Page 48 of 513
PDF/HTML Page 81 of 546
single page version
న్యోన్యవృత్తిమన్తరేణాపి విశ్వజ్ఞేయాకారగ్రహణసమర్పణప్రవణాః
తదాకారగ్రహణే సమర్థాని భవన్తి, తథా త్రైలోక్యోదరవివరవర్తిపదార్థాః కాలత్రయపర్యాయపరిణతా జ్ఞానేన సహ
పరస్పరప్రదేశసంసర్గాభావేపి స్వకీయాకారసమర్పణే సమర్థా భవన్తి, అఖణ్డైకప్రతిభాసమయం కేవలజ్ఞానం తు
తదాకారగ్రహణే సమర్థమితి భావార్థః
స్వభావవాలే హైం, ఉసీ ప్రకార ఆత్మా ఔర పదార్థ ఏక దూసరేమేం ప్రవిష్ట హుఏ బినా హీ సమస్త
జ్ఞేయాకారోంకే గ్రహణ ఔర సమర్పణ కరనేకే స్వభావవాలే హైం
జ్ఞేయాకారోంకే గ్రహణ కరనే
లేనే
నిత్యే అతీన్ద్రియ ఆతమా, జ్యమ నేత్ర జాణే రూపనే
Page 49 of 513
PDF/HTML Page 82 of 546
single page version
జ్ఞేయతామాపన్నాని సమస్తవస్తూని స్వప్రదేశైరసంస్పృశన్న ప్రవిష్టః శక్తివైచిత్ర్యవశతో వస్తువర్తినః
సమస్తజ్ఞేయాకారానున్మూల్య ఇవ క వలయన్న చాప్రవిష్టో జానాతి పశ్యతి చ
వ్యవహారేణ స్పృశతి, తథా స్పృశన్నివ జ్ఞానేన జానాతి దర్శనేన పశ్యతి చ
హుఆ [అశేషం జగత్ ] అశేష జగతకో (-సమస్త లోకాలోకకో) [జ్ఞేయేషు ] జ్ఞేయోమాం [న
ప్రవిష్టః ] అప్రవిష్ట రహకర [న అవిష్టః ] తథా అప్రవిష్ట న రహకర [నియతం ] నిరన్తర [జానాతి
పశ్యతి ] జానతా -దేఖతా హై
అప్రవిష్ట న రహకర జానతా -దేఖతా హై; ఇసీప్రకార ఆత్మా భీ ఇన్ద్రియాతీతతాకే కారణ
వర్తతే సమస్త జ్ఞేయాకారోంకో మానోం మూలమేంసే ఉఖాడకర గ్రాస కర లేనేసే అప్రవిష్ట న రహకర జానతా-
దేఖతా హై
Page 50 of 513
PDF/HTML Page 83 of 546
single page version
సంయమేన యదుత్పన్నం కేవలజ్ఞానం తత్ స్వపరపరిచ్ఛిత్తిసామర్థ్యేన సమస్తాజ్ఞానాన్ధకారం తిరస్కృత్య
నిశ్చయసే తో జ్ఞేయోంమేం అప్రవిష్ట హై తథాపి జ్ఞాయక -దర్శక శక్తికీ కిసీ పరమ అద్భుత విచిత్రతాకే
కారణ (నిశ్చయసే దూర రహకర భీ) వహ సమస్త జ్ఞేయాకారోంకో జానతా -దేఖతా హై, ఇసలియే వ్యవహారసే
యహ కహా జాతా హై కి ‘ఆత్మా సర్వద్రవ్య -పర్యాయోంమేం ప్రవిష్ట హో జాతా హై
[అభిభూయ ] వ్యాప్త హోకర [వర్తతే ] వర్తతా హై, [తథా ] ఉసీప్రకార [జ్ఞానం ] జ్ఞాన (అర్థాత్
జ్ఞాతృద్రవ్య) [అర్థేషు ] పదార్థోంమేం వ్యాప్త హోకర వర్తతా హై
దూధనే విషే వ్యాపీ రహే, త్యమ జ్ఞాన పణ అర్థో విషే
Page 51 of 513
PDF/HTML Page 84 of 546
single page version
భిభూయ వర్తత ఇత్యుచ్యమానం న విప్రతిషిధ్యతే
దోషో నాస్తీతి
నే సర్వగత ఛే జ్ఞాన తో క్యమ జ్ఞానస్థిత అర్థో నహీం ?
