dravyANi cha guNAshcha paryAyAshcha abhidheyabhedepyabhidhAnAbheden arthA . tatra guN-
paryAyAniyrati guNaparyAyairaryanta iti vA arthA dravyANi, dravyANyAshrayatveneyrati dravyairAshray-
bhUtairaryanta iti vA arthA guNA, dravyANi kramapariNAmeneyrati dravyai kramapariNAmenAryanta iti
vA arthA paryAyA . yathA hi suvarNan pItatAdIn guNAn kuNDalAdInshcha paryAyAniyarti tairaryamANan
vA artho dravyasthAnIyan, yathA cha suvarNamAshrayatveneyrati tenAshrayabhUtenAryamANA vA arthA
TIkA : — dravya, guN aur paryAyommen abhidheyabhed hone par bhI abhidhAnakA abhed
honese ve ‘artha’ hain [arthAt dravyon, guNon aur paryAyommen vAchyakA bhed hone par bhI vAchakamen
bhed na dankhen to ‘artha’ aise ek hI vAchak (-shabda) se ye tInon pahichAne jAte hain ] . usamen
(in dravyon, guNon aur paryAyommense), jo guNonko aur paryAyonko prApta karate hain — pahunchate hain
athavA jo guNon aur paryAyonke dvArA prApta kiye jAte hai — pahunche jAte hain aise 1‘artha’ ve dravya
hain, jo dravyonko Ashrayake rUpamen prApta karate hain — pahunchate hain – athavA jo AshrayabhUt dravyonke dvArA
prApta kiye jAte hain — pahunche jAte hain aise ‘artha’ ve guN hain, jo dravyonko kramapariNAmase prApta karate
— pahunchate hain athavA jo dravyonke dvArA kramapariNAmase (kramasha honevAle pariNAmake kAraN)
prApta kiye jAte hain — pahunche jAte hain aise ‘artha’ ve paryAy hai .
jaise dravyasthAnIy (-dravyake samAn, dravyake dRuShTAntarUp) suvarNa, pIlApan ityAdi
guNonko aur kuNDal ityAdi paryAyonko prApta karatA hai – pahunchatA hai athavA (suvarNa) unake dvArA
(-pIlApanAdi guNon aur kuNDalAdi paryAyon dvArA) prApta kiyA jAtA hai — pahunchA jAtA hai
isaliye dravyasthAnIy suvarNa ‘artha’ hai, jaise pIlApan ityAdi guN suvarNako Ashrayake rUpamen
prApta karate hain — pahunchate hain athavA (ve) AshrayabhUt suvarNake dvArA prApta kiye jAte hain — pahunche
jAte hain isaliye pIlApan ityAdi guN ‘artha’ hain; aur jaise kuNDal ityAdi paryAyen suvarNako
kahAnajainashAstramAlA ]
gnAnatattva -pragnApan
149
tathAhi — atraiv dehe nishchayanayen shuddhabuddhaikasvabhAva paramAtmAsti . kasmAddheto . nirvikArasvasamvedan-
pratyakShatvAt sukhAdivat iti, tathaivAnyepi padArthA yathAsambhavamAgamAbhyAsabalotpannapratyakSheNAnumAnen vA
gnAyante . tato mokShArthinA bhavyenAgamAbhyAsa kartavya iti tAtparyam ..86.. ath dravyaguNaparyAyA-
NAmarthasangnAn kathayati — davvANi guNA tesin pajjAyA aTThasaNNayA bhaNiyA dravyANi guNAsteShAn dravyANAn
paryAyAshcha trayopyarthasangnayA bhaNitA kathitA arthasangnA bhavantItyartha . tesu teShu triShu dravyaguNaparyAyeShu
madhye guNapajjayANan appA guNaparyAyANAn sambandhI AtmA svabhAva . ka iti pRuShTe . davva tti
uvadeso dravyamev svabhAv ityupadesha, athavA dravyasya ka svabhAv iti pRuShTe guNaparyAyANAmAtmA
1. ‘Ru’ dhAtumense ‘artha’ shabda banA hai . ‘Ru’ arthAt pAnA, prApta karanA, pahunchanA, jAnA . ‘artha’ arthAt
(1) jo pAye – prApta kare – pahunche, athavA (2) jise pAyA jAye – prApta kiyA jAye – pahunchA jAye .