yathA hi keShAnchinnaktancharANAn chakShuSha svayamev timiravikaraNashaktiyogitvAnna tadapAkaraNapravaNen pradIpaprakAshAdinA kAryan, evamasyAtmana sansAre muktau vA svayamev sukhatayA pariNamamAnasya sukhasAdhanadhiyA abudhairmudhAdhyAsyamAnA api viShayA kin hi nAm kuryu ..67.. vA yosau divyo devadeha sopyupachAran vihAy sukhan na karoti . visayavaseN du sokkhan dukkhan vA havadi sayamAdA kintu nishchayen nirviShayAmUrtasvAbhAvikasadAnandaikasukhasvabhAvopi vyavahAreNAnAdi- karmabandhavashAdviShayAdhInatven pariNamya sAnsArikasukhan dukhan vA svayamAtmaiv bhavati, na cha deh ityabhiprAya ..66.. evan muktAtmanAn dehAbhAvepi sukhamastIti parignAnArthan sansAriNAmapi deha sukhakAraNan na bhavatItikathanarUpeN gAthAdvayan gatam . athAtmana svayamev sukhasvabhAvatvAnnishchayen yathA deha sukhakAraNan na bhavati tathA viShayA apIti pratipAdayati — jai yadi diTThI naktancharajanasya dRuShTi timiraharA andhakAraharA bhavati jaNassa janasya dIveN Natthi kAyavvan dIpen nAsti kartavyan . tasya pradIpAdInAn yathA prayojanan nAsti tah sokkhan sayamAdA visayA kin tattha kuvvanti tathA
anvayArtha : — [yadi ] yadi [janasya dRuShTi ] prANIkI dRuShTi [timiraharA ] timiranAshak ho to [dIpen nAsti kartavyan ] dIpakase koI prayojan nahIn hai, arthAt dIpak kuchh nahIn kar sakatA, [tathA ] usIprakAr jahAn [AtmA ] AtmA [svayam ] svayam [saukhyan ] sukharUp pariNaman karatA hai [tatra ] vahAn [viShayA ] viShay [kin kurvanti ] kyA kar sakate hain ? ..67..
TIkA : — jaise kinhIn nishAcharonke (ullU, sarpa, bhUt ityAdi) netra svayamev andhakArako naShTa karanekI shaktivAle hote hain isaliye unhen andhakAr nAshak svabhAvavAle dIpak -prakAshAdise koI prayojan nahIn hotA, (unhen dIpak -prakAsh kuchh nahIn karatA,) isIprakAr — yadyapi agnAnI ‘viShay sukhake sAdhan hain’ aisI buddhike dvArA vyartha hI viShayonkA adhyAs (-Ashray) karate hain tathApi – sansAramen yA muktimen svayamev sukharUp pariNamit is AtmAko viShay kyA kar sakate hain ?
bhAvArtha : — sansAramen yA mokShamen AtmA apane Ap hI sukharUp pariNamit hotA hai; usamen viShay akinchitkar hain arthAt kuchh nahIn kar sakate . agnAnI viShayonko sukhakA kAraN mAnakar vyartha hI unakA avalamban lete hain ..67..
116pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-