ఉపచార కరకే యహ కహనేమేం విరోధ నహీం ఆతా కి ‘జ్ఞాన పదార్థోంమేం వ్యాప్త హోకర వర్తతా హై
దూధమేం) వ్యాప్త కహీ జాతీ హై, ఇసీప్రకార జ్ఞేయోంసే భరే హుఏ విశ్వమేం రహనేవాలా ఆత్మా సమస్త జ్ఞేయోంకో
(లోకాలోకకో) అపనీ జ్ఞానప్రభాకే ద్వారా ప్రకాశిత కరతా హై అర్థాత్ జానతా హై ఇసలియే
వ్యవహారసే ఆత్మాకా జ్ఞాన ఔర ఆత్మా సర్వవ్యాపీ కహలాతా హై
Page 52 of 513
PDF/HTML Page 85 of 546
single page version
సంవేద్యాకారకారణానీతి కథం న జ్ఞానస్థాయినోర్థా నిశ్చీయన్తే
భవన్త్యేవేతి
ఇతి
జ్ఞాన సర్వగత హై తో [అర్థాః ] పదార్థ [జ్ఞానస్థితాః ] జ్ఞానస్థిత [కథం న ] కైసే నహీం హైం ?
(అర్థాత్ అవశ్య హైం)
Page 53 of 513
PDF/HTML Page 86 of 546
single page version
దేఖే అనే జాణే నిఃశేషే సర్వతః తే సర్వనే
జ్ఞేయాకారోంకే నిమిత్తసే జ్ఞానమేం జ్ఞానకీ అవస్థారూప జ్ఞేయాకార హోతే హైం (క్యోంకి యది ఐసా న హో
తో జ్ఞాన సర్వ పదార్థోంకో నహీం జాన సకేగా)
ఉనకే కారణ పదార్థ హైం
కరకే వ్యవహారసే ఐసా కహా జా సకతా హై కి ‘పదార్థ జ్ఞానమేం హైం’
దేఖతా -జానతా హై ఇసలియే ఉసే (పదార్థోంకే సాథ) అత్యన్త భిన్నతా హై ఐసా బతలాతే హైం :
వే [నిరవశేషం సర్వం ] నిరవశేషరూపసే సబకో (సమ్పూర్ణ ఆత్మాకో, సర్వ జ్ఞేయోంకో) [సమన్తతః ]
సర్వ ఓరసే (సర్వ ఆత్మప్రదేశోంసే) [పశ్యతి జానాతి ] దేఖతే
Page 54 of 513
PDF/HTML Page 87 of 546
single page version
స్ఫు రితదర్శనజ్ఞానశక్తిః, సమస్తమేవ నిఃశేషతయాత్మానమాత్మనాత్మని సంచేతయతే
ముఞ్చతి యతస్తతః కారణాదయం జీవః కేవలజ్ఞానోత్పత్తిక్షణ ఏవ యుగపత్సర్వం జానన్సన్ పరం వికల్పాన్తరం న
పరిణమతి
నిష్కంప నికలనేవాలీ జ్యోతివాలా ఉత్తమ మణి జైసా హోకర రహతా హుఆ, (౧) జిసకే సర్వ ఓరసే
(సర్వ ఆత్మప్రదేశోంసే) దర్శనజ్ఞానశక్తి స్ఫు రిత హై ఐసా హోతా హుఆ,
పదార్థోంకే సమూహకా
Page 55 of 513
PDF/HTML Page 88 of 546
single page version
భవతీతి నిశ్చినోతి
ప్రతిపాదయతి ---
తథా ఉన్హేం కుఛ భీ జాననా శేష నహీం రహతా ఇసలియే ఉనకా జ్ఞాన కిసీ విశేష జ్ఞేయాకారకో
జాననేకే ప్రతి భీ నహీం జాతా; ఇసప్రకార భీ వే పరసే సర్వథా భిన్న హైం
పరద్రవ్యకే సాథకా సమ్బన్ధ కహలాతా హై
నిశ్చయసే ప్రత్యేక ఆత్మా పరసే భిన్న హై
విశేష జాననేకీ ఇచ్ఛాకే క్షోభకో నష్ట కరతే హైం ) :
[తం ] ఉసే [లోకప్రదీపకరాః ] లోకకే ప్రకాశక [ఋషయః ] ఋషీశ్వరగణ [శ్రుతకేవలినం
