yathA hi mahilAnAn prayatnamantareNApi tathAvidhayogyatAsadbhAvAt svabhAvabhUt ev mAyopaguNThanAguNThito vyavahAra pravartate, tathA hi kevalinAn prayatnamantareNApi tathAvidh- yogyatAsadbhAvAt sthAnamAsanan viharaNan dharmadeshanA cha svabhAvabhUtA ev pravartante . api chAviruddhametadambhodharadRuShTAntAt . yathA khalvambhodharAkArapariNatAnAn pudgalAnAn gamanamavasthAnan garjanamambuvarShan cha puruShaprayatnamantareNApi dRushyante, tathA kevalinAn sthAnAdayobuddhipUrvakA ev dRushyante . atomI sthAnAdayo mohodayapUrvakatvAbhAvAt kriyAvisheShA api kevalinAn kriyAphalabhUtabandhasAdhanAni na bhavanti ..44.. anIhitA . keShAm . tesin arahantANan teShAmarhatAn nirdoShiparamAtmanAm . kva . kAle arhadavasthAyAm . ka iv . mAyAchAro vva itthINan mAyAchAr iv strINAmiti . tathA hi — yathA strINAn strIvedoday- sadbhAvAtprayatnAbhAvepi mAyAchAra pravartate, tathA bhagavatAn shuddhAtmatattvapratipakShabhUtamohodayakAryehApUrva-
anvayArtha : — [teShAm arhatAn ] un arahanta bhagavantonke [kAle ] us samay [sthAnaniShadyAvihArA ] khaDe rahanA, baiThanA, vihAr [dharmopadesha cha ] aur dharmopadesh-[strINAn mAyAchAra iv ] striyonke mAyAchArakI bhAnti, [niyataya ] svAbhAvik hI — prayatna binA hI — hotA hai ..44..
TIkA : — jaise striyonke, prayatnake binA bhI, us prakAr yogyatAkA sadbhAv honese svabhAvabhUt hI mAyAke Dhakkanase DhankA huA vyavahAr pravartatA hai, usIprakAr kevalIbhagavAnake, prayatnake binA hI ( – prayatna na honepar bhI) us prakArakI yogyatAkA sadbhAv honese khaDe rahanA, baiThanA, vihAr aur dharmadeshanA svabhAvabhUt hI pravartate hain aur yah (prayatnake binA hI vihArAdikA honA), bAdalake dRuShTAntase aviruddha hai . jaise bAdalake AkArarUp pariNamit pudgalonkA gaman, sthiratA, garjan aur jalavRuShTi puruSh -prayatnake binA bhI dekhI jAtI hai, usIprakAr kevalIbhagavAnake khaDe rahanA ityAdi abuddhipUrvak hI (ichchhAke binA hI) dekhA jAtA hai . isaliye yah sthAnAdik ( – khaDe rahane -baiThane ityAdikA vyApAr), mohodayapUrvak na honese, kriyAvisheSh ( – kriyAke prakAr) hone par bhI kevalI bhagavAnake kriyAphalabhUt bandhake sAdhan nahIn hote .
bhAvArtha : — kevalI bhagavAnake sthAn, Asan aur vihAr, yah kAyayogasambandhI kriyAen tathA divyadhvanise nishchay -vyavahArasvarUp dharmakA upadesh – vachanayog sambandhI kriyA-
74pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-