Pravachansar (Hindi). Shubhopayog pragnyapan Gatha: 245.

< Previous Page   Next Page >


Page 454 of 513
PDF/HTML Page 487 of 546

 

४५४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
तथाभूतः सन् मुच्यत एव, न तु बध्यते अत ऐकाग््रयस्यैव मोक्षमार्गत्वं सिद्धयेत् ।।२४४।।
इति मोक्षमार्गप्रज्ञापनम् ।।
अथ शुभोपयोगप्रज्ञापनम् तत्र शुभोपयोगिनः श्रमणत्वेनान्वाचिनोति
समणा सुद्धुवजुत्ता सुहोवजुत्ता य होंति समयम्हि
तेसु वि सुद्धुवजुत्ता अणासवा सासवा सेसा ।।२४५।।
श्रमणाः शुद्धोपयुक्ताः शुभोपयुक्ताश्च भवन्ति समये
तेष्वपि शुद्धोपयुक्ता अनास्रवाः सास्रवाः शेषाः ।।२४५।।
पूर्वकं वीतरागछद्मस्थचारित्रं तदेव कार्यकारीति कस्मादिति चेत् तेनैव केवलज्ञानं जायते
यतस्तस्माच्चारित्रे तात्पर्यं कर्तव्यमिति भावार्थः किंच उत्सर्गव्याख्यानकाले श्रामण्यं व्याख्यातमत्र
पुनरपि किमर्थमिति परिहारमाहतत्र सर्वपरित्यागलक्षण उत्सर्ग एव मुख्यत्वेन च मोक्षमार्गः, अत्र
तु श्रामण्यव्याख्यानमस्ति, परं किंतु श्रामण्यं मोक्षमार्गो भवतीति मुख्यत्वेन विशेषोऽस्ति ।।२४४।। एवं
श्रामण्यापरनाममोक्षमार्गोपसंहारमुख्यत्वेन चतुर्थस्थले गाथाद्वयं गतम् अथ शुभोपयोगिनां
सास्रवत्वाद्वयवहारेण श्रमणत्वं व्यवस्थापयतिसंति विद्यन्ते क्व समयम्हि समये परमागमे के
सन्ति समणा श्रमणास्तपोधनाः किंविशिष्टाः सुद्धुवजुत्ता शुद्धोपयोगयुक्ताः शुद्धोपयोगिन इत्यर्थः
सुहोवजुत्ता य न केवलं शुद्धोपयोगयुक्ताः, शुभोपयोगयुक्ताश्र्च चकारोऽत्र अन्वाचयार्थे गौणार्थे
वह स्वयमेव ज्ञानीभूत रहता हुआ, मोह नहीं करता, राग नहीं करता, द्वेष नहीं करता, और ऐसा
(-अमोही, अरागी, अद्वेषी) वर्तता हुआ (वह) मुक्त ही होता है, परन्तु बँधता नहीं है
इससे एकाग्रताको ही मोक्षमार्गत्व सिद्ध होता है ।।२४४।।
इसप्रकार मोक्षमार्ग -प्रज्ञापन समाप्त हुआ
अब, शुभोपयोगका प्रज्ञापन करते हैं उसमें (प्रथम), शुभोपयोगियोंको श्रमणरूपमें

गौणतया बतलाते हैं

अन्वयार्थ :[समये ] शास्त्रमें (ऐसा कहा है कि), [शुद्धोपयुक्ताः श्रमणाः ] शुद्धोपयोगी वे श्रमण हैं, [शुभोपयुक्ताः च भवन्ति ] शुभोपयोगी भी श्रमण होते हैं; [तेषु अपि ] उनमें भी [शुद्धोपयुक्ताः अनास्रवाः ] शुद्धोपयोगी निरास्रव हैं, [शेषाः सास्रवाः ] शेष सास्रव हैं, (अर्थात् शुभोपयोगी आस्रव सहित हैं ) ।।२४५।।

शुद्धोपयोगी श्रमण छे, शुभयुक्त पण शास्त्रे कह्या;
शुद्धोपयोगी छे निरास्रव, शेष सास्रव जाणवा. २४५
.