భణన్తి ] శ్రుతకేవలీ కహతే హైం
ఋషిఓ ప్రకాశక లోకనా శ్రుతకేవలీ తేనే కహే. ౩౩
Page 56 of 513
PDF/HTML Page 89 of 546
single page version
స్వభావేనైకత్వాత
రసాస్వాదేనానుభవతి
స్వానుభవనాద్యథా భగవాన్ కేవలీ భవతి, తథాయం
క్రమశః పరిణమిత హోతే హుఏ కితనే హీ చైతన్యవిశేషోంసేయుక్త శ్రుతజ్ఞానకే ద్వారా, అనాదినిధన-
నిష్కారణ -అసాధారణ -స్వసంవేద్యమాన -చైతన్యసామాన్య జిసకీ మహిమా హై తథా జో చేతక
స్వభావకే ద్వారా ఏకత్వ హోనే సే
Page 57 of 513
PDF/HTML Page 90 of 546
single page version
చైతన్యకే కుఛ విశేష క్రమశః పరిణమిత హోతే హైం ఐసే శ్రుతజ్ఞానకే ద్వారా శ్రుతకేవలీ కేవల ఆత్మాకా
అనుభవ కరతే హైం; అర్థాత్, కేవలీ సూర్యకే సమాన కేవలజ్ఞానకే ద్వారా ఆత్మాకో దేఖతే ఔర అనుభవ
కరతే హైం తథా శ్రుతకేవలీ దీపకకే సమాన శ్రుతజ్ఞానకే ద్వారా ఆత్మాకో దేఖతే ఔర అనుభవ కరతే
హైం, ఇసప్రకార కేవలీ ఔర శ్రుతకేవలీమేం స్వరూపస్థిరతాకీ తరతమతారూప భేద హీ ముఖ్య హై, కమ-
బఢ (పదార్థ) జాననేరూప భేద అత్యన్త గౌణ హై
[జ్ఞానం ] జ్ఞాన హై [చ ] ఔర ఉసే [సూత్రస్య జ్ఞప్తిః ] సూత్రకీ జ్ఞప్తి (శ్రుతజ్ఞాన) [భణితా ] కహా
గయా హై
ఛే జ్ఞప్తి తేనీ జ్ఞాన, తేనే సూత్రనీ జ్ఞప్తి కహే. ౩౪
Page 58 of 513
PDF/HTML Page 91 of 546
single page version
వస్తుప్రకాశకం జ్ఞానం భణ్యతే, పశ్చాద్వయవహారేణ మేఘపటలావృతాదిత్యస్యావస్థావిశేషవత్కర్మపటలావృతా-
ఖణ్డైకజ్ఞానరూపజీవస్య మతిజ్ఞానశ్రుతజ్ఞానాదివ్యపదేశో భవతీతి భావార్థః
కారణ హోనేసే జ్ఞానకే రూపమేం ఉపచారసే హీ కహా జాతా హై (జైసే కి అన్నకో ప్రాణ కహా జాతా
హై)
కహనే పర నిశ్చయసే జ్ఞప్తి కహీం పౌద్గలిక సూత్రకీ నహీం, కిన్తు ఆత్మాకీ హై; సూత్ర జ్ఞప్తికా
స్వరూపభూత నహీం, కిన్తు విశేష వస్తు అర్థాత్ ఉపాధి హై; క్యోంకి సూత్ర న హో తో వహాఁ భీ జ్ఞప్తి
తో హోతీ హీ హై
Page 59 of 513
PDF/HTML Page 92 of 546
single page version
పోతే ప్రణమతో జ్ఞానరూప, నే జ్ఞానస్థిత సౌ అర్థ ఛే. ౩౫
జాతా హై, తథాపి ఆత్మా ఔర జ్ఞాన భిన్న నహీం హైం ఇసలియే అభేదనయసే ‘ఆత్మా హీ జ్ఞాన హై’ ఐసా
సమఝాతే హైం) :
హై [న ] ఐసా నహీం హై
Page 60 of 513
PDF/HTML Page 93 of 546
single page version
రనంకు శా స్యాత
జ్ఞాతృజ్ఞానవిభాగక్లేశకల్పనయా
