विषयकषायास्तावत्पापमेव; तद्वन्तः पुरुषा अपि पापमेव; तदनुरक्ता अपि पापानुरक्तत्वात् पापमेव भवन्ति । ततो विषयकषायवन्तः स्वानुरक्तानां पुण्यायापि न कल्प्यन्ते, कथं पुनः संसारनिस्तारणाय । ततो न तेभ्यः फलमविपरीतं सिध्येत् ।।२५८।। मनुजेषु । किं कर्तृ । जुट्ठं जुष्टं सेवा कृता, कदं व कृतं वा किमपि वैयावृत्त्यादिकम्, दत्तं दत्तं किमप्याहारादिकम् । केषु । पुरिसेसु पुरुषेषु पात्रेषु । किंविशिष्टेषु । अविदिदपरमत्थेसु य अविदितपरमार्थेषु च, परमात्मतत्त्वश्रद्धानज्ञानशून्येषु । पुनरपि किंरूपेषु । विसयकसायाधिगेसु विषयकषायाधिकेषु, विषय- कषायाधीनत्वेन निर्विषयशुद्धात्मस्वरूपभावनारहितेषु इत्यर्थः ।।२५७।। अथ तमेवार्थं प्रकारान्तरेण द्रढयति — जदि ते विसयकसाया पाव त्ति परूविदा व सत्थेसु यदि चेत् ते विषयकषायाः पापमिति प्ररूपिताः पुण्यापसदकी प्राप्ति वह फलविपरीतता है; वह (फल) कुदेवमनुष्यत्व है ।।२५७।।
अन्वयार्थ : — [यदि वा ] जबकि ‘[ते विषयकषायाः ] वे विषयकषाय [पापम् ] पाप हैं’ [इति ] इसप्रकार [शास्त्रेषु ] शास्त्रोंमें [प्ररूपिताः ] प्ररूपित किया गया है, तो [तत्प्रतिबद्धाः ] उनमें प्रतिबद्ध (विषय – कषायोंमें लीन) [ते पुरुषाः ] वे पुरुष [निस्तारकाः ] निस्तारक (पार लगानेवाले) [कथं भवन्ति ] कैसे हो सकते हैं ?।।२५८।।
टीका : — प्रथम तो विषयकषाय पाप ही हैं; विषयकषायवान् पुरुष भी पाप ही हैं; विषयकषायवान् पुरुषोंके प्रति अनुरक्त जीव भी पापमें अनुरक्त होनेसे पाप ही हैं । इसलिये विषयकषायवान् पुरुष स्वानुरक्त (अपने प्रति अनुरागवाले) पुरुषोंको पुण्यका कारण भी नहीं होते, तब फि र वे संसारसे निस्तारके कारण तो कैसे हो सकते हैं ? (नहीं हो सकते); इसलिये उनसे अविपरीत फल सिद्ध नहीं होता (अर्थात् विषयकषायवान् पुरुषरूप विपरीत कारणका फल अविपरीत नहीं होता) ।।२५८।।
तो केम तत्प्रतिबद्ध पुरुषो होय रे निस्तारका ? २५८.