Pravachansar (Hindi). Gatha: 74.

< Previous Page   Next Page >


Page 126 of 513
PDF/HTML Page 159 of 546

 

१२प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
अथैवमभ्युपगतानां पुण्यानां दुःखबीजहेतुत्वमुद्भावयति
जदि संति हि पुण्णाणि य परिणामसमुब्भवाणि विविहाणि
जणयंति विसयतण्हं जीवाणं देवदंताणं ।।७४।।
यदि सन्ति हि पुण्यानि च परिणामसमुद्भवानि विविधानि
जनयन्ति विषयतृष्णां जीवानां देवतान्तानाम् ।।७४।।

यदि नामैवं शुभोपयोगपरिणामकृतसमुत्पत्तीन्यनेकप्रकाराणि पुण्यानि विद्यन्त इत्य- भ्युपगम्यते, तदा तानि सुधाशनानप्यवधिं कृत्वा समस्तसंसारिणां विषयतृष्णामवश्यमेव समुत्पादयन्ति न खलु तृष्णामन्तरेण दुष्टशोणित इव जलूकानां समस्तसंसारिणां विषयेषु प्रवृत्तिरवलोक्यते अवलोक्यते च सा ततोऽस्तु पुण्यानां तृष्णायतनत्वमबाधितमेव ।।७४।। चेन्निश्चयेन पुण्यपापरहितपरमात्मनो विपरीतानि पुण्यानि सन्ति पुनरपि किंविशिष्टानि परिणामसमुब्भवाणि निर्विकारस्वसंवित्तिविलक्षणशुभपरिणामसमुद्भवानि विविहाणि स्वकीयानन्तभेदेन बहुविधानि तदा तानि किं कुर्वन्ति जणयंति विसयतण्हं जनयन्ति काम् विषयतृष्णाम् केषाम्

अब, इसप्रकार स्वीकार किये गये पुण्य दुःखके बीजके कारण हैं, (अर्थात् तृष्णाके कारण हैं ) इसप्रकार न्यायसे प्रगट करते हैं :

अन्वयार्थ :[यदि हि ] (पूर्वोक्त प्रकारसे) यदि [परिणामसमुद्भवानी ] (शुभोपयोगरूप) परिणामसे उत्पन्न होनेवाले [विविधानि पुण्यानि च ] विविध पुण्य [संति ] विद्यमान हैं, [देवतान्तानां जीवानां ] तो वे देवों तकके जीवोंको [विषयतृष्णां ] विषयतृष्णा [जनयन्ति ] उत्पन्न करते हैं ।।७४।।

टीका :यदि इसप्रकार शुभोपयोगपरिणामसे उत्पन्न होनेवाले अनेक प्रकारके पुण्य विद्यमान हैं ऐसा स्वीकार किया है, तो वे (-पुण्य) देवों तकके समस्त संसारियोंको विषयतृष्णा अवश्यमेव उत्पन्न करते हैं (ऐसा भी स्वीकार करना पड़ता है) वास्तवमें तृष्णाके बिना; जैसे जोंक (गोंच)को दूषित रक्तमें उसीप्रकार समस्त संसारियोंको विषयोंमें प्रवृत्ति दिखाई न दे; किन्तु वह तो दिखाई देती है इसलिये पुण्योंकी तृष्णायतनता अबाधित ही है (अर्थात् पुण्य तृष्णाके घर हैं, ऐसा अविरोधरूपसे सिद्ध होता है)

परिणामजन्य अनेकविध जो पुण्यनुं अस्तित्व छे, तो पुण्य ए देवान्त जीवने विषयतृष्णोद्भव करे. ७४.