Pravachansar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 98 of 513
PDF/HTML Page 131 of 546

 

pattepi na gRuhyante, tathAvidhakShayopashamanashakterasambhavAt . indriyANAn hi kShayopashamasangnikAyA parichchhetryA shakterantarangAyA kAkAkShitArakavat kramapravRuttivashAdanekata prakAshayitumasamarthatvA- tsatsvapi dravyendriyadvAreShu na yaugapadyen nikhilendriyArthAvabodha siddhayet, parokShatvAt ..56.. nishchinotiphAso raso ya gandho vaNNo saddo ya poggalA honti sparsharasagandhavarNashabdA pudgalA mUrtA bhavanti . te cha viShayA . keShAm . akkhANan sparshanAdIndriyANAn . te akkhA tAnyakShANIndriyANI kartRuNi jugavan te Nev geNhanti yugapattAn svakIyaviShayAnapi na gRuhNanti na jAnantIti . ayamatrAbhiprAyayathA sarvaprakAropAdeyabhUtasyAnantasukhasyopAdAnakAraNabhUtan ke valagnAnan yugapatsamastan vastu jAnatsat jIvasya sukhakAraNan bhavati, tathedamindriyagnAnan svakIyaviShayepi yugapatparignAnAbhAvAtsukhakAraNan na bhavati ......56...... indriyonke dvArA grahaN hone yogya (-gnAt hone yogya), hain . (kintu) indriyonke dvArA ve bhI yugapad (ek sAth) grahaN nahIn hote (-jAnanemen nahIn Ate) kyonki kShayopashamakI usaprakArakI shakti nahIn hai . indriyonke jo kShayopasham nAmakI antarang gnAtRushakti hai vah kauvekI AnkhakI putalIkI bhAnti kramik pravRuttivAlI honese anekata prakAshake liye (-ek hI sAth anek viShayonko jAnaneke liye) asamartha hai, isaliye dravyendriyadvAronke vidyamAn hone par bhI samasta indriyonke viShayonkA (-viShayabhUt padArthonkA) gnAn ek hI sAth nahIn hotA, kyonki indriy gnAn parokSha hai .

bhAvArtha :kauvekI do Ankhen hotI hain kintu putalI ek hI hotI hai . kauveko jis Ankhase dekhanA ho us Ankhamen putalI A jAtI hai; us samay vah dUsarI Ankhase nahIn dekh sakatA . aisA hone par bhI vah putalI itanI jaldI donon Ankhommen AtIjAtI hai ki logonko aisA mAlUm hotA hai ki donon Ankhommen do bhinna -bhinna putaliyAn hain; kintu vAstavamen vah ek hI hotI hai . aisI hI dashA kShAyopashamik gnAnakI hai . dravya -indriyarUpI dvAr to pAnch hain, kintu kShAyopashamik gnAn ek samay ek indriy dvArA hI jAn sakatA hai; us samay dUsarI indriyonke dvArA kArya nahIn hotA . jab kShAyopashamik gnAn netrake dvArA varNako dekhanekA kArya karatA hai tab vah shabda, gandh, ras yA sparshako nahIn jAn sakatA; arthAt jab us gnAnakA upayog netrake dvArA varNake dekhanemen lagA hotA hai tab kAnamen kaunase shabda paDate hain yA nAkamen kaisI gandha AtI hai ityAdi khyAl nahIn rahatA . yadyapi gnAnakA upayog ek viShayamense dUsaremen atyanta shIghratAse badalatA hai, isaliye sthUladRuShTise dekhanemen aisA lagatA hai ki mAnon sabhI viShay ek hI sAth gnAt hote hon, tathApi sUkShma dRuShTise dekhane par kShAyopashamik gnAn ek samayamen ek hI indriyake dvArA pravartamAn hotA huA spaShTatayA bhAsit hotA hai . isaprakAr indriyAn apane viShayommen bhI kramasha pravartamAn honese parokShabhUt indriyagnAn hey hai ..56..

98pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-