यदि खल्वेकान्तेन शुभाशुभभावस्वभावेन स्वयमात्मा न परिणमते तदा सर्वदैव सर्वथा निर्विघातेन शुद्धस्वभावेनैवावतिष्ठते । तथा च सर्व एव भूतग्रामाः समस्तबन्धसाधन- शून्यत्वादाजवंजवाभावस्वभावतो नित्यमुक्ततां प्रतिपद्येरन् । तच्च नाभ्युपगम्यते; आत्मनः कृते सति दूषणद्वारेण परिहारं ददाति ---जदि सो सुहो व असुहो ण हवदि आदा सयं सहावेण यथैव शुद्धनयेनात्मा शुभाशुभाभ्यां न परिणमति तथैवाशुद्धनयेनापि स्वयं स्वकीयोपादानकारणेन स्वभावेनाशुद्धनिश्चयरूपेणापि यदि न परिणमति तदा । किं दूषणं भवति । संसारो वि ण विज्जदि निस्संसारशुद्धात्मस्वरूपात्प्रतिपक्षभूतो व्यवहारनयेनापि संसारो न विद्यते । केषाम् । सव्वेसिं जीवकायाणं सर्वेषां जीवसंघातानामिति । तथा हि --आत्मा तावत्परिणामी, स च कर्मोपाधिनिमित्ते सति स्फ टिकमणिरिवोपाधिं गृह्णाति, ततः कारणात्संसाराभावो न भवति । अथ मतम् ---संसाराभावः
अब, केवलीभगवानकी भाँति समस्त जीवोंके स्वभाव विघातका अभाव होनेका निषेध करते हैं : —
अन्वयार्थ : — [यदि ] यदि (ऐसा माना जाये कि) [सः आत्मा ] आत्मा [स्वयं ] स्वयं [स्वभावेन ] स्वभावसे (-अपने भावसे) [शुभः वा अशुभः ] शुभ या अशुभ [न भवति ] नहीं होता (शुभाशुभ भावमें परिणमित ही नहीं होता) [सर्वेषां जीवकायानां ] तो समस्त जीवनिकायोंके [संसारः अपि ] संसार भी [न विद्यते ] विद्यमान नहीं है ऐसा सिद्ध होगा ।।४६।।
टीका : — यदि एकान्तसे ऐसा माना जाये कि शुभाशुभभावरूप स्वभावमें (-अपने भावमें ) आत्मा स्वयं परिणमित नहीं होता, तो यह सिद्ध हुआ कि (वह) सदा ही सर्वथा निर्विघात शुद्धस्वभावसे ही अवस्थित है; और इसप्रकार समस्त जीवसमूह, समस्त बन्धकारणोंसे रहित सिद्ध होनेसे संसार अभावरूप स्वभावके कारण नित्यमुक्तताको प्राप्त हो