इह खलु ‘उदयगदा कम्मंसा जिणवरवसहेहिं णियदिणा भणिया । तेसु विमूढो रत्तो दुट्ठो वा बंधमणुभवदि ।।’ इत्यत्र सूत्रे उदयगतेषु पुद्गलकर्मांशेषु सत्सु संचेतयमानो मन्त्रवादरससिद्धयादीनि यानि खण्डविज्ञानानि मूढजीवानां चित्तचमत्कारकारणानि परमात्मभावना- विनाशकानि च । तत्राग्रहं त्यक्त्वा जगत्त्रयकालत्रयसकलवस्तुयुगपत्प्रकाशकमविनश्वरमखण्डैक- प्रतिभासरूपं सर्वज्ञशब्दवाच्यं यत्केवलज्ञानं तस्यैवोत्पत्तिकारणभूतं यत्समस्तरागादिविकल्पजालेन रहितं सहजशुद्धात्मनोऽभेदज्ञानं तत्र भावना कर्तव्या, इति तात्पर्यम् ।।५१।। एवं केवलज्ञानमेव सर्वज्ञ इति कथनरूपेण गाथैका, तदनन्तरं सर्वपदार्थपरिज्ञानात्परमात्मज्ञानमिति प्रथमगाथा परमात्मज्ञानाच्च सर्वपदार्थपरिज्ञानमिति द्वितीया चेति । ततश्च क्रमप्रवृत्तज्ञानेन सर्वज्ञो न भवतीति प्रथमगाथा, युगपद्ग्राहकेण स भवतीति द्वितीया चेति समुदायेन सप्तमस्थले गाथापञ्चकं गतम् । अथ पूर्वं यदुक्तं
अब, ज्ञानीके (-केवलज्ञानी आत्माके) ज्ञप्तिक्रियाका सद्भाव होने पर भी उसके क्रियाके फलरूप बन्धका निषेध करते हुए उपसंहार करते हैं (अर्थात् केवलज्ञानी आत्माके जाननेकी क्रिया होने पर भी बन्ध नहीं होता, ऐसा कहकर ज्ञान -अधिकार पूर्ण करते हैं) —
अन्वयार्थ : – [आत्मा ] (केवलज्ञानी) आत्मा [तान् जानन् अपि ] पदार्थोंको जानता हुआ भी [न अपि परिणमति ] उसरूप परिणमित नहीं होता, [न गृह्णाति ] उन्हें ग्रहण नहीं करता [तेषु अर्थेषु न एव उत्पद्यते ] और उन पदार्थोंके रूपमें उत्पन्न नहीं होता [तेन ] इसलिये [अबन्धकः प्रज्ञप्तः ] उसे अबन्धक कहा है ।।५२।।
टीका : — यहाँ ‘उदयगदा कम्मंसा जिनवरवसहेहिं णियदिणा भणिया । तेसु विमूढो रत्तो दुट्ठो वा १बन्धमणुभवदि ।।’ इस गाथा सूत्रमें, ‘उदयगत पुद्गलकर्मांशोंके अस्तित्वमें चेतित होने पर – जाननेपर – अनुभव करने पर मोह -राग -द्वेषमें परिणत होनेसे ज्ञेयार्थपरिणमन- १. ज्ञानतत्त्व – प्रज्ञापनकी ४३वीं गाथा ।
ते अर्थरूप न परिणमे जीव, नव ग्रहे, नव ऊपजे, सौ अर्थने जाणे छतां, तेथी अबंधक जिन कहे.५२.