Page 68 of 513
PDF/HTML Page 101 of 546
single page version
తేనే పరోక్ష పదార్థ జాణవుం శక్య నా
అస్తిత్వకాల ఉపస్థిత నహీం హుఆ హై క్యోంకి (-అతీత -అనాగత పదార్థ ఔర ఇన్ద్రియకే) యథోక్త
Page 69 of 513
PDF/HTML Page 102 of 546
single page version
పుద్గలపరమాణ్వాదిషు చ న ప్రవర్తతే
జాలరూపే మానసజ్ఞానే చ యే రతిం కుర్వన్తి తే సర్వజ్ఞపదం న లభన్తే ఇతి సూత్రాభిప్రాయః
పర్యాయ నష్ట -అజాతనే, భాఖ్యుం అతీంద్రియ జ్ఞాన తే
హై
[పర్యాయం ] పర్యాయకో [జానాతి ] జానతా హై, [తత్ జ్ఞానం ] వహ జ్ఞాన [అతీన్ద్రియం ] అతీన్ద్రియ
[భణితమ్ ] కహా గయా హై
Page 70 of 513
PDF/HTML Page 103 of 546
single page version
త్వాన్నాప్రదేశమ్; మూర్తమేవావగచ్ఛతి తథావిధవిషయనిబన్ధనసద్భావాన్నామూర్తమ్; వర్తమానమేవ పరిచ్ఛి-
నత్తి విషయవిషయిసన్నిపాతసద్భావాన్న తు వృత్తం వర్త్స్యచ్చ
సప్రదేశం మూర్తమమూర్తమజాతమతివాహితం చ పర్యాయజాతం జ్ఞేయతానతిక్రమాత్పరిచ్ఛేద్యమేవ భవతీతి
సర్వజ్ఞపదం లభన్తే ఇత్యభిప్రాయః
హీ జానతా హై క్యోంకి వహ స్థూలకో జాననేవాలా హై, అప్రదేశకో నహీం జానతా, (క్యోంకి వహ
సూక్ష్మకో జాననేవాలా నహీం హై ); వహ మూర్తకో హీ జానతా హై క్యోంకి వైసే (మూర్తిక) విషయకే
సాథ ఉసకా సమ్బన్ధ హై, వహ అమూర్తకో నహీం జానతా (క్యోంకి అమూర్తిక విషయకే సాథ
ఇన్ద్రియజ్ఞానకా సమ్బన్ధ నహీం హై ); వహ వర్తమానకో హీ జానతా హై, క్యోంకి విషయ -విషయీకే
సన్నిపాత సద్భావ హై, వహ ప్రవర్తిత హో చుకనేవాలేకో ఔర భవిష్యమేం ప్రవృత్త హోనేవాలేకో నహీం
జానతా (క్యోంకి ఇన్ద్రియ ఔర పదార్థకే సన్నికర్షకా అభావ హై )
హీ హై
Page 71 of 513
PDF/HTML Page 104 of 546
single page version
సంభావనాకరణమానసః సుదుఃసహం కర్మభారమేవోపభుంజానః స జినేన్ద్రైరుద్గీతః
నైయాయికమతానుసారిశిష్యసంబోధనార్థం చ గాథాద్వయమితి సముదాయేన పఞ్చమస్థలే గాథాపఞ్చకం గతమ్
నాస్తీత్యావేదయతి ---
నహీం
నహీం హై; క్యోంకి ప్రత్యేక పదార్థరూపసే పరిణతికే ద్వారా మృగతృష్ణామేం జలసమూహకీ కల్పనా కరనేకీ
భావనావాలా వహ (ఆత్మా) అత్యన్త దుఃసహ కర్మభారకో హీ భోగతా హై ఐసా జినేన్ద్రోంనే కహా హై
తే కర్మనే జ అనుభవే ఛే ఏమ జినదేవో కహే
Page 72 of 513
PDF/HTML Page 105 of 546
single page version
పదార్థోంమేం రుకనా
ఐసా అబ వివేచన కరతే హైం :
[భణితాః] కహే హైం
తే కర్మ హోతాం మోహీ -రాగీ -ద్వేషీ బంధ అనుభవే
Page 73 of 513
PDF/HTML Page 106 of 546
single page version
