Pravachansar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 191 of 513
PDF/HTML Page 224 of 546

 

background image
natikramaNAt . yaiv cha mRuttikAyA sthitistAvev kumbhapiNDayo sargasanhArau, vyatirek -
mukhenaivAnvayasya prakAshanAt . yadi punarnedamevamiShyet tadAnya sargonya sanhAra anyA
sthitirityAyAti . tathA sati hi kevalan sargan mRugayamANasya kumbhasyotpAdanakAraNAbhAvAd-
bhavanirev bhavet, asadutpAd ev vA . tatra kumbhasyAbhavanau sarveShAmev bhAvAnAmabhavanirev
bhavet; asadutpAde vA vyomaprasavAdInAmapyutpAda syAt . tathA ke valan sanhAramArabhamANasya
mRutpiNDasya sanhArakAraNAbhAvAdasanharaNirev bhavet, saduchchhed ev vA . tatra mRutpiNDasyAsanharaNau
paradravyopAdeyaruchirUpamithyAtvasya bhanggo nAsti . kathambhUta . pUrvoktasamyaktvaparyAyasambhavarahita .
kasmAditi chet . bhanggakAraNAbhAvAt, ghaTotpAdAbhAve mRutpiNDasyev . dvitIyan cha kAraNan
samyaktvaparyAyotpAdasya mithyAtvaparyAyAbhAvarUpeN darshanAt . tadapi kasmAt . paryAyasya
paryAyAntarAbhAvarUpatvAt, ghaTaparyAyasya mRutpiNDAbhAvarUpeNev . yadi puna samyaktvotpAdanirapekSho bhavati
mithyAtvaparyAyAbhAvastarhyabhAv ev na syAt . kasmAt . abhAvakAraNAbhAvAditi, ghaTotpAdAbhAve
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
191
1vyatirek anvayakA atikramaN (ullanghan) nahIn karate, aur jo mRuttikAkI sthiti hai vahI
kumbhakA sarga aur piNDakA sanhAr hai, kyonki vyatirekonke dvArA 2anvay prakAshit hotA hai .
aur yadi aisA hI (U par samajhAyA tadanusAr) na mAnA jAy to aisA siddha hogA ki ‘sarga
anya hai, sanhAr anya hai, sthiti anya hai
.’ (arthAt tInon pRuthak hain aisA mAnanekA prasang A
jAyagA .) aisA hone par (kyA doSh AtA hai, so samajhAte hain) :
keval sarga -shodhak kumbhakI (-vyay aur dhrauvyase bhinna mAtra utpAd karaneko
jAnevAle kumbhakI) 3utpAdan kAraNakA abhAv honese utpatti hI nahIn hogI; athavA to
asatkA hI utpAd hogA . aur vahAn, (1) yadi kumbhakI utpatti na hogI to samasta hI
bhAvonkI utpatti hI nahIn hogI . (arthAt jaise kumbhakI utpatti nahIn hogI usIprakAr vishvake
kisI bhI dravyamen kisI bhI bhAvakA utpAd hI nahIn hogA,yah doSh AyagA); athavA
(2) yadi asatkA utpAd ho to 4vyom -puShpa ityAdikA bhI utpAd hogA, (arthAt shUnyamense
bhI padArtha utpanna hone lagenge,yah doSh AyagA .)
aur keval vyayArambhak (utpAd aur dhrauvyase rahit keval vyay karaneko udyat
mRuttikApiNDakA) sanhArakAraNakA abhAv honese sanhAr hI nahIn hogA; athavA to satkA hI
uchchhed hogA
. vahAn, (1) yadi mRuttikApiNDakA vyay na hogA to samasta hI bhAvonkA sanhAr
1. vyatirek = bhed; ek dUsarerUp na honA vah; ‘yah vah nahIn hai’ aise gnAnakA nimittabhUt bhinnarUpatva .
2. anvay = ekarUpatA; sAdRushyatA; ‘yah vahI hai’ aise gnAnakA kAraNabhUt ekarUpatva .
3. utpAdanakAraN = utpattikA kAraN . 4. vyomapuShpa = AkAshake phU la .