aparichchattasahAveN aparityakta svabhAvamastitven sahAbhinnan uppAdavvayadhuvattasanjuttan utpAdavyayadhrauvyai sah sanyuktan guNavan cha sapajjAyan guNavatparyAyasahitan cha jan yaditthambhUtan sattAdilakShaNatrayasanyuktan tan davvan ti vuchchanti taddravyamiti bruvanti sarvagnA . idan dravyamutpAdavyayadhrauvyairguNaparyAyaishcha sah lakShyalakShaNabhede api sati sattAbhedan na gachchhati . tarhi kin karoti . svarUpatayaiv tathAvidhatvamavalambate . tathAvidhatvamavalambate kortha . utpAdavyayadhrauvyasvarUpan guNaparyAyasvarUpan cha pariNamati shuddhAtmavadev . tathAhi —
bhAvArtha : — ‘main manuShya hUn, sharIrAdik samasta kriyAonko main karatA hUn, strI -putra- dhanAdike grahaN -tyAgakA main svAmI hUn’ ityAdi mAnanA so manuShyavyavahAr (manuShyarUp pravRutti) hai; ‘mAtra achalit chetanA vah hI main hUn’ aisA mAnanA — pariNamit honA so AtmavyavahAr (AtmArUp pravRutti) hai .
jo manuShyAdiparyAyamen lIn hain, ve ekAntadRuShTivAle log manuShyavyavahArakA Ashray karate hain, isaliye rAgI -dveShI hote hain aur isaprakAr paradravyarUp karmake sAth sambandha karate honese ve parasamay hain; aur jo bhagavAn AtmasvabhAvamen hI sthit hain ve anekAntadRuShTivAle log manuShyavyavahArakA Ashray nahIn karake AtmavyavahArakA Ashray karate hain, isaliye rAgI -dveShI nahIn hote arthAt param udAsIn rahate hain aur isaprakAr paradravyarUp karmake sAth sambandha na karake mAtra svadravyake sAth hI sambandha karate hain, isaliye ve svasamay hain ..94..
ab dravyakA lakShaN batalAte hain : —
anvayArtha : — [aparityaktasvabhAven ] svabhAvako chhoDe binA [yat ] jo [utpAdavyayadhruvatvasambaddham ] utpAd -vyay -dhrauvyasanyukta hai [cha ] tathA [guNavat saparyAyan ] guNayukta aur paryAyasahit hai, [tat ] use [dravyam iti ] ‘dravya’ [bruvanti ] kahate hain ..95..
chhoDayA vinA ja svabhAvane utpAd -vyay -dhruvayukta chhe, vaLI guN ne paryay sahit je, ‘dravya’ bhAkhyun tehane. 95.
170pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-