Pravachansar (Hindi). Gatha: 131-132.

< Previous Page   Next Page >


Page 259 of 513
PDF/HTML Page 292 of 546

 

कहानजैनशास्त्रमाला ]
ज्ञेयतत्त्व -प्रज्ञापन
२५९
मुत्ता इंदियगेज्झा पोग्गलदव्वप्पगा अणेगविधा
दव्वाणममुत्ताणं गुणा अमुत्ता मुणेदव्वा ।।१३१।।
मूर्ता इन्द्रियग्राह्याः पुद्गलद्रव्यात्मका अनेकविधाः
द्रव्याणाममूर्तानां गुणा अमूर्ता ज्ञातव्याः ।।१३१।।

मूर्तानां गुणानामिन्द्रियग्राह्यत्वं लक्षणम् अमूर्तानां तदेव विपर्यस्तम् ते च मूर्ताः पुद्गलद्रव्यस्य, तस्यैवैकस्य मूर्तत्वात् अमूर्ताः शेषद्रव्याणां, पुद्गलादन्येषां सर्वेषामप्य- मूर्तत्वात् ।।१३१।।

अथ मूर्तस्य पुद्गलद्रव्यस्य गुणान् गृणाति
वण्णरसगंधफासा विज्जंते पोग्गलस्स सुहुमादो
पुढवीपरियंतस्स य सद्दो सो पोग्गलो चित्तो ।।१३२।।

ज्ञातव्यः ।।१३०।। अथ मूर्तामूर्तगुणानां लक्षणं संबन्धं च निरूपयतिमुत्ता इंदियगेज्झा मूर्ता गुणा इन्द्रियग्राह्या भवन्ति, अमूर्ताः पुनरिन्द्रियविषया न भवन्ति इति मूर्तामूर्तगुणानामिन्द्रियानिन्द्रयविषयत्वं लक्षणमुक्तम् इदानीं मूर्तगुणाः कस्य संबन्धिनो भवन्तीति संबन्धं कथयति पोग्गलदव्वप्पगा अणेगविधा मूर्तगुणाः पुद्गलद्रव्यात्मका अनेकविधा भवन्ति; पुद्गलद्रव्यसंबन्धिनो भवन्तीत्यर्थः अमूर्तगुणानां

अन्वयार्थ :[इन्द्रियग्राह्याः मूर्ताः ] इन्द्रियग्राह्य ऐसे मूर्तगुण [पुद्गलद्रव्यात्मकाः ] पुद्गलद्रव्यात्मक [अनेक विधाः ] अनेक प्रकारके हैं; [अमूर्तानां द्रव्याणां ] अमूर्त द्रव्योंके [गुणाः ] गुण [अमूर्ताः ज्ञातव्याः ] अमूर्त जानना चाहिये ।।१३१।।

टीका :मूर्त गुणोंका लक्षण इन्द्रियग्राह्यत्व है; और अमूर्तगुणोंका उससे विपरीत है; (अर्थात् अमूर्त गुण इन्द्रियोंसे ज्ञात नहीं होते ) और मूर्त गुण पुद्गलद्रव्यके हैं, क्योंकि वही (पुद्गल ही) एक मूर्त है; और अमूर्त गुण शेष द्रव्योंके हैं, क्योंकि पुद्गलके अतिरिक्त शेष सभी द्रव्य अमूर्त हैं ।।१३१।।

अब, मूर्त पुद्गलद्रव्यके गुण कहते हैं :
गुण मूर्त इन्द्रियग्राह्य ते पुद्गलमयी बहुविध छे;
द्रव्यो अमूर्तिक जेह तेना गुण अमूर्तिक जाणजे. १३१.
छे वर्ण तेम ज गंध वळी रस -स्पर्श पुद्गलद्रव्यने,
अतिसूक्ष्मथी पृथ्वी सुधी; वळी शब्द पुद्गल, विविध जे. १३२.