शरीरं च वाक् च मनश्च त्रीण्यपि परद्रव्यं, पुद्गलद्रव्यात्मकत्वात् । पुद्गलद्रव्यत्वं तु तेषां पुद्गलद्रव्यस्वलक्षणभूतस्वरूपास्तित्वनिश्चितत्वात् । तथाविधपुद्गलद्रव्यं त्वनेकपरमाणु- अथ कायवाङ्मनसां शुद्धात्मस्वरूपात्परद्रव्यत्वं व्यवस्थापयति — देहो य मणो वाणी पोग्गलदव्वप्पग त्ति णिद्दिट्ठा देहश्च मनो वाणी तिस्रोऽपि पुद्गलद्रव्यात्मका इति निर्दिष्टाः । कस्मात् । व्यवहारेण जीवेन सहैकत्वेपि निश्चयेन परमचैतन्यप्रकाशपरिणतेर्भिन्नत्वात् । पुद्गलद्रव्यं किं भण्यते । पोग्गलदव्वं हि पुणो पिंडो परमाणुदव्वाणं पुद्गलद्रव्यं हि स्फु टं पुनः पिण्डः समूहो भवति । केषाम् । परमाणुद्रव्याणा- मित्यर्थः ।।१६१।। अथात्मनः शरीररूपपरद्रव्याभावं तत्कर्तृत्वाभावं च निरूपयति — णाहं पुग्गलमइओ अनुमोदक नहीं हूँ; मैं कर्ता – अनुमोदक विना भी (मैं उनके कर्ताका अनुमोदक हुए विना भी) वे वास्तवमें किये जाते हैं । इसलिये उनके कर्ताके अनुमोदकपनेका पक्षपात छोड़कर यह मैं अत्यन्त मध्यस्थ हूँ ।।१६०।।
अन्वयार्थ : — [देहः च मनः वाणी ] देह, मन और वाणी [पुद्गलद्रव्यात्मकाः ] पुद्गलद्रव्यात्मक [इति निर्दिष्टाः ] हैं, ऐसा (वीतरागदेवने) कहा है [अपि पुनः ] और [पुद्गल द्रव्यं ] वे पुद्गलद्रव्य [परमाणुद्रव्याणां पिण्डः ] परमाणुद्रव्योंका पिण्ड है ।।१६१।।
टीका : — शरीर, वाणी और मन तीनों ही परद्रव्य हैं, क्योंकि वे पुद्गलद्रव्यात्मक हैं । उनके पुद्गलद्रव्यपना है, क्योंकि वे पुद्गलद्रव्यके स्वलक्षणभूत
ने तेह पुद्गलद्रव्य बहु परमाणुओनो पिंड छे. १६१.