శుభాశుభఫలం దత్వా గచ్ఛన్తి, న చ రాగాదిపరిణామరహితాః సన్తో బన్ధం కుర్వన్తి
కేవలజ్ఞానాద్యనన్తగుణవ్యక్తిలక్షణమోక్షాద్విలక్షణం ప్రకృతిస్థిత్యనుభాగప్రదేశభేదభిన్నం బన్ధమనుభవతి
య స్థానమూర్ధ్వస్థితిర్నిషద్యా చాసనం శ్రీవిహారో ధర్మోపదేశశ్చ
ద్వేషమేం పరిణత హోనేసే జ్ఞేయ పదార్థోంమేం పరిణమన జిసకా లక్షణ హై ఐసీ (జ్ఞేయార్థపరిణమనస్వరూప)
క్రియాకే సాథ యుక్త హోతా హై; ఔర ఇసీలియే క్రియాకే ఫలభూత బన్ధకా అనుభవ కరతా హై
క్రియాఫల హోతా హై, జ్ఞానసే నహీం
వర్తే సహజ తే కాలమాం, మాయాచరణ జ్యమ నారీనే
Page 74 of 513
PDF/HTML Page 107 of 546
single page version
యోగ్యతాసద్భావాత
దృశ్యన్తే
మాయాచారః ఇవ ] స్త్రియోంకే మాయాచారకీ భాఁతి, [నియతయః ] స్వాభావిక హీ
ప్రయత్నకే బినా హీ (
హోనా), బాదలకే దృష్టాన్తసే అవిరుద్ధ హై
ఖడే రహనా ఇత్యాది అబుద్ధిపూర్వక హీ (ఇచ్ఛాకే బినా హీ) దేఖా జాతా హై
Page 75 of 513
PDF/HTML Page 108 of 546
single page version
అరహంతా పఞ్చమహాకల్యాణపూజాజనకం త్రైలోక్యవిజయకరం యత్తీర్థకరనామ పుణ్యకర్మ తత్ఫలభూతా అర్హన్తో
హోగీ ? ఇసప్రకార ఇచ్ఛాకే బినా హీ
మోహాదిసే రహిత హై [తస్మాత్ ] ఇసలియే [సా ] వహ [క్షాయికీ ] క్షాయికీ [ఇతి మతా ] మానీ గఈ
హై
మోహాదిథీ విరహిత తేథీ తే క్రియా క్షాయిక గణీ
Page 76 of 513
PDF/HTML Page 109 of 546
single page version
భావాచ్చైతన్యవికారకారణతామనాసాదయన్తీ నిత్యమౌదయికీ కార్యభూతస్య బన్ధస్యాకారణభూతతయా
కార్యభూతస్య మోక్షస్య కారణభూతతయా చ క్షాయిక్యేవ కథం హి నామ నానుమన్యేత
సర్వథా క్షయసే ఉత్పన్న హోతీ హై ఇసలియే మోహరాగద్వేషరూపీ
కారణభూతతాసే క్షాయికీ హీ క్యోం న మాననీ చాహియే ? (అవశ్య మాననీ చాహియే) ఔర జబ
క్షాయికీ హీ మానే తబ కర్మవిపాక (-కర్మోదయ) భీ ఉనకే (అరహన్తోంకే) స్వభావవిఘాతకా
కారణ నహీం హోతా (ఐసై నిశ్చిత హోతా హై )
ఔదయికీ హైం
మోహనీయకర్మకా క్షయ హో చుకా హై
కర్మోంకే ఉదయసే వే క్రియాఏఁ హోతీ హైం వే కర్మ అపనా రస దేకర ఖిర జాతే హైం
వహ ఔదయికీ క్రియా క్షాయికీ కహలాతీ హై
Page 77 of 513
PDF/HTML Page 110 of 546
single page version
స్వభావేనాశుద్ధనిశ్చయరూపేణాపి యది న పరిణమతి తదా
అశుభ [న భవతి ] నహీం హోతా (శుభాశుభ భావమేం పరిణమిత హీ నహీం హోతా) [సర్వేషాం జీవకాయానాం ]
తో సమస్త జీవనికాయోంకే [సంసారః అపి ] సంసార భీ [న విద్యతే ] విద్యమాన నహీం హై ఐసా సిద్ధ
హోగా
సర్వథా నిర్విఘాత శుద్ధస్వభావసే హీ అవస్థిత హై; ఔర ఇసప్రకార సమస్త జీవసమూహ, సమస్త
