गुरुगीर्यमाणात्मतत्त्वद्योतकसिद्धोपदेशवचनपुद्गलाः, तथाधीयमाननित्यबोधकानादिनिधनशुद्धात्म-
तत्त्वद्योतनसमर्थश्रुतज्ञानसाधनीभूतशब्दात्मकसूत्रपुद्गलाश्च, शुद्धात्मतत्त्वव्यंजकदर्शनादिपर्याय-
मल्लितीर्थकरः स्त्रीति कथ्यते, तदप्ययुक्तम् । तीर्थकरा हि सम्यग्दर्शनविशुद्धयादिषोडशभावनाः पूर्वभवे
भावयित्वा पश्चाद्भवन्ति । सम्यग्द्रष्टेः स्त्रीवेदकर्मणो बन्ध एव नास्ति, कथं स्त्री भविष्यतीति । किंच
यदि मल्लितीर्थकरो वान्यः कोऽपि वा स्त्री भूत्वा निर्वाणं गतः तर्हि स्त्रीरूपप्रतिमाराधना किं न क्रियते
भवद्भिः । यदि पूर्वोक्तदोषाः सन्ति स्त्रीणां तर्हि सीतारुक्मिणीकुन्तीद्रौपदीसुभद्राप्रभृतयो जिनदीक्षां
गृहीत्वा विशिष्टतपश्चरणेन कथं षोडशस्वर्गे गता इति चेत् । परिहारमाह – तत्र दोषो नास्ति,
तस्मात्स्वर्गादागत्य पुरुषवेदेन मोक्षं यास्यन्त्यग्रे । तद्भवमोक्षो नास्ति, भवान्तरे भवतु, को दोष इति ।
इदमत्र तात्पर्यम् – स्वयं वस्तुस्वरूपमेव ज्ञातव्यं, परं प्रति विवादो न कर्तव्यः । कस्मात् । विवादे
रागद्वेषोत्पत्तिर्भवति, ततश्च शुद्धात्मभावना नश्यतीति ।।“२७।। अथोपसंहाररूपेण स्थितपक्षं दर्शयति —
तम्हा तं पडिरूवं लिंगं तासिं जिणेहिं णिद्दिट्ठं ।
कुलरूववओजुत्ता समणीओ तस्समाचारा ।।“२८।।
तम्हा यस्मात्तद्भवे मोक्षो नास्ति तस्मात्कारणात् तं पडिरूवं लिंगं तासिं जिणेहिं णिद्दिट्ठं तत्प्रतिरूपं
वस्त्रप्रावरणसहितं लिङ्गं चिह्नं लाञ्छनं तासां स्त्रीणां जिनवरैः सर्वज्ञैर्निर्दिष्टं कथितम् । कुलरूववओजुत्ता
समणीओ लोकदुगुञ्छारहितत्वेन जिनदीक्षायोग्यं कुलं भण्यते, अन्तरङ्गनिर्विकारचित्तशुद्धिज्ञापकं
बहिरङ्गनिर्विकारं रूपं भण्यते, शरीरभङ्गरहितं वा अतिबालवृद्धबुद्धिवैकल्यरहितं वयो भण्यते, तैः
कुलरूपवयोभिर्युक्ताः कुलरूपवयोयुक्ता भवन्ति । काः । श्रमण्योऽर्जिकाः । पुनरपि किंविशिष्टाः ।
तस्समाचारा तासां स्त्रीणां योग्यस्तद्योग्य आचारशास्त्रविहितः समाचार आचार आचरणं यासां
तास्तत्समाचारा इति ।।“२८।। अथेदानीं पुरुषाणां दीक्षाग्रहणे वर्णव्यवस्थां कथयति —
४१४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
कायपुद्गल; (२) जिनका श्रवण किया जाता है ऐसे १तत्कालबोधक, गुरु द्वारा कहे जाने
पर २आत्मतत्त्व – द्योतक, ३सिद्ध उपदेशरूप वचनपुद्गल; तथा (३) जिनका अध्ययन किया
जाता है ऐसे, नित्यबोधक, अनादिनिधन शुद्ध आत्मतत्त्वको प्रकाशित करनेमें समर्थ
श्रुतज्ञानके साधनभूत शब्दात्मक सूत्रपुद्गल; और (४) शुद्ध आत्मतत्त्वको व्यक्त करनेवाली
जो दर्शनादिक पर्यायें, उनरूपसे परिणमित पुरुषके प्रति विनीतताका अभिप्राय प्रवर्तित
१. तत्कालबोधक = उसी (उपदेशके) समय ही बोध देनेवाला । [शास्त्र शब्द सदा बोधके निमित्तभूत
होनेसे नित्यबोधक कहे गये हैं, गुरुवचन उपदेश – कालमें ही बोधके निमित्तभूत होनेसे तत्कालबोधक कहे
गये हैं ।]]
२. आत्मतत्त्वद्योतक = आत्मतत्त्वको समझानेवाले – प्रकाशित करनेवाले ।
३. सिद्ध = सफल; रामबाण; अमोघ = अचूक; [गुरुका उपदेश सिद्ध – सफल – रामबाण है ।]]
४. विनीतता = विनय; नम्रता; [सम्यग्दर्शनादि पर्यायमें परिणमित पुरुषके प्रति विनयभावसे प्रवृत्त होनेमें मनके
पुद्गल निमित्तभूत हैं ।]]