यतः खल्वतीतकालानुभूतक्रमप्रवृत्तयः समस्ता अपि भगवन्तस्तीर्थकराः, प्रकारान्तर- स्यासंभवादसंभावितद्वैतेनामुनैवैकेन प्रकारेण क्षपणं कर्मांशानां स्वयमनुभूय, परमाप्ततया परेषामप्यायत्यामिदानींत्वे वा मुमुक्षूणां तथैव तदुपदिश्य, निःश्रेयसमध्याश्रिताः । ततो नान्यद्वर्त्म निर्वाणस्येत्यवधार्यते । अलमथवा प्रलपितेन । व्यवस्थिता मतिर्मम । नमो भगवद्भयः ।।८२।। इत्येतावान् विशेषः ।।८१।। अथ पूर्वं द्रव्यगुणपर्यायैराप्तस्वरूपं विज्ञाय पश्चात्तथाभूते स्वात्मनि स्थित्वा सर्वेऽप्यर्हन्तो मोक्षं गता इति स्वमनसि निश्चयं करोति — सव्वे वि य अरहंता सर्वेऽपि चार्हन्तः तेण विधाणेण द्रव्यगुणपर्यायैः पूर्वमर्हत्परिज्ञानात्पश्चात्तथाभूतस्वात्मावस्थानरूपेण तेन पूर्वोक्तप्रकारेण खविदकम्मंसा क्षपितकर्मांशा विनाशितकर्मभेदा भूत्वा, किच्चा तधोवदेसं अहो भव्या अयमेव निश्चय- रत्नत्रयात्मकशुद्धात्मोपलम्भलक्षणो मोक्षमार्गो नान्य इत्युपदेशं कृत्वा णिव्वादा निर्वृता अक्षयानन्तसुखेन तृप्ता जाताः, ते ते भगवन्तः । णमो तेसिं एवं मोक्षमार्गनिश्चयं कृत्वा श्रीकुन्दकुन्दाचार्यदेवास्तस्मै निजशुद्धात्मानुभूतिस्वरूपमोक्षमार्गाय तदुपदेशकेभ्योऽर्हद्भयश्च तदुभयस्वरूपाभिलाषिण; सन्तो ‘नमोस्तु तेभ्य’ इत्यनेन पदेन नमस्कारं कुर्वन्तीत्यभिप्रायः ।।८२।। अथ रत्नत्रयाराधका एव पुरुषा दानपूजा- गुणप्रशंसानमस्कारार्हा भवन्ति नान्या इति कथयति — कृत्वा ] उपदेश करके [निर्वृताः ते ] मोक्षको प्राप्त हुए हैं [ नमः तेभ्यः ] उन्हें नमस्कार हो ।।८२।।
टीका : — अतीत कालमें क्रमशः हुए समस्त तीर्थर्ंकर भगवान, १प्रकारान्तरका असंभव होनेसे जिसमें द्वैत संभव नहीं है; ऐसे इसी एकप्रकारसे कर्मांशों (ज्ञानावरणादि कर्म भेदों)का क्षय स्वयं अनुभव करके (तथा) २परमाप्तताके कारण भविष्यकालमें अथवा इस (वर्तमान) कालमें अन्य मुमुक्षुओंको भी इसीप्रकारसे उसका (-कर्म क्षयका) उपदेश देकर निःश्रेयस (मोक्ष)को प्राप्त हुए हैं; इसलिये निर्वाणका अन्य (कोई) मार्ग नहीं है ऐसा निश्चित होता है । अथवा अधिक प्रलापसे बस होओ ! मेरी मति व्यवस्थित हो गई है । भगवन्तोंको नमस्कार हो ।
भावार्थ : — ८० और ८१ वीं गाथाके कथनानुसार सम्यक्दर्शन प्राप्त करके वीतरागचारित्रके विरोधी राग -द्वेषको दूर करना अर्थात् निश्चयरत्नत्रयात्मक शुद्धानुभूतिमें लीन होना ही एक मात्र मोक्षमार्ग है; त्रिकालमें भी कोई दूसरा मोक्षका मार्ग नहीं है । समस्त १. प्रकारान्तर = अन्य प्रकार (कर्मक्षय एक ही प्रकारसे होता है, अन्य -प्रकारसे नहीं होता, इसलिये उस
कर्मक्षयके प्रकारमें द्वैत अर्थात् दो -रूपपना नहीं है) । २. परमाप्त = परम आप्त; परम विश्वासपात्र (तीर्थंकर भगवान सर्वज्ञ और वीतराग होनेसे परम आप्त है, अर्थात्