dravyasvarUpamupAdAy pravartamAnapravRuttiyuktairguNai paryAyaishcha niShpAditaniShpattiyuktasya dravyasya
mUlasAdhanatayA tairniShpAditan yadastitvan sa svabhAva .
kinch — yathA hi dravyeN vA kShetreN vA kAlen vA bhAven vA kArtasvarA-
tpRuthaganupalabhyamAnai kartRukaraNAdhikaraNarUpeN kuNDalAngadapItatAdyutpAdavyayadhrauvyANAn svarUp-
ev pItatvAdiguNakuNDalAdiparyAyANAn svabhAvo bhavati, tathA svakIyadravyakShetrakAlabhAvai keval-
gnAnAdiguNakinchidUnacharamasharIrAkAraparyAyebhya sakAshAdabhinnasya muktAtmadravyasya sambandhi yadastitvan sa
ev kevalagnAnAdiguNakinchidUnacharamasharIrAkAraparyAyANAn svabhAvo gnAtavya . athedAnImutpAdavyay-
dhrauvyANAmapi dravyeN sahAbhinnAstitvan kathyate . yathA svakIyadravyAdichatuShTayen suvarNAdabhinnAnAn
kaTakaparyAyotpAdakangkaNaparyAyavinAshasuvarNatvalakShaNadhrauvyANAn sambandhi yadastitvan sa ev suvarNasadbhAva,
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
177
pra 23
karaN-1adhikaraNarUpase dravyake svarUpako dhAraN karake pravartamAn guNon aur paryAyonse jisakI
niShpatti hotI hai, — aise dravyakA, mUlasAdhanapanese unase niShpanna hotA huA jo astitva hai, vah
svabhAv hai . (pItatvAdikase aur kuNDalAdikase bhinna na dikhAI denevAle suvarNakA astitva
vah pItatvAdik aur kuNDalAdikakA hI astitva hai, kyonki suvarNake svarUpako pItatvAdik
aur kuNDalAdik hI dhAraN karate hain, isaliye pItatvAdik aur kuNDalAdikake astitvase
hI suvarNakI niShpatti hotI hai, pItatvAdik aur kuNDalAdik na hon to suvarNa bhI na ho;
isIprakAr guNonse aur paryAyonse bhinna na dikhAI denevAle dravyakA astitva vah guNon aur
paryAyonkA hI astitva hai, kyonki dravyake svarUpako guN aur paryAyen hI dhAraN karatI hain
isaliye guNon aur paryAyonke astitvase hI dravyakI niShpatti hotI hai . yadi guN aur paryAyen
na ho to dravya bhI na ho . aisA astitva vah dravyakA svabhAv hai .)
(jisaprakAr dravyakA aur guN -paryAyakA ek hI astitva hai aisA suvarNake dRuShTAnta
pUrvak samajhAyA, usIprakAr ab suvarNake dRuShTAnta pUrvak aisA batAyA jA rahA hai ki dravyakA
aur utpAd -vyay -dhrauvyakA bhI ek hI astitva hai .)
jaise dravyase, kShetrase, kAlase yA bhAvase, suvarNase 2jo pRuthak nahIn dikhAI dete,
kartA -karaN-3adhikaraNarUpase kuNDalAdi utpAdonke, bAjUbandhAdi vyayonke aur pItatvAdi
1. guN -paryAyen hI dravyakI kartA, karaN aur adhikaraN hain; isaliye guN – paryAyen hI dravyakA svarUp dhAraN
karatI hain .
2. jo = jo kuNDalAdi utpAd, bAjUbandhAdi vyay Ar pItAdi dhrauvya .
3. suvarNa hI kuNDalAdi -utpAd, bAjUbandhAdi -vyay aur pItatvAdi dhrauvyakA kartA, karaN tathA adhikaraN hai;
jaisaliye suvarNa hI unakA svarUp dhAraN karatA hai . (suvarNa hI kuNDalAdirUpase utpanna hotA hai,
bAjUbandhAdirUpase naShTa hotA hai aur pItatvAdirUpase avasthit rahatA hai .)