ye khalu viShayaviShayisannipAtalakShaNamindriyArthasannikarShamadhigamya kramopajAyamAne- nehAdikaprakrameN parichchhindanti, te kilAtivAhitasvAstitvakAlamanupasthitasvAstitvakAlan vA na jAnAtIti vichArayati ---atthan ghaTapaTAdigneyapadArthan . kathambhUtan . akkhaNivadidan akShanipatitan indriyaprAptan indriyasambaddhan . itthambhUtamarthan IhApuvvehin je vijANanti avagrahehAvAyAdikrameN ye puruShA vijAnanti hi sphu Tan . tesin parokkhabhUdan teShAn sambandhi gnAnan parokShabhUtan sat NAdumasakkan ti paNNattan sUkShmAdipadArthAn gnAtumashakyamiti pragnaptan kathitam . kai . gnAnibhiriti . tadyathA --chakShurAdIndriyan ghaTapaTAdipadArthapArshve gatvA pashchAdarthan jAnAtIti sannikarShalakShaNan naiyAyikamate . athavA sankShepeNendriyArthayo sambandha sannikarSha sa ev pramANam . sa cha sannikarSha AkAshAdyamUrtapadArtheShu deshAntaritamervAdi-
ab, indriyagnAnake liye naShTa aur anutpannakA jAnanA ashakya hai (arthAt indriyagnAn hI naShTa aur anutpanna padArthonko -paryAyonko nahIn jAn sakatA) aisA nyAyase nishchit karate hain .
anvayArtha : — [ye ] jo [akShanipatitan ] akShapatit arthAt indriyagochar [arthan ] padArthako [IhApUrvai ] IhAdik dvArA [vijAnanti ] jAnate hain, [teShAn ] unake liye [parokShabhUtan ] 1parokShabhUt padArthako [gnAtun ] jAnanA [ashakyan ] ashakya hai [iti pragnaptan ] aisA sarvagnadevane kahA hai ..40..
TIkA : — viShay aur viShayIkA 2sannipAt jisakA lakShaN (-svarUp) hai, aise indriy aur padArthake 3sannikarShako prApta karake, jo anukramase utpanna IhAdikake kramase jAnate hain ve use nahIn jAn sakate jisakA sva -astitvakAl bIt gayA hai tathA jisakA sva- astitvakAl upasthit nahIn huA hai kyonki (-atIt -anAgat padArtha aur indriyake) yathokta 1. parokSha = akShase par arthAt akShase dUr hove aisA; indriy agochar . 2. sannipAt = milAp; sambandh honA vah .3. sannikarSha = sambandh, samIpatA .
IhAdipUrvak jANatA je akShapatit padArthane, tene parokSha padArtha jANavun shakya nA — jinajI kahe .40.