jIvo sayan amutto muttigado teN muttiNA muttan .
indriyagnAnan hi mUrtopalambhakan mUrtopalabhyan cha . tadvAn jIva svayamamUrtopi kathanamukhyatvenaikagAthayA dvitIyasthalan gatam ..54.. ath heyabhUtasyendriyasukhasya kAraNatvAdalpa- viShayatvAchchendriyagnAnan heyamityupadishati ---jIvo sayan amutto jIvastAvachchhaktirUpeN shuddhadravyArthik- sakatA hai ? (arthAt koI nahIn rok sakatA .) isaliye vah (atIndriy gnAn) upAdey hai ..54..
ab, indriyasukhakA sAdhanabhUt (-kAraNarUp) indriyagnAn hey hai — isaprakAr usakI nindA karate hain —
anvayArtha : — [svayam amUrta ] svayam amUrta aisA [jIva ] jIv [mUrtigata ] mUrta sharIrako prApta hotA huA [ten mUrten ] us mUrta sharIrake dvArA [yogya mUrtan ] yogya mUrta padArthako [avagrahya ] 1avagrah karake ( — indriyagrahaNayogya mUrta padArthakA avagrah karake) [tat ] use [jAnAti ] jAnatA hai [vA na jAnAti ] athavA nahIn jAnatA ( — kabhI jAnatA hai aur kabhI nahIn jAnatA) ..55..
TIkA : — indriyagnAnako 2upalambhak bhI mUrta hai aur 3upalabhya bhI mUrta hai . vah
1. avagrah = matignAnase kisI padArthako jAnanekA prArambha hone par pahale hI avagrah hotA hai kyonki matignAn avagrah, IhA, avAy aur dhAraNA — is kramase jAnatA hai .
2. upalambhak = batAnevAlA, jAnanemen nimittabhUt . (indriyagnAnako padArthonke jAnanemen nimittabhUt mUrta panchendriyAtmak sharIr hai) .
3. upalabhya = janAne yogya .