taptAyogolAnAmivAtyantamupAttatRuShNAnAn taddukhavegamasahamAnAnAn vyAdhisAtmyatAmupagateShu ramyeShu viShayeShu ratirupajAyate . tato vyAdhisthAnIyatvAdindriyANAn vyAdhisAtmyasamatvAdviShayANAn cha na chhadmasthAnAn pAramArthikan saukhyam ..63..
jesin visaesu radI tesin dukkhan viyAN sabbhAvan .
vyAdhisthAnIyAni, viShayAshcha tatpratIkArauShadhasthAnIyA iti sansAriNAn vAstavan sukhan nAsti ..63.. ath yAvadindriyavyApArastAvaddukhameveti kathayati — jesin visaesu radI yeShAn nirviShayAtIndriy- paramAtmasvarUpaviparIteShu viShayeShu rati tesin dukkhan viyAN sabbhAvan teShAn bahirmukhajIvAnAn nijashuddhAtmadravyasamvittisamutpannanirupAdhipAramArthikasukhaviparItan svabhAvenaiv dukhamastIti vijAnIhi . kiyA huA lohekA golA pAnIko shIghra hI sokh letA hai) atyanta tRuShNA utpanna huI hai; us dukhake vegako sahan na kar sakanese unhen vyAdhike pratikArake samAn (-rogamen thoDAsA ArAm jaisA anubhav karAnevAle upachArake samAn) ramya viShayommen rati utpanna hotI hai . isaliye indriyAn vyAdhi samAn honese aur viShay vyAdhike pratikAr samAn honese chhadmasthonke pAramArthik sukh nahIn hai ..63..
ab, jahAn tak indriyAn hain vahAn tak svabhAvase hI dukh hai, aisA nyAyase nishchit karate hain : —
anvayArtha : — [yeShAn ] jinhen [viShayeShu rati ] viShayommen rati hai, [teShAn ] unhen [dukh ] dukh [svAbhAvan ] svAbhAvik [vijAnIhi ] jAno; [hi ] kyonki [yadi ] yadi [tad ] vah dukh [svabhAvan na ] svabhAv na ho to [viShayArthan ] viShayArthamen [vyApAra ] vyApAr [na asti ] na ho ..64..
viShayo viShe rati jemane, dukh chhe svabhAvik temane; jo te na hoy svabhAv to vyApAr nahi viShayo viShe. 64.