Pravachansar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 206 of 513
PDF/HTML Page 239 of 546

 

background image
kilAshritya vartinI nirguNaikaguNasamuditA visheShaNan vidhAyikA vRuttisvarUpA cha sattA bhavati,
na khalu tadanAshritya varti guNavadanekaguNasamuditan visheShyan vidhIyamAnan vRuttimatsvarUpan cha dravyan
bhavati; yattu kilAnAshritya varti guNavadanekaguNasamuditan visheShyan vidhIyamAnan vRuttimatsvarUpan cha
dravyan bhavati, na khalu sAshritya vartinI nirguNaikaguNasamuditA visheShaNan vidhAyikA vRuttisvarUpA
cha sattA bhavatIti tayostadbhAvasyAbhAva
. at ev cha sattAdravyayo kathanchidanarthAntaratvepi
sangnAdirUpeN tanmayan na bhavati . kadhamegan tanmayatvan hi kilaikatvalakShaNan . sangnAdirUpeN tanmayatvAbhAve
kathamekatvan, kintu nAnAtvamev . yathedan muktAtmadravye pradeshAbhedepi sangnAdirUpeN nAnAtvan kathitan tathaiv
206pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1nirguN, ek guNakI banI huI, 2visheShaN 3vidhAyak aur 4vRuttisvarUp jo sattA hai vah
kisIke Ashrayake binA rahanevAlA, guNavAlA, anek guNonse nirmit, 5visheShya, 6vidhIyamAn
aur 7vRuttimAnasvarUp aisA dravya nahIn hai, tathA jo kisIke Ashrayake binA rahanevAlA,
guNavAlA, anek guNonse nirmit, visheShya, vidhIyamAn aur vRuttimAnasvarUp aisA dravya hai vah
kisIke Ashrit rahanevAlI, nirguN, ek guNase nirmit, visheShaN, vidhAyak aur vRuttisvarUp
aisI sattA nahIn hai, isaliye unake tadbhAvakA abhAv hai
. aisA honese hI, yadyapi, sattA aur
dravyake kathanchit anarthAntaratva (-abhinnapadArthatva, ananyapadArthatva) hai tathApi unake sarvathA
1. nirguN = guNarahit [sattA nirguN hai, dravya guNavAlA hai . jaise Am varNa, gandh sparshAdi guNayukta hai, kintu
varNaguN kahIn gandh, sparsha yA anya kisI guNavAlA nahIn hai, kyonki na to varNa sUnghA jAtA hai aur na
sparsha kiyA jAtA hai
. aur jaise AtmA gnAnaguNavAlA, vIryaguNavAlA ityAdi hai, parantu gnAnaguN kahIn
vIryaguNavAlA yA anya kisI guNavAlA nahIn hai; isIprakAr dravya ananta guNomvAlA hai, parantu sattA guNavAlI
nahIn hai
. (yahAn, jaise daNDI daNDavAlA hai usIprakAr dravyako guNavAlA nahIn samajhanA chAhiye; kyonki daNDI
aur daNDamen pradeshabhed hai, kintu dravya aur guN abhinnapradeshI hain . ]
2. visheShaN = visheShatA; lakShaN; bhedak dharma .3. vidhAyak = vidhAn karanevAlA; rachayitA .
4. vRutti = honA, astitva, utpAd -vyay -dhrauvya .
5. visheShya = visheShatAko dhAraN karanevAlA padArtha; lakShya; bhedya padArthadharmI . [jaise miThAs, saphe dI,
sachikkaNatA Adi mishrIke visheSh guN hain, aur mishrI in visheSh guNonse visheShit hotI huI arthAt un
visheShatAonse gnAt hotI huI, un bhedonse bhedit hotI huI ek padArtha hai; aur jaise gnAn, darshan, chAritra,
vIrya ityAdi AtmAke visheShaN hai aur AtmA un visheShaNonse visheShit hotA huA (lakShit, bhedit,
pahachAnA jAtA huA) padArtha hai, usIprakAr sattA visheShaN hai aur dravya visheShya hai
. (yahAn yah nahIn bhUlanA
chAhiye ki visