Pravachansar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 199 of 513
PDF/HTML Page 232 of 546

 

background image
ih hi yathA kilaikastryaNuka samAnajAtIyonekadravyaparyAyo vinashyatyanyashchaturaNuka
prajAyate, te tu trayashchatvAro vA pudgalA avinaShTAnutpannA evAvatiShThante, tathA sarvepi
samAnajAtIyA dravyaparyAyA vinashyanti prajAyante cha, samAnajAtIni dravyANi tvavinaShTAnu-
tpannAnyevAvatiShThante
. yathA chaiko manuShyatvalakShaNosamAnajAtIyo dravyaparyAyo vinashyatyanya-
stridashatvalakShaNa prajAyate, tau cha jIvapudgalau avinaShTAnutpannAvevAvatiShThete, tathA
sarvepyasamAnajAtIyA dravyaparyAyA vinashyanti prajAyante cha, asamAnajAtIni dravyANi
tvavinaShTAnutpannAnyevAvatiShThante
. evamAtmanA dhruvANi dravyaparyAyadvAreNotpAdavyayIbhUtAnyutpAd-
vyayadhrauvyANi dravyANi bhavanti ..103..
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
199
paramAtmAvAptirUpa svabhAvadravyaparyAya . pajjao vayadi aNNo paryAyo vyeti vinashyati . kathambhUta . anya
pUrvoktamokShaparyAyAdbhinno nishchayaratnatrayAtmakanirvikalpasamAdhirUpasyaiv mokShaparyAyasyopAdAnakAraNabhUta .
kasya sambandhI paryAya . davvassa paramAtmadravyasya . tan pi davvan tadapi paramAtmadravyan Nev paNaTThan Na uppaNNan
shuddhadravyArthikanayen naiv naShTan na chotpannam . athavA sansArijIvApekShayA devAdirUpo vibhAvadravyaparyAyo
jAyate manuShyAdirUpo vinashyati tadev jIvadravyan nishchayen na chotpannan na cha vinaShTan, pudgaladravyan vA
dvayaNukAdiska ndharUpasvajAtIyavibhAvadravyaparyAyANAn vinAshotpAdepi nishchayen na chotpannan na cha

vinaShTamiti
. tata sthitan yata kAraNAdutpAdavyayadhrauvyarUpeN dravyaparyAyANAn vinAshotpAdepi dravyasya
TIkA :yahAn (vishvamen) jaise ek tri -aNuk samAnajAtIy anek dravyaparyAy vinaShTa
hotI hai aur dUsarI 1chaturaNuk (samAnajAtIy anek dravyaparyAy) utpanna hotI hai; parantu ve tIn
yA chAr pudgal (paramANu) to avinaShTa aur anutpanna hI rahate hain (dhruv hain ); isIprakAr sabhI
samAnajAtIy dravyaparyAyen vinaShTa hotI hain aur utpanna hotI hain, kintu samAnajAtIy dravya to
avinaShTa aur anutpanna hI rahate hain (-dhruv hain )
.
aur, jaise ek manuShyatvasvarUp asamAnajAtIy dravya -paryAy vinaShTa hotI hai aur dUsarI
devatvasvarUp (asamAnajAtIy dravyaparyAy) utpanna hotI hai, parantu vah jIv aur pudgal to
avinaShTa aur anutpanna hI rahate hain, isIprakAr sabhI asamAnajAtIy dravya -paryAyen vinaShTa ho jAtI
hain aur utpanna hotI hain, parantu asamAnajAtIy dravya to avinaShTa aur anutpanna hI rahate hain
.
is prakAr apanese (2dravyarUpase) dhruv aur dravyaparyAyon dvArA utpAd -vyayarUp aise
dravya utpAd -vyay -dhrauvya hain ..103..
1. chaturaNuk = chAr aNuonkA (paramANuonkA) banA huA skandh .
2. ‘dravya’ shabda mukhyatayA do arthommen prayukta hotA hai : (1) ek to sAmAnyavisheShake piNDako arthAt
vastuko dravya kahA jAtA hai; jaise‘dravya utpAd -vyay -dhrauvyasvarUp hai’; (2) dUsarevastuke sAmAnya
anshako bhI dravya kahA jAtA hai; jaise‘dravyArthik nay’ arthAt sAmAnyAnshagrAhI nay . jahAn jo artha ghaTit
hotA ho vahAn vah artha samajhanA chAhiye .