natikramaNAt . yaiv cha mRuttikAyA sthitistAvev kumbhapiNDayo sargasanhArau, vyatirek - mukhenaivAnvayasya prakAshanAt . yadi punarnedamevamiShyet tadAnya sargonya sanhAra anyA sthitirityAyAti . tathA sati hi kevalan sargan mRugayamANasya kumbhasyotpAdanakAraNAbhAvAd- bhavanirev bhavet, asadutpAd ev vA . tatra kumbhasyAbhavanau sarveShAmev bhAvAnAmabhavanirev bhavet; asadutpAde vA vyomaprasavAdInAmapyutpAda syAt . tathA ke valan sanhAramArabhamANasya mRutpiNDasya sanhArakAraNAbhAvAdasanharaNirev bhavet, saduchchhed ev vA . tatra mRutpiNDasyAsanharaNau paradravyopAdeyaruchirUpamithyAtvasya bhanggo nAsti . kathambhUta . pUrvoktasamyaktvaparyAyasambhavarahita . kasmAditi chet . bhanggakAraNAbhAvAt, ghaTotpAdAbhAve mRutpiNDasyev . dvitIyan cha kAraNan samyaktvaparyAyotpAdasya mithyAtvaparyAyAbhAvarUpeN darshanAt . tadapi kasmAt . paryAyasya paryAyAntarAbhAvarUpatvAt, ghaTaparyAyasya mRutpiNDAbhAvarUpeNev . yadi puna samyaktvotpAdanirapekSho bhavati mithyAtvaparyAyAbhAvastarhyabhAv ev na syAt . kasmAt . abhAvakAraNAbhAvAditi, ghaTotpAdAbhAve kumbhakA sarga aur piNDakA sanhAr hai, kyonki vyatirekonke dvArA 2anvay prakAshit hotA hai . aur yadi aisA hI (U par samajhAyA tadanusAr) na mAnA jAy to aisA siddha hogA ki ‘sarga anya hai, sanhAr anya hai, sthiti anya hai .’ (arthAt tInon pRuthak hain aisA mAnanekA prasang A jAyagA .) aisA hone par (kyA doSh AtA hai, so samajhAte hain) : —
keval sarga -shodhak kumbhakI (-vyay aur dhrauvyase bhinna mAtra utpAd karaneko jAnevAle kumbhakI) 3utpAdan kAraNakA abhAv honese utpatti hI nahIn hogI; athavA to asatkA hI utpAd hogA . aur vahAn, (1) yadi kumbhakI utpatti na hogI to samasta hI bhAvonkI utpatti hI nahIn hogI . (arthAt jaise kumbhakI utpatti nahIn hogI usIprakAr vishvake kisI bhI dravyamen kisI bhI bhAvakA utpAd hI nahIn hogA, – yah doSh AyagA); athavA (2) yadi asatkA utpAd ho to 4vyom -puShpa ityAdikA bhI utpAd hogA, (arthAt shUnyamense bhI padArtha utpanna hone lagenge, – yah doSh AyagA .)
aur keval vyayArambhak (utpAd aur dhrauvyase rahit keval vyay karaneko udyat mRuttikApiNDakA) sanhArakAraNakA abhAv honese sanhAr hI nahIn hogA; athavA to satkA hI uchchhed hogA . vahAn, (1) yadi mRuttikApiNDakA vyay na hogA to samasta hI bhAvonkA sanhAr
1vyatirek anvayakA atikramaN (ullanghan) nahIn karate, aur jo mRuttikAkI sthiti hai vahI
1. vyatirek = bhed; ek dUsarerUp na honA vah; ‘yah vah nahIn hai’ aise gnAnakA nimittabhUt bhinnarUpatva .
2. anvay = ekarUpatA; sAdRushyatA; ‘yah vahI hai’ aise gnAnakA kAraNabhUt ekarUpatva .
3. utpAdanakAraN = utpattikA kAraN . 4. vyomapuShpa = AkAshake phU la .