आत्मपरिणामो हि तावत्स्वयमात्मैव, परिणामिनः परिणामस्वरूपकर्तृत्वेन परिणामा- दनन्यत्वात् । यश्च तस्य तथाविधः परिणामः सा जीवमय्येव क्रिया, सर्वद्रव्याणां परिणाम- लहदि परिणामं लभते । कथंभूतम् कथंभूतम् । कम्मसंजुत्तं कर्मरहितपरमात्मनो विसद्रशकर्मसंयुक्तं मिथ्यात्व- रागादिविभावपरिणामं । तत्तो सिलिसदि कम्मं ततः परिणामात् श्लिष्यति बध्नाति । किम् । कर्म । यदि पुनर्निर्मलविवेकज्योतिःपरिणामेन परिणमति तदा तु कर्म मुञ्चति । तम्हा कम्मं तु परिणामो तस्मात् कर्म तु परिणामः । यस्माद्रागादिपरिणामेन कर्म बध्नाति, तस्माद्रागादिविकल्परूपो भावकर्मस्थानीयः सरागपरिणाम एव कर्मकारणत्वादुपचारेण कर्मेति भण्यते । ततः स्थितं रागादिपरिणामः कर्मबन्ध- कारणमिति ।।१२१।। अथात्मा निश्चयेन स्वकीयपरिणामस्यैव कर्ता, न च द्रव्यकर्मण इति प्रतिपादयति ।
इसप्रकार नवीन द्रव्यकर्म जिसका कार्यभूत है और पुराना द्रव्यकर्म जिसका कारणभूत है, ऐसा (आत्माका तथाविध परिणाम) होनेसे आत्माका तथाविध परिणाम उपचारसे द्रव्यकर्म ही है, और आत्मा भी अपने परिणामका कर्त्ता होनेसे द्रव्यकर्मका कर्त्ता भी उपचारसे है ।।१२१।।
अन्वयार्थ : — [परिणामः ] परिणाम [स्वयम् ] स्वयं [आत्मा ] आत्मा है, [सा पुनः ] और वह [जीवमयी क्रिया इति भवति ] जीवमय क्रिया है; [क्रिया ] क्रियाको [कर्म इति मता ] कर्म माना गया है; [तस्मात् ] इसलिये आत्मा [कर्मणः कर्ता तु न ] द्रव्यकर्मका कर्त्ता तो नहीं है ।।१२२।।
परिणाम पोते जीव छे, ने छे क्रिया ए जीवमयी; किरिया गणी छे कर्म; तेथी कर्मनो कर्ता नथी. १२२.