Pravachansar (Hindi). Gatha: 274.

< Previous Page   Next Page >


Page 489 of 513
PDF/HTML Page 522 of 546

 

कहानजैनशास्त्रमाला ]
चरणानुयोगसूचक चूलिका
४८९

अनेकान्तकलितसकलज्ञातृज्ञेयतत्त्वयथावस्थितस्वरूपपाण्डित्यशौण्डाः सन्तः समस्त- बहिरंगन्तरंगसंगतिपरित्यागविविक्तान्तश्चकचकायमानानन्तशक्तिचैतन्यभास्वरात्मतत्त्वस्वरूपाः स्वरूपगुप्तसुषुप्तकल्पान्तस्तत्त्ववृत्तितया विषयेषु मनागप्यासक्तिमनासादयन्तः समस्तानुभाववन्तो भगवन्तः शुद्धा एवासंसारघटितविकटकर्मकवाटविघटनपटीयसाध्यवसायेन प्रकटीक्रियमाणा- वदाना मोक्षतत्त्वसाधनतत्त्वमवबुध्यताम् ।।२७३।।

अथ मोक्षतत्त्वसाधनतत्त्वं सर्वमनोरथस्थानत्वेनाभिनन्दयति
सुद्धस्स य सामण्णं भणियं सुद्धस्स दंसणं णाणं
सुद्धस्स य णिव्वाणं सो च्चिय सिद्धो णमो तस्स ।।२७४।।

लक्षणसुखसुधारसास्वादानुभवबलेन विषयेषु मनागप्यनासक्ताः किं कृत्वा पूर्वं स्वस्वरूपपरिग्रहं स्वीकारं कृत्वा, चत्ता त्यक्त्वा कम् उवहिं उपधिं परिग्रहम् किंविशिष्टम् बहित्थमज्झत्थं बहिस्थं क्षेत्रवास्त्वाद्यनेकविधं मध्यस्थं मिथ्यात्वादिचतुर्दशभेदभिन्नम् जे एवंगुणविशिष्टाः ये महात्मानः ते सुद्ध त्ति णिद्दिट्ठा ते शुद्धाः शुद्धोपयोगिनः इति निर्दिष्टाः कथिताः अनेन व्याख्यानेन किमुक्तं भवति इत्थंभूताः परमयोगिन एवाभेदेन मोक्षमार्ग इत्यवबोद्धव्यम् ।।२७३।। अथ शुद्धोपयोगलक्षणमोक्षमार्गं सर्वमनोरथस्थानत्वेन प्रदर्शयतिभणियं भणितम् किम् सामण्णं सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रैकाग्ाा ाा ा

यलक्षणं
्र्र्
र्र्
रयलक्षणं

टीका :अनेकान्तके द्वारा ज्ञात सकल ज्ञातृतत्त्व और ज्ञेयतत्त्वके यथास्थित स्वरूपमें जो प्रवीण हैं, अन्तरंगमें चकचकित होते हुए अनन्तशक्तिवाले चैतन्यसे भास्वर (तेजस्वी) आत्मतत्त्वके स्वरूपको जिनने समस्त बहिरंग तथा अन्तरंग संगतिके परित्यागसे विविक्त (भिन्न) किया है, और (इसलिये) अन्तःतत्त्वकी वृत्ति (-आत्माकी परिणति) स्वरूप गुप्त तथा सुषुप्त (जैसे कि सो गया हो) समान (प्रशांत) रहनेसे जो विषयोंमें किंचित् भी आसक्तिको प्राप्त नहीं होते,ऐसे जो सकलमहिमावान् भगवन्त ‘शुद्ध’ (-शुद्धोपयोगी) हैं उन्हें ही मोक्षतत्त्वका साधनतत्त्व जानना (अर्थात् वे शुद्धोपयोगी ही मोक्षमार्गरूप हैं ), क्योंकि वे अनादि संसार से रचितबन्द रहे हुए विकट कर्मकपाटको तोड़नेखोलनेके अति उग्र प्रयत्नसे पराक्रम प्रगट कर रहे हैं ।।२७३।।

अब मोक्षतत्त्वके साधनतत्त्वका (अर्थात् शुद्धोपयोगीका) सर्व मनोरथोंके स्थानके रूपमें अभिनन्दन (प्रशंसा) करते हैं :

रे ! ‘शुद्धने श्रामण्य भाख्युं, ज्ञान दर्शन शुद्धने,
छे शुद्धने निर्वाण, शुद्ध ज सिद्ध, प्रणमुं तेहने. २७४
.
प्र. ६२