४८४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
श्रमणेन नित्यमेवाधिवसनीयः । तथास्य शीतापवरककोणनिहितशीततोयवत्समगुणसंगात्
गुणरक्षा, शीततरतुहिनशर्करासम्पृक्तशीततोयवत् गुणाधिकसंगात् गुणवृद्धिः ।।२७०।।
“इत्यध्यास्य शुभोपयोगजनितां कांचित्प्रवृत्तिं यतिः
सम्यक् संयमसौष्ठवेन परमां क्रामन्निवृत्तिं क्रमात् ।
हेलाक्रान्तसमस्तवस्तुविसरप्रस्ताररम्योदयां
ज्ञानानन्दमयीं दशामनुभवत्वेकान्ततः शाश्वतीम् ।।१७।।
ज्ञानानन्दमयीं दशामनुभवत्वेकान्ततः शाश्वतीम् ।।१७।।
— इति शुभोपयोगप्रज्ञापनम् ।
पठयते । कथंभूते श्रमणे । समं समे समाने । कस्मात् । गुणादो बाह्याभ्यन्तररत्नत्रयलक्षणगुणात् ।
पुनरपि कथंभूते । अहियं वा स्वस्मादधिके वा । कैः । गुणेहिं मूलोत्तरगुणैः । यदि किम् । इच्छदि जदि
इच्छति वाञ्छति यदि चेत् । कम् । दुक्खपरिमोक्खं स्वात्मोत्थसुखविलक्षणानां नारकादिदुःखानां मोक्षं
दुःखपरिमोक्षमिति । अथ विस्तरः — यथाग्निसंयोगात् जलस्य शीतलगुणविनाशो भवति तथा
व्यावहारिकजनसंसर्गात्संयतस्य संयमगुणविनाशो भवतीति ज्ञात्वा तपोधनः कर्ता समगुणं गुणाधिकं
वा तपोधनमाश्रयति, तदास्य तपोधनस्य यथा शीतलभाजनसहितशीतलजलस्य शीतलगुणरक्षा भवति
वा तपोधनमाश्रयति, तदास्य तपोधनस्य यथा शीतलभाजनसहितशीतलजलस्य शीतलगुणरक्षा भवति
(१) समान गुणवाले श्रमणके साथ अथवा (२) अधिक गुणवाले श्रमणके साथ सदा
ही निवास करना चाहिये । इसप्रकार उस श्रमणके (१) शीतल घरके कोनेमें रखे हुए
ही निवास करना चाहिये । इसप्रकार उस श्रमणके (१) शीतल घरके कोनेमें रखे हुए
शीतल पानीकी भाँति समान गुणवालेकी संगतिसे गुणरक्षा होती है और (२) अधिक
शीतल हिम (बरफ ) के संपर्कमें रहनेवाले शीतल पानीकी भाँति अधिक गुणवालेके
संगसे गुणवृद्धि होती है ।।२७०।।
शीतल हिम (बरफ ) के संपर्कमें रहनेवाले शीतल पानीकी भाँति अधिक गुणवालेके
संगसे गुणवृद्धि होती है ।।२७०।।
[अब श्लोक द्वारा यह कहते हैं कि श्रमण क्रमशः परम निवृत्तिको प्राप्त करके शाश्वत ज्ञानानन्दमयदशाका अनुभव करो : — ]
[अर्थ : — ] इसप्रकार शुभोपयोगजनित किंचित् प्रवृत्तिका सेवन करके यति सम्यक् प्रकारसे संयमके सौष्ठव (श्रेष्ठता, सुन्दरता) से क्रमशः परम निवृत्तिको प्राप्त होता हुआ; जिसका रम्य उदय समस्त वस्तुसमूहके विस्तारको लीलामात्रसे प्राप्त हो जाता है (-जान लेता है) ऐसी शाश्वती ज्ञानानन्दमयी दशाका एकान्ततः (केवल, सर्वथा, अत्यन्त) अनुभव करो ।
“इसप्रकार शुभोपयोग – प्रज्ञापन पूर्ण हुआ ।’’ ★शार्दूलविक्रीडित छंद