athotpAdavyayadhrauvyANAn parasparAvinAbhAvan dRuDhayati —
Na bhavo bhangavihINo bhango vA Natthi sambhavavihINo .
uppAdo vi ya bhango Na viNA dhovveN attheN ..100..
na bhavo bhanggavihIno bhanggo vA nAsti sambhavavihIna .
utpAdopi cha bhanggo na vinA dhrauvyeNArthen ..100..
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
189
yadyapi paryAyArthikanayen paramAtmadravyan pariNatan, tathApi dravyArthikanayen sattAlakShaNamev bhavati .
trilakShaNamapi satsattAlakShaNan kathan bhaNyat iti chet ‘‘utpAdavyayadhauvyayuktan sat’’ iti vachanAt . yathedan
paramAtmadravyamekasamayenotpAdavyayadhrauvyai pariNatamev sattAlakShaNan bhaNyate tatA sarvadravyANItyartha ..99..
evan svarUpasattArUpeN prathamagAthA, mahAsattArUpeN dvitIyA, yathA dravyan svatasiddhan tathA sattAguNopIti
kathanen tRutIyA, utpAdavyayadhrauvyatvepi sattaiv dravyan bhaNyat iti kathanen chaturthIti gAthAchatuShTayen
bhAvArtha : — pratyek dravya sadA svabhAvamen rahatA hai isaliye ‘sat’ hai . vah svabhAv
utpAd -vyay -dhrauvyasvarUp pariNAm hai . jaise dravyake vistArakA chhoTese chhoTA ansh vah pradesh
hai, usIprakAr dravyake pravAhakA chhoTese chhoTA ansh vah pariNAm hai . pratyek pariNAm sva -kAlamen
apane rUpase utpanna hotA hai, pUrvarUpase naShTa hotA hai aur sarva pariNAmommen ekapravAhapanA honese
pratyek pariNAm utpAd -vinAshase rahit ekarUp – dhruv rahatA hai . aur utpAd -vyay -dhrauvyamen
samayabhed nahIn hai, tInon hI ek hI samayamen hain . aise utpAd -vyay -dhrauvyAtmak pariNAmonkI
paramparAmen dravya svabhAvase hI sadA rahatA hai, isaliye dravya svayam bhI, motiyonke hArakI bhAnti,
utpAd -vyay -dhrauvyAtmak hai ..99..
ab, utpAd, vyay aur dhrauvyakA paraspar 1avinAbhAv dRuDh karate hain : —
anvayArtha : — [bhava ] utpAd [bhanggavihIna ] 2bhang rahit [na ] nahIn hotA,
[vA ] aur [bhangga ] bhang [sambhavavihIna ] vinA utpAdake [nAsti ] nahIn hotA; [utpAda ]
utpAd [api cha ] tathA [bhangga ] bhang [dhrauvyeN arthen vinA ] dhrauvya padArthake binA [na ]
nahIn hote ..100..
1. avinAbhAv = ekake binA dUsarekA nahIn honA vah; ek -dUsare binA ho hI nahIn sake aisA bhAv .
2. bhang = vyay; nAsh .
utpAd bhang vinA nahIn, sanhAr sarga vinA nahIn;
utpAd tem ja bhang, dhrauvya -padArtha viN varte nahIn. 100.