ath dravyalakShaNamupalakShayati —
aparichchattasahAveNuppAdavvayadhuvattasambaddhan .
guNavan cha sapajjAyan jan tan davvan ti vuchchanti ..95..
aparityaktasvabhAvenotpAdavyayadhruvatvasambaddham .
guNavachcha saparyAyan yattaddravyamiti bruvanti ..95..
aparichchattasahAveN aparityakta svabhAvamastitven sahAbhinnan uppAdavvayadhuvattasanjuttan utpAdavyayadhrauvyai sah
sanyuktan guNavan cha sapajjAyan guNavatparyAyasahitan cha jan yaditthambhUtan sattAdilakShaNatrayasanyuktan tan davvan ti vuchchanti
taddravyamiti bruvanti sarvagnA . idan dravyamutpAdavyayadhrauvyairguNaparyAyaishcha sah lakShyalakShaNabhede api sati
sattAbhedan na gachchhati . tarhi kin karoti . svarUpatayaiv tathAvidhatvamavalambate . tathAvidhatvamavalambate
kortha . utpAdavyayadhrauvyasvarUpan guNaparyAyasvarUpan cha pariNamati shuddhAtmavadev . tathAhi —
170pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
bhAvArtha : — ‘main manuShya hUn, sharIrAdik samasta kriyAonko main karatA hUn, strI -putra-
dhanAdike grahaN -tyAgakA main svAmI hUn’ ityAdi mAnanA so manuShyavyavahAr (manuShyarUp pravRutti)
hai; ‘mAtra achalit chetanA vah hI main hUn’ aisA mAnanA — pariNamit honA so AtmavyavahAr
(AtmArUp pravRutti) hai .
jo manuShyAdiparyAyamen lIn hain, ve ekAntadRuShTivAle log manuShyavyavahArakA Ashray karate
hain, isaliye rAgI -dveShI hote hain aur isaprakAr paradravyarUp karmake sAth sambandha karate honese ve
parasamay hain; aur jo bhagavAn AtmasvabhAvamen hI sthit hain ve anekAntadRuShTivAle log
manuShyavyavahArakA Ashray nahIn karake AtmavyavahArakA Ashray karate hain, isaliye rAgI -dveShI nahIn
hote arthAt param udAsIn rahate hain aur isaprakAr paradravyarUp karmake sAth sambandha na karake
mAtra svadravyake sAth hI sambandha karate hain, isaliye ve svasamay hain ..94..
ab dravyakA lakShaN batalAte hain : —
anvayArtha : — [aparityaktasvabhAven ] svabhAvako chhoDe binA [yat ] jo
[utpAdavyayadhruvatvasambaddham ] utpAd -vyay -dhrauvyasanyukta hai [cha ] tathA [guNavat saparyAyan ]
guNayukta aur paryAyasahit hai, [tat ] use [dravyam iti ] ‘dravya’ [bruvanti ] kahate hain ..95..
chhoDayA vinA ja svabhAvane utpAd -vyay -dhruvayukta chhe,
vaLI guN ne paryay sahit je, ‘dravya’ bhAkhyun tehane. 95.