mAnantyamasadutpAdo vA . dhrauvye tu kramabhuvAn bhAvAnAmabhAvAd dravyasyAbhAva kShaNikatvan vA . at utpAdavyayadhrauvyairAlambyantAn paryAyA paryAyaishcha dravyamAlambyantAn, yen samastamapyetadekamev dravyan bhavati ..101..
samavedan khalu davvan sambhavaThidiNAsasaNNidaTThehin .
ekkamhi chev samaye tamhA davvan khu tattidayan ..102.. nishchitan pradeshAbhedepi svakIyasvakIyasangnAlakShaNaprayojanAdibheden . tamhA davvan havadi savvan yato nishchayAdhArAdheyabhAven tiShThantyutpAdAdayastasmAtkAraNAdutpAdAditrayan svasamvedanagnAnAdiparyAyatrayan chAnvay- samay par honevAlA utpAd jisakA chihna ho aisA pratyek dravya anant dravyatvako prApta ho jAyagA) athavA asatkA utpAd ho jAyagA; (3) yadi dravyakA hI dhrauvya mAnA jAy to kramasha honevAle bhAvonke abhAvake kAraN dravyakA abhAv AyagA, athavA kShaNikapanA hogA .
isaliye utpAd -vyay -dhrauvyake dvArA paryAyen Alambit hon, aur paryAyonke dvArA dravya Alambit ho, ki jisase yah sab ek hI dravya hai .
bhAvArtha : — bIj, ankur aur vRukShatva, yah vRukShake ansh hain . bIjakA nAsh, ankurakA utpAd aur vRukShatvakA dhrauvya – tInon ek hI sAth hote hain . isaprakAr nAsh bIjake Ashrit hai, utpAd ankurake Ashrit hai, aur dhrauvya vRukShatvake Ashrit hai; nAsh, utpAd aur dhrauvya bIj ankur aur vRukShatvase bhinna padArtharUp nahIn hai . tathA bIj, ankur aur vRukShatva bhI vRukShase bhinna padArtharUp nahIn hain . isaliye yah sab ek vRukSha hI hain . isIprakAr naShTa hotA huA bhAv, utpanna hotA huA bhAv aur dhrauvya bhAv sab dravyake ansh hain . naShTa hote huye bhAvakA nAsh, utpanna hote huye bhAvakA utpAd aur sthAyI bhAvakA dhrauvya ek hI sAth hai . isaprakAr nAsh naShTa hote bhAvake Ashrit hai, utpAd utpanna hote bhAvake Ashrit hai aur dhrauvya sthAyI bhAvake Ashrit hai . nAsh, utpAd aur dhrauvya un bhAvonse bhinna padArtharUp nahIn hain . aur ve bhAv bhI dravyase bhinna padArtharUp nahIn hain . isaliye yah sab, ek dravya hI hain ..101..
ab, utpAdAdikA kShaNabhed 1nirasta karake ve dravya hain yah samajhAte hain : — utpAd – dhrauvya – vinAshasangnit artha sah samavet chhe
1. nirasta karake = dUr karake; naShTa karake; khaNDit karake; nirAkRut karake .