భ్యన్తరోపకరణం తథాభిన్నమేవ భవతి, ఉపాధ్యాయప్రకాశాదిబహిరఙ్గోపకరణం తద్భిన్నమపి భవతు దోషో
నాస్తి
ఇసప్రకార రాఖ ఇత్యాదికే భీ జ్ఞప్తికా ఉద్భవ నిరంకుశ హో జాయేగా
మానా జాయే తో జైసే జ్ఞాన ఆత్మాకే సాథ యుక్త హోతా హై, ఉసీప్రకార రాఖ, ఘడా, స్తంభ ఇత్యాది సమస్త
పదార్థోంకే సాథ యుక్త హో జాయే ఔర ఉససే వే సబ పదార్థ భీ జాననేకా కార్య కరనే లగేం; కిన్తు ఐసా
తో నహీం హోతా, ఇసలియే ఆత్మా ఔర జ్ఞాన పృథక్ నహీం హైం ) ఔర, అపనేసే అభిన్న ఐసే సమస్త
జ్ఞేయాకారరూప పరిణమిత జో జ్ఞాన హై ఉసరూప స్వయం పరిణమిత హోనేవాలేకో, కార్యభూత సమస్త
జ్ఞేయాకారోంకే కారణభూత సమస్త పదార్థ జ్ఞానవర్తి హీ కథంచిత్ హైం
Page 61 of 513
PDF/HTML Page 94 of 546
single page version
[పరిణామసమ్బద్ధః ] జోకి పరిణామవాలే హైం
అసమర్థ హైం
దో ప్రకారకా హై
Page 62 of 513
PDF/HTML Page 95 of 546
single page version
మృగ్యం స్వయమేవ పరిచ్ఛేదనక్రియాయాః సముపలమ్భాత
యహ సబ ప్రత్యక్ష విరుద్ధ హై; ఇసలియే పర్యాయకే ఉత్పన్న హోనేకే లియే ద్రవ్యరూప ఆధార ఆవశ్యక హై
విరుద్ధ ప్రకారసే (భిన్న ప్రకారసే) హోతీ హై
నహీం హోతీ, క్యోంకి ఉసకే స్వయమేవ ప్రకాశన క్రియాకీ ప్రాప్తి హై; ఉసీప్రకార జో జ్ఞేయభూత పరకో
జానతా హై ఐసే జ్ఞాయక ఆత్మాకో స్వ జ్ఞేయకే జాననేకే సమ్బన్ధమేం అన్య జ్ఞాయకకీ ఆవశ్యకతా
నహీం హోతీ, క్యోంకి స్వయమేవ జ్ఞాన -క్రియా కీ ప్రాప్తి
Page 63 of 513
PDF/HTML Page 96 of 546
single page version
చతుర్థస్థలే గాథాచతుష్టయం గతమ్
జ్ఞాన స్వభావసే ఔర ద్రవ్య జ్ఞేయ స్వభావసే పరిణమన కరతా హై, ఇసప్రకార జ్ఞాన స్వభావమేం పరిణమిత
ఆత్మా జ్ఞానకే ఆలమ్బనభూత ద్రవ్యోంకో జానతా హై ఔర జ్ఞేయ -స్వభావసే పరిణమిత ద్రవ్య జ్ఞేయకే
ఆలమ్బనభూత జ్ఞానమేం
తాత్కాలిక (వర్తమాన) పర్యాయోంకీ భాఁతి
(ఉన సమస్త ద్రవ్య -జాతియోంకీ), క్రమపూర్వక తపతీ హుఈ స్వరూప -సమ్పదా వాలీ (-ఏకకే బాద
Page 64 of 513
PDF/HTML Page 97 of 546
single page version
వధారితవిశేషలక్షణా ఏకక్షణ ఏవావబోధసౌధస్థితిమవతరన్తి
సంవిద్భిత్తావపి
పర్యాయాణాం జ్ఞేయాకారా వర్తమానా ఏవ భవన్తి
తాత్కాలిక (వర్తమానకాలీన) పర్యాయోంకీ భాఁతి, అత్యన్త
క్యోంకి
వస్తుకా చింతవన కరతే హుఏ (భీ) జ్ఞాన ఉసకే ఆకారకా అవలమ్బన కరతా హై
క్షణమేం హీ భాసిత హోతే హైం
పర్యాయోంకే జ్ఞేయాకార వర్తమాన హీ హైం
Page 65 of 513
PDF/HTML Page 98 of 546
