి జిన జ్ఞానమయ హైం [చ ] ఔర [తే ] వే సబ పదార్థ
[విషయత్వాత్ ] జ్ఞానకే విషయ హోనేసే [తస్య ] జినకే విషయ [భణితాః ] కహే గయే హైం
జిన జ్ఞానమయ నే సర్వ అర్థో విషయ జిననా హోఇనే
Page 44 of 513
PDF/HTML Page 77 of 546
single page version
వ్యపదిశ్యతే
హీ (
Page 45 of 513
PDF/HTML Page 78 of 546
single page version
పరమార్థతః ఉనకా ఏక దూసరేమేం గమన నహీం హోతా, క్యోంకి సర్వ ద్రవ్య స్వరూపనిష్ఠ (అర్థాత్ అపనే-
అపనే స్వరూపమేం నిశ్చల అవస్థిత) హైం
చాహిఏ)
వా ] (జ్ఞాన గుణ ద్వారా) జ్ఞాన హై [అన్యత్ వా ] అథవా (సుఖాది అన్య గుణ ద్వారా) అన్య హై
Page 46 of 513
PDF/HTML Page 79 of 546
single page version
అతి నికటతయా (అభిన్న ప్రదేశరూపసే) అవలమ్బన కరకే ప్రవర్తమాన హోనేసే జ్ఞాన ఆత్మాకే బినా
అపనా అస్తిత్వ నహీం రఖ సకతా; ఇసలియే జ్ఞాన ఆత్మా హీ హై
అభావ హో జాయేగా, (ఔర జ్ఞానగుణకా అభావ హోనేసే) ఆత్మాకే అచేతనతా ఆ జాయేగీ అథవా
విశేషగుణకా అభావ హోనేసే ఆత్మాకా అభావ హో జాయేగా
రహనేసే) నిరాశ్రయతాకే కారణ జ్ఞానకా అభావ హో జాయేగా అథవా (ఆత్మద్రవ్యకే ఏక జ్ఞానగుణరూప
హో జానేసే) ఆత్మాకీ శేష పర్యాయోంకా (
Page 47 of 513
PDF/HTML Page 80 of 546
single page version
దూసరేమేం ప్రవృత్తి పాఈ జాతీ హై
స్వభావ హై, ఐసే జ్ఞానజ్ఞేయభావరూప సమ్బన్ధకే కారణ హీ మాత్ర ఉనకా ఏక దూసరేమేం హోనా నేత్ర
జ్యమ రూప ఛే నేత్రో తణాం, నహి వర్తతా అన్యోన్యమాం