kAlen vA bhAven votpAdavyayadhrauvyebhya pRuthaganupalabhyamAnasya kartRukaraNAdhikaraNarUpeN
dravyasvarUpamupAdAy pravartamAnapravRuttiyuktairutpAdavyayadhrauvyairniShpAditaniShpattiyuktasya dravyasya mUl-
sAdhanatayA tairniShpAditan yadastitvan sa svabhAva ..96..
idan tu sAdRushyAstitvAbhidhAnamastIti kathayati —
ih vivihalakkhaNANan lakkhaNamegan saditti savvagayan .
uvadisadA khalu dhamman jiNavaravasaheN paNNattan ..97..
paryAyavyayatadubhayAdhArabhUtamuktAtmadravyatvalakShaNadhrauvyANAn svabhAv iti . evan yathA muktAtmadravyasya
svakIyaguNaparyAyotpAdavyayadhrauvyai sah svarUpAstitvAbhidhAnamavAntarAstitvamabhinnan vyavasthApitan tathaiv
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
179
utpAd -vyay -dhrauvyonse jo pRuthak dikhAI nahIn detA, kartA -karaN-1adhikaraNarUpase dravyake
svarUpako dhAraN karake pravartamAn utpAd -vyay -dhrauvyonse jisakI niShpatti hotI hai, — aise
dravyakA mUlasAdhanapanese unase niShpanna hotA huA jo astitva hai, vah svabhAv hai . (utpAdonse,
vyayonse aur dhrauvyonse bhinna na dikhAI denevAle dravyakA astitva vah utpAdon, vyayon aur
dhrauvyonkA hI astitva hai; kyonki dravyake svarUpako utpAd, vyay aur dhrauvya hI dhAraN karate
hain, isaliye utpAd -vyay aur dhrauvyonke astitvase hI dravyakI niShpatti hotI hai . yadi utpAd-
vyay -dhrauvya na hon to dravya bhI na ho . aisA astitva vah dravyakA svabhAv hai .)
bhAvArtha : — astitvake aur dravyake pradeshabhed nahIn hai; aur vah astitva anAdi-
ananta hai tathA ahetuk ekarUp pariNatise sadA pariNamit hotA hai, isaliye vibhAvadharmase bhI
bhinna prakArakA hai; aisA honese astitva dravyakA svabhAv hI hai .
guN -paryAyonkA aur dravyakA astitva bhinna nahIn hai; ek hI hai; kyonki guN -paryAyen
dravyase hI niShpanna hotI hain, aur dravya guN -paryAyonse hI niShpanna hotA hai . aur isIprakAr utpAd-
vyay -dhrauvyakA aur dravyakA astitva bhI ek hI hai; kyonki utpAd -vyay -dhrauvya dravyase hI
utpanna hote hain, aur dravya utpAd -vyay -dhrauvyonse hI utpanna hotA hai .
isaprakAr svarUpAstitvakA nirUpaN huA ..96..
vidhavidhalakShaNInun sarav -gat ‘sattva’ lakShaN ek chhe,
– e dharmane upadeshatA jinavaravRuShabh nirddiShTa chhe. 97.
1. utpAd -vyay -dhrauvya hI dravyake kartA, karaN aur adhikaraN hain, isaliye utpAd -vyay -dhrauvya hI dravyake
svarUpako dhAraN karate hain .