अथ पुनरप्यात्मनोऽत्यन्तविभक्तत्वसिद्धये गतिविशिष्टव्यवहारजीवत्वहेतुपर्यायस्वरूप-
मुपवर्णयति —
अत्थित्तणिच्छिदस्स हि अत्थस्सत्थंतरम्हि संभूदो ।
अत्थो पज्जाओ सो संठाणादिप्पभेदेहिं ।।१५२।।
अस्तित्वनिश्चितस्य ह्यर्थस्यार्थान्तरे संभूतः ।
अर्थः पर्यायः स संस्थानादिप्रभेदैः ।।१५२।।
प्राणाः कर्तारः कथमनुचरन्ति कथमाश्रयन्ति । न कथमपीति । ततो ज्ञायते कषायेन्द्रियविजय एव
पञ्चेन्द्रियादिप्राणानां विनाशकारणमिति ।।१५१।। एवं ‘सपदेसेहिं समग्गो’ इत्यादि गाथाष्टकेन
सामान्यभेदभावनाधिकारः समाप्तः । अथानन्तरमेकपञ्चाशद्गाथापर्यन्तं विशेषभेदभावनाधिकारः
कथ्यते । तत्र विशेषान्तराधिकारचतुष्टयं भवति । तेषु चतुर्षु मध्ये शुभाद्युपयोगत्रयमुख्यत्वे-
नैकादशगाथापर्यन्तं प्रथमविशेषान्तराधिकारः प्रारभ्यते । तत्र चत्वारि स्थलानि भवन्ति । तस्मिन्नादौ
नरादिपर्यायैः सह शुद्धात्मस्वरूपस्य पृथक्त्वपरिज्ञानार्थं ‘अत्थित्तणिच्छिदस्स हि’ इत्यादि यथाक्रमेण
गाथात्रयम् । तदनन्तरं तेषां संयोगकारणं ‘अप्पा उवओगप्पा’ इत्यादि गाथाद्वयम् । तदनन्तरं
शुभाशुभशुद्धोपयोगत्रयसूचनमुख्यत्वेन ‘जो जाणादि जिणिंदे’ इत्यादि गाथात्रयम् । तदनन्तरं
कायवाङ्मनसां शुद्धात्मना सह भेदकथनरूपेण ‘णाहं देहो’ इत्यादि गाथात्रयम् । एवमेकादशगाथाभिः
कहानजैनशास्त्रमाला ]
ज्ञेयतत्त्व -प्रज्ञापन
२९७
प्र. ३८
आत्मामें सुनिश्चलतया बसता है उसके-) उपरक्तपनेका अभाव होता है । उस अभावसे
पौद्गलिक प्राणोंकी परम्परा अटक जाती है ।
इसप्रकार पौद्गलिक प्राणोंका उच्छेद करने योग्य है ।।१५१।।
अब फि र भी, आत्माकी अत्यन्त विभक्तता सिद्ध करनेके लिये, व्यवहार जीवत्वके
हेतु ऐसी जो गतिविशिष्ट (देव – मनुष्यादि) पर्यायोंका स्वरूप कहते हैं : —
अन्वयार्थ : — [अस्तित्वनिश्चितस्य अर्थस्य हि ] अस्तित्वसे निश्चित अर्थका
(द्रव्यका) [अर्थान्तरे संभूतः ] अन्य अर्थमें (द्रव्यमें) उत्पन्न [अर्थः ] जो अर्थ (-भाव) [स
पर्यायः ] वह पर्याय है — [संस्थानादिप्रभेदैः ] कि जो संस्थानादि भेदों सहित
होती है ।।१५२।।
अस्तित्वनिश्चित अर्थनो को अन्य अर्थे ऊपजतो
जे अर्थ ते पर्याय छे, ज्यां भेद संस्थानादिनो. १५२.