yadi khalvasambhAvitabhAvan sambhAvitabhAvan cha paryAyajAtamapratighavijRumbhitAkhanDit- pratApaprabhushaktitayA prasabhenaiv nitAntamAkramyAkramasamarpitasvarUpasarvasvamAtmAnan prati niyatan gnAnan na karoti, tadA tasya kutastanI divyatA syAt . ata kAShThAprAptasya parichchhedasya sarva- metadupapannam ..39.. athAsadbhUtaparyAyANAn vartamAnagnAnapratyakShatvan dRuDhayati — jai pachchakkhamajAdan pajjAyan palayidan cha NANassa Na havadi vA yadi pratyakSho na bhavati . sa ka . ajAtaparyAyo bhAviparyAya . na kevalan bhAviparyAya pralayitashcha vA . kasya . gnAnasya . tan NANan divvan ti hi ke parUventi tadgnAnan divyamiti ke prarUpayanti, na kepIti . tathA hi — yadi vartamAnaparyAyavadatItAnAgataparyAyan gnAnan kartRu kramakaraNavyavadhAn- rahitatven sAkShAtpratyakShan na karoti, tarhi tat gnAnan divyan na bhavati . vastutastu gnAnamev na bhavatIti . yathAyan kevalI parakIyadravyaparyAyAn yadyapi parichchhittimAtreN jAnAti, tathApi nishchayanayen sahajAnandaikasvabhAve svashuddhAtmani tanmayatven parichchhittin karoti, tathA nirmalavivekijanopi yadyapi vyavahAreN parakIyadravyaguNaparyAyaparignAnan karoti, tathApi nishchayen nirvikArasvasamvedanaparyAye viShayatvAtparyAyeN parignAnan karotIti sUtratAtparyam ..39.. athAtItAnAgatasUkShmAdipadArthAnindriyagnAnan
anvayArtha : — [yadi vA ] yadi [ajAta paryAya ] anutpanna paryAy [cha ] tathA [pralayita ] naShTa paryAy [gnAnasya ] gnAnake (kevalagnAnake) [pratyakSha na bhavati ] pratyakSha na ho to [tat gnAnan ] us gnAnako [divyan iti hi ] ‘divya’ [ke prarUpayanti ] kaun prarUpegA ? ..39..
TIkA : — jisane astitvakA anubhav nahIn kiyA aur jisane astitvakA anubhav kar liyA hai aisI (anutpanna aur naShTa) paryAyamAtrako yadi gnAn apanI nirvighna vikasit, akhanDit pratApayukta prabhushaktike (-mahA sAmarthya ) dvArA balAt atyanta Akramit kare (-prApta kare), tathA ve paryAyen apane svarUpasarvasvako akramase arpit karen (-ek hI sAth gnAnamen gnAt hon ) isaprakAr unhen apane prati niyat na kare (-apanemen nishchit na kare, pratyakSha na jAne), to us gnAnakI divyatA kyA hai ? isase (yah kahA gayA hai ki) parAkAShThAko prApta gnAnake liye yah sab yogya hai
bhAvArtha : — ananta mahimAvAn kevalagnAnakI yah divyatA hai ki vah ananta dravyonkI samasta paryAyonko (atIt aur anAgat paryAyonko bhI) sampUrNatayA ek hI samay pratyakSha jAnatA hai ..39..