jan parado viNNANan tan tu parokkhan ti bhaNidamaTThesu .
yattu khalu paradravyabhUtAdantakaraNAdindriyAtparopadeshAdupalabdhe sanskArAdAlokAdervA pratibhAsamayaparamajyotikAraNabhUte svashuddhAtmasvarUpabhAvanAsamutpannaparamAhlAdaikalakShaNasukhasamvittyAkAr- pariNatirUpe rAgAdivikalpopAdhirahite svasamvedanagnAne bhAvanA kartavyA ityabhiprAya ..57.. ath punarapi prakArAntareN pratyakShaparokShalakShaNan kathayati — jan parado viNNANan tan tu parokkhan ti bhaNidan yatparata sakAshAdvignAnan parignAnan bhavati tatpuna parokShamiti bhaNitam . keShu viShayeShu . aTThesu gneyapadArtheShu . jadi paradravyarUp indriyonke dvArA jAnatA hai isaliye vah pratyakSha nahIn hai ..57..
ab, parokSha aur pratyakShake lakShaN batalAte hain : —
anvayArtha : — [parata ] parake dvArA honevAlA [yat ] jo [artheShu vignAnan ] padArtha sambandhI vignAn hai [tat tu ] vah to [parokShan iti bhaNitan ] parokSha kahA gayA hai, [yadi ] yadi [kevalen jIveN ] mAtra jIvake dvArA hI [gnAtan bhavati hi ] jAnA jAye to [pratyakShan ] vah gnAn pratyakSha hai ..58..
TIkA : — nimittatAko prApta (nimittarUp bane hue) aise jo paradravyabhUt antakaraN (man), indriy, 1paropadesh, 2upalabdhi, 3sanskAr yA 4prakAshAdik hain unake dvArA honevAlA
artho taNun je gnAn parata thAy teh parokSha chhe; jIvamAtrathI ja jaNAy jo , to gnAn te pratyakSha chhe. 58.
100pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. paropadesh = anyakA upadesha.
2. upalabdhi = gnAnAvaraNIy karmake kShayopashamake nimittase utpanna padArthonko jAnanekI shakti . (yah ‘labdha’
shakti jab ‘uparyukta’ hotI hai, tabhI padArtha gnAt hotA hai .)
3. sanskAr = pUrva gnAt padArthakI dhAraNA.
4. chakShuindriy dvArA rUpI padArthako dekhanemen prakAsh bhI nimittarUp hotA hai.