अयमात्मा यदैव सहजसौख्यज्ञानबाधायतनानामसार्वदिक्कासकलपुरुषसौख्यज्ञाना- सर्वज्ञः झादि कमट्ठं ध्यायति कमर्थमिति प्रश्नः । अथवा कमर्थं ध्यायति, न कमपीत्याक्षेपः । कथंभूतः सन् । असंदेहो असन्देहः संशयादिरहित इति । अयमत्रार्थः – यथा कोऽपि देवदत्तो विषयसुखनिमित्तं विद्याराधनाध्यानं करोति, यदा विद्या सिद्धा भवति तत्फलभूतं विषयसुखं च सिद्धं भवति तदाराधनाध्यानं न करोति, तथायं भगवानपि केवलज्ञानविद्यानिमित्तं तत्फलभूतानन्तसुखनिमित्तं च पूर्वं छद्मस्थावस्थायां शुद्धात्मभावनारूपं ध्यानं कृतवान्, इदानीं तद्धयानेन केवलज्ञानविद्या सिद्धा तत्फलभूतमनन्तसुखं च सिद्धम्; किमर्थं ध्यानं करोतीति प्रश्नः आक्षेपो वा; द्वितीयं च कारणं – परोक्षेऽर्थे ध्यानं भवति, भगवतः सर्वं प्रत्यक्षं, कथं ध्यानमिति पूर्वपक्षद्वारेण गाथा गता ।।१९७।। अथात्र पूर्वपक्षे परिहारं ददाति — झादि ध्यायति एकाकारसमरसीभावेन परिणमत्यनुभवति । स कः
अब, सूत्र द्वारा (उपरोक्त गाथाके प्रश्नका) उत्तर देते हैं कि — जिसने शुद्धात्माको उपलब्ध किया है वह सकलज्ञानी (सर्वज्ञ आत्मा) इस (परम सौख्य) का ध्यान करता है : —
अन्वयार्थ : — [अनक्षः ] अनिन्द्रिय और [अक्षातीतः भूतः ] इन्द्रियातीत हुआ आत्मा [सर्वाबाधवियुक्तः ] सर्व बाधा रहित और [समंतसर्वाक्षसौख्यज्ञानाढयः ] सम्पूर्ण आत्मामें समंत (सर्वप्रकारके, परिपूर्ण) सौख्य तथा ज्ञानसे समृद्ध वर्तता हुआ [परं सौख्यं ] परम सौख्यका [ध्यायति ] ध्यान करता है ।।१९८।।
टीका : — जब यह आत्मा, जो सहज सुख और ज्ञानकी बाधाके १आयतन हैं (ऐसी) तथा जो २असकल आत्मामें ३असर्वप्रकारके सुख और ज्ञानके आयतन हैं ऐसी १ आयतन = निवास; स्थान । २ असकल आत्मामें = आत्माके सर्व प्रदेशोंमें नहीं किन्तु थोड़े ही प्रदेशोंमें । ३ असर्वप्रकारके = सभी प्रकारके नहीं कि न्तु अमुक ही प्रकारके; अपूर्ण [यह अपूर्ण सुख परमार्थतः
इन्द्रिय – अतीत अनिंद्रि ते ध्यावे परम आनंदने. १९८.