single page version
భావిరూపాణి చ వర్తమానానీవ ప్రత్యక్షేణ దృశ్యన్తే తథా చిత్రభిత్తిస్థానీయకేవలజ్ఞానే భూతభావినశ్చ పర్యాయా
యుగపత్ప్రత్యక్షేణ దృశ్యన్తే, నాస్తి విరోధః
సకతా హై ? ఉసకా సమాధాన హై కి
హో సకతా హై; తబ ఫి ర పూర్ణ జ్ఞాన నష్ట ఔర అనుత్పన్న పర్యాయోంకో క్యోం న జాన సకేగా ? జ్ఞానశక్తి
హీ ఐసీ హై కి వహ చిత్రపటకీ భాఁతి అతీత ఔర అనాగత పర్యాయోంకో భీ జాన సకతీ హై ఔర
ఆలేఖ్యత్వశక్తికీ భాఁతి, ద్రవ్యోంకీ జ్ఞేయత్వ శక్తి ఐసీ హై కి ఉనకీ అతీత ఔర అనాగత
పర్యాయేం భీ జ్ఞానమేం జ్ఞేయరూప హోతీ హైం
ఏక హీ సమయమేం భాసిత హోనా అవిరుద్ధ హై
వే [అసద్భూతాః పర్యాయాః ] అవిద్యమాన పర్యాయేం [జ్ఞానప్రత్యక్షాః భవన్తి ] జ్ఞాన ప్రత్యక్ష హైం
తే సౌ అసద్భూత పర్యయో పణ జ్ఞానమాం ప్రత్యక్ష ఛే
Page 66 of 513
PDF/HTML Page 99 of 546
single page version
కారేణ తన్మయో భూత్వా పరిచ్ఛినత్తి జానాతి, తథాసన్నభవ్యజీవేనాపి నిజశుద్ధాత్మసమ్యక్శ్రద్ధాన-
జ్ఞానానుష్ఠానరూపనిశ్చయరత్నత్రయపర్యాయ ఏవ సర్వతాత్పర్యేణ జ్ఞాతవ్య ఇతి తాత్పర్యమ్
రహితస్వసంవేదనపర్యాయ ఏవ తాత్పర్యేణ జ్ఞాతవ్యః, బహిర్ద్రవ్యపర్యాయాశ్చ గౌణవృత్త్యేతి
నవ హోయ జో, తో జ్ఞాననే ఏ ‘దివ్య’ కౌణ కహే భలా ? ౩౯.
నిశ్చిత
(జ్ఞానకో) అర్పిత కరతీ హుఈ (వే పర్యాయేం ) విద్యమాన హీ హైం
Page 67 of 513
PDF/HTML Page 100 of 546
single page version
న కరోతి, తదా తస్య కుతస్తనీ దివ్యతా స్యాత
సహజానన్దైకస్వభావే స్వశుద్ధాత్మని తన్మయత్వేన పరిచ్ఛిత్తిం కరోతి, తథా నిర్మలవివేకిజనోపి యద్యపి
వ్యవహారేణ పరకీయద్రవ్యగుణపర్యాయపరిజ్ఞానం కరోతి, తథాపి నిశ్చయేన నిర్వికారస్వసంవేదనపర్యాయే
విషయత్వాత్పర్యాయేణ పరిజ్ఞానం కరోతీతి సూత్రతాత్పర్యమ్
తో [తత్ జ్ఞానం ] ఉస జ్ఞానకో [దివ్యం ఇతి హి ] ‘దివ్య’ [కే ప్రరూపయంతి ] కౌన ప్రరూపేగా ?
అఖండిత ప్రతాపయుక్త ప్రభుశక్తికే (-మహా సామర్థ్య ) ద్వారా బలాత్ అత్యన్త ఆక్రమిత కరే
(-ప్రాప్త కరే), తథా వే పర్యాయేం అపనే స్వరూపసర్వస్వకో అక్రమసే అర్పిత కరేం (-ఏక హీ సాథ
జ్ఞానమేం జ్ఞాత హోం ) ఇసప్రకార ఉన్హేం అపనే ప్రతి నియత న కరే (-అపనేమేం నిశ్చిత న కరే, ప్రత్యక్ష
న జానే), తో ఉస జ్ఞానకీ దివ్యతా క్యా హై ? ఇససే (యహ కహా గయా హై కి) పరాకాష్ఠాకో ప్రాప్త
జ్ఞానకే లియే యహ సబ యోగ్య హై
జానతా హై