pravRuttivartina sUkShmAnshA pradeshA, tathaiv hi dravyavRutte sAmastyenaikasyApi pravAhakramapravRuttivartina sUkShmAnshA pariNAmA . yathA cha pradeshAnAn parasparavyatirekanibandhano viShkambhakrama, tathA pariNAmAnAn parasparavyatirekanibandhana pravAhakrama . yathaiv cha te pradeshA svasthAne svarUp- pUrvarUpAbhyAmutpannochchhannatvAtsarvatra parasparAnusyUtisUtritaikavAstutayAnutpannapralInatvAchcha sambhUti- sanhAradhrauvyAtmakamAtmAnan dhArayanti, tathaiv te pariNAmA svAvasare svarUpapUrvarUpAbhyA- mutpannochchhannatvAtsarvatra parasparAnusyUtisUtritaikapravAhatayAnutpannapralInatvAchcha sambhUtisanhAradhrauvyA- tmakamAtmAnan dhArayanti . yathaiv cha ya ev hi pUrvapradeshochchhedanAtmako vAstusImAnta sa ev hi taduttarotpAdAtmaka, sa ev cha parasparAnusyUtisUtritaikavAstutayAtadubhayAtmak iti; tathaiv paramAtmapadArthasya dharmatvAdabhedanayenArthA bhaNyante . ke te . kevalagnAnAdiguNA siddhatvAdiparyAyAshcha, teShvartheShu viShayeShu yosau pariNAma . so sahAvo kevalagnAnAdiguNasiddhatvAdiparyAyarUpastasya paramAtmadravyasya svabhAvo bhavati . sa cha kathambhUta . ThidisambhavaNAsasambaddho svAtmaprAptirUpamokShaparyAyasya sambhavastasminnev kShaNe paramAgamabhAShayaikatvavitarkAvIchAradvitIyashukladhyAnasangnasya shuddhopAdAnabhUtasya pravartamAn usake jo sUkShma ansh hain ve pradesh hain, isIprakAr dravyakI 1vRutti samagrapane dvArA ek honepar bhI, pravAhakramamen pravartamAn usake jo sUkShma ansh hain ve pariNAm hai . jaise vistArakramakA kAraN pradeshonkA paraspar vyatirek hai, usIprakAr pravAhakramakA kAraN pariNAmonkA paraspar
jaise ve pradesh apane sthAnamen sva -rUpase utpanna aur pUrva -rUpase vinaShTa honese tathA sarvatra paraspar 3anusyUtise rachit ekavAstupane dvArA anutpanna -avinaShTa honese utpatti -sanhAr- dhrauvyAtmak hain, usIprakAr ve pariNAm apane avasaramen sva -rUpase utpanna aur pUrvarUpase vinaShTa honese tathA sarvatra paraspar anusyUtise rachit ek pravAhapane dvArA anutpanna -avinaShTa honese utpatti -sanhAr -dhrauvyAtmak hain . aur jaise vAstukA jo chhoTese chhoTA ansh pUrvapradeshake vinAshasvarUp hai vahI (ansh) usake bAdake pradeshakA utpAdasvarUp hai tathA vahI paraspar anusyUtise rachit ek vAstupane dvArA anubhay svarUp hai (arthAt domense ek bhI svarUp nahIn hai), isIprakAr pravAhakA jo chhoTese chhoTA ansh pUrvapariNAmake vinAshasvarUp hai vahI usake
2vyatirek hai .
1. vRutti = vartanA vah; honA vah; astitva .
2. vyatirek = bhed; (ekakA dUsaremen) abhAv, (ek pariNAm dUsare pariNAmarUp nahIn hai, isaliye dravyake pravAhamen kram hai) .
3. anusyUti = anvayapUrvak juDAn . [sarva pariNAm paraspar anvayapUrvak (sAdRushya sahit) gunthit (juDe) honese, ve sab pariNAm ek pravAharUpase hain, isaliye ve utpanna yA vinaShTa nahIn hain . ]