బన్ధకారణోంసే రహిత సిద్ధ హోనేసే సంసార అభావరూప స్వభావకే కారణ నిత్యముక్తతాకో ప్రాప్త హో
Page 78 of 513
PDF/HTML Page 111 of 546
single page version
ఆత్మా పరిణామధర్మవాలా హోనేసే, జైసే స్ఫ టికమణి, జపాకుసుమ ఔర తమాలపుష్పకే రంగ -రూప
స్వభావయుక్తతాసే ప్రకాశిత హోతా హై ఉసీప్రకార, ఉసే (ఆత్మాకే) శుభాశుభ -స్వభావయుక్తతా
ప్రకాశిత హోతీ హై
స్వభావరూప పరిణమిత హోతా హుఆ దిఖాఈ దేతా హై)
సంసారకా అభావ హో జాయే ఔర సభీ జీవ సదా ముక్త హీ సిద్ధ హోజావేం ! కిన్తు యహ తో ప్రత్యక్ష
విరుద్ధ హై
Page 79 of 513
PDF/HTML Page 112 of 546
single page version
ధాపితాసమానజాతీయత్వోద్దామితవైషమ్యం క్షాయికం జ్ఞానం కిల జానీయాత
కమతాత్కాలికం వాప్యర్థజాతం తుల్యకాలమేవ ప్రకాశేత; సర్వతో విశుద్ధస్య ప్రతినియత-
దేశవిశుద్ధేరన్తఃప్లవనాత
విలయనాద్విచిత్రమపి ప్రకాశేత; అసమానజాతీయజ్ఞానావరణక్షయాత్సమానజాతీయజ్ఞానావరణీయ-
గాథాపఞ్చకపర్యన్తం వ్యాఖ్యానం కరోతి
సమస్త పదార్థోంకో [జానాతి ] జానతా హై [తత్ జ్ఞానం ] ఉస జ్ఞానకో [క్షాయికం భణితమ్ ] క్షాయిక
కహా హై
హుఆ హై
హోనేసే వహ తాత్కాలిక యా అతాత్కాలిక పదార్థ -మాత్రకో సమకాలమేం హీ ప్రకాశిత కరతా హై;
(క్షాయిక జ్ఞాన) సర్వతః విశుద్ధ హోనేకే కారణ ప్రతినియత ప్రదేశోంకీ విశుద్ధి (సర్వతః విశుద్ధి)
కే భీతర డూబ జానేసే వహ సర్వతః (సర్వ ఆత్మప్రదేశోంసే) భీ ప్రకాశిత కరతా హై; సర్వ ఆవరణోంకా
క్షయ హోనేసే, దేశ -ఆవరణకా క్షయోపశమ న రహనేసే వహ సబకో భీ ప్రకాశిత కరతా హై, సర్వప్రకార
జ్ఞానావరణకే క్షయకే కారణ (-సర్వ ప్రకారకే పదార్థోంకో జాననేవాలే జ్ఞానకే ఆవరణమేం నిమిత్తభూత
కర్మకే క్షయ హోనేసే) అసర్వప్రకారకే జ్ఞానావరణకా క్షయోపశమ (-అముక హీ ప్రకారకే పదార్థోంకో
జాననేవాలే జ్ఞానకే ఆవరణమేం నిమిత్తభూత కర్మోంకా క్షయోపశమ) విలయకో ప్రాప్త హోనేసే వహ విచిత్ర
కో భీ (-అనేక ప్రకారకే పదార్థోం కో భీ) ప్రకాశిత కరతా హై; అసమానజాతీయ -జ్ఞానావరణకే
Page 80 of 513
PDF/HTML Page 113 of 546
single page version
క్షయకే కారణ) సమానజాతీయ జ్ఞానావరణకా క్షయోపశమ (-సమాన జాతికే హీ పదార్థోంకో
జాననేవాలే జ్ఞానకే ఆవరణమేం నిమిత్తభూత కర్మోంకా క్షయోపశమ) నష్ట హో జానేసే వహ విషమ కో భీ
(-అసమానజాతికే పదార్థోంకో భీ) ప్రకాశిత కరతా హై
హోనేసే క్షాయిక జ్ఞాన అవశ్యమేవ సర్వదా సర్వత్ర సర్వథా సర్వకో జానతా హై
హీ సమయమేం సర్వ ఆత్మప్రదేశోంసే సమస్త ద్రవ్య -క్షేత్ర -కాల -భావకో జానతా హై
తేనే సపర్యయ ఏక పణ నహి ద్రవ్య జాణవుం శక్య ఛే
Page 81 of 513
PDF/HTML Page 114 of 546
single page version
జ్ఞాతా సమస్తజ్ఞేయహేతుకసమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయపరిణతసకలైకజ్ఞానాకారం చేతనత్వాత
భీ [జ్ఞాతుం న శక్యం ] జాననా శక్య నహీం హై
ప్రత్యేకకే అతీత, అనాగత ఔర వర్తమాన ఐసే (తీన) ప్రకారోంసే భేదవాలీ
దాహ్యాకారపర్యాయరూప పరిణమిత సకల ఏక
(-ఆత్మా) సమస్తజ్ఞేయహేతుక సమస్త జ్ఞేయాకారపర్యాయరూప పరిణమిత
Page 82 of 513
PDF/HTML Page 115 of 546
single page version
సమస్తజ్ఞేయహేతుకసమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయపరిణతసకలైకజ్ఞానాకారమాత్మానం చేతనత్వాత
తతోనన్తగుణాని జీవద్రవ్యాణి, తేభ్యోప్యనన్తగుణాని పుద్గలద్రవ్యాణి
పరిణతతృణపర్ణాద్యాకారమాత్మానం (స్వకీయస్వభావం) పరిణమతి, తథాయమాత్మా సమస్తం జ్ఞేయం జానన్ సన్
సమస్తజ్ఞేయహేతుకసమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయపరిణతసకలైకాఖణ్డజ్ఞానరూపం స్వకీయమాత్మానం పరిణమతి జానాతి
పరిచ్ఛినత్తి
స్వకీయమాత్మానం న పరిణమతి న జానాతి న పరిచ్ఛినత్తి
బిమ్బాన్యపశ్యన్ దర్పణమివ, స్వకీయదృష్టిప్రకాశ్యాన్ పదార్థానపశ్యన్ హస్తపాదాద్యవయవపరిణతం స్వకీయ-
దేహాకారమాత్మానం
పరిణమిత నహీం హోతా ఉసీప్రకార సమస్తజ్ఞేయహేతుక సమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయరూప పరిణమిత సకల ఏక
జ్ఞాన జిసకా ఆకార హై ఐసే అపనే రూపమేం
దాహ్యాకారపర్యాయరూప పరిణమిత న హోనేసే అపూర్ణరూపసే పరిణమిత హోతా హై
రీతిసే పరిణమిత నహీం హోతీ; ఉసీ ప్రకార యహ ఆత్మా సమస్త ద్రవ్య -పర్యాయరూప సమస్త జ్ఞేయకో నహీం
జానతా, ఉసకా జ్ఞాన (సమస్త జ్ఞేయ జిసకా నిమిత్త హై ఐసే) సమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయరూప పరిణమిత
న హోనేసే అపూర్ణరూపసే పరిణమిత హోతా హై
అర్థాత్ నిజకో హీ పూర్ణ రీతిసే అనుభవ నహీం కరతా
Page 83 of 513
PDF/HTML Page 116 of 546
single page version
యుగపద న జాణే జీవ, తో తే కేమ జాణే సర్వనే ? ౪౯
హీ సాథ [న విజానాతి ] నహీం జానతా [సః ] తో వహ పురుష [సర్వాణి ] సబ కో (-అనన్త
ద్రవ్యసమూహకో) [కథం జానాతి ] కైసే జాన సకేగా ? (అర్థాత్ జో ఆత్మద్రవ్యకో నహీం జానతా హో
వహ సమస్త ద్రవ్యసమూహకో నహీం జాన సకతా)
[యుగపద్ ] ఏక హీ సాథ [సర్వాణి అనన్తాని ద్రవ్యజాతాని ] సర్వ అనన్త ద్రవ్య -సమూహకో [కథం
జానాతి ] కైసే జాన సకేగా ?
(-భేదోంకే) నిమిత్త సర్వ ద్రవ్యపర్యాయ హైం
Page 84 of 513
PDF/HTML Page 117 of 546
single page version
విశేషనిబన్ధనభూతసర్వద్రవ్యపర్యాయాన్ ప్రత్యక్షీకుర్యాత
మానయోః స్వస్యామవస్థాయామన్యోన్యసంవలనేనాత్యన్తమశక్యవివేచనత్వాత్సర్వమాత్మని నిఖాతమివ
ప్రతిభాతి
కరతా, వహ (పురుష) ప్రతిభాసమయ మహాసామాన్యకే ద్వారా
సకేగా ? (నహీం కర సకేగా) ఇససే ఐసా ఫలిత హుఆ కి జో ఆత్మాకో నహీం జానతా వహ
సబకో నహీం జానతా
ఔర జ్ఞేయకా వస్తురూపసే అన్యత్వ హోనే పర భీ ప్రతిభాస ఔర ప్రతిభాస్యమానకర అపనీ అవస్థామేం
అన్యోన్య మిలన హోనేకే కారణ (జ్ఞాన ఔర జ్ఞేయ, ఆత్మాకీ
Page 85 of 513
PDF/HTML Page 118 of 546
single page version
విషయభూతాః యేనన్తద్రవ్యపర్యాయాస్తాన్ కథం జానాతి, న కథమపి
సత్యాత్మపరిజ్ఞానం భవతీతి
(జ్ఞాన) [ న ఏవ నిత్యం భవతి ] నిత్య నహీం హై, [న క్షాయికం ] క్షాయిక నహీం హై, [న ఏవ
సర్వగతమ్ ] ఔర సర్వగత నహీం హై
తో నిత్య నహి, క్షాయిక నహి నే సర్వగత నహి జ్ఞాన ఏ
Page 86 of 513
PDF/HTML Page 119 of 546
single page version
మప్యసదనన్తద్రవ్యక్షేత్రకాలభావానాక్రాన్తుమశక్తత్వాత
సంవేదనజ్ఞానభావనయా కేవలజ్ఞానం చ జాయతే
జినజ్ఞాన జాణే యుగపదే, మహిమా అహో ఏ జ్ఞాననో !
నిత్య నహీం హోతా తథా కర్మోదయకే కారణ ఏక
మేం (-జాననే మేం ) అసమర్థ హోనేకే కారణ సర్వగత నహీం హై
జినదేవకా జ్ఞాన [యుగపత్ జానాతి ] ఏక సాథ జానతా హై [అహో హి ] అహో ! [జ్ఞానస్య
మాహాత్మ్యమ్ ] జ్ఞానకా మాహాత్మ్య !
Page 87 of 513
PDF/HTML Page 120 of 546
single page version
వ్యక్తిత్వేనాభివ్యక్తస్వభావభాసిక్షాయికభావం త్రైకాల్యేన నిత్యమేవ విషమీకృతాం సకలామపి
సర్వార్థసంభూతిమనన్తజాతిప్రాపితవైచిత్ర్యాం పరిచ్ఛిన్దదక్రమసమాక్రాన్తానన్తద్రవ్యక్షేత్రకాలభావతయా
ప్రకటీకృతాద్భుతమాహాత్మ్యం సర్వగతమేవ స్యాత
పరిజ్ఞానసామర్థ్యాభావాత్సర్వగతం న భవతి
కియా హై ఐసా
అక్రమసే అనన్త ద్రవ్య -క్షేత్ర -కాల -భావకో ప్రాప్త హోనేసే జిసనే అద్భుత మాహాత్మ్య ప్రగట కియా
హై ఐసా సర్వగత హీ హై
పురుష హీ సర్వజ్ఞ హో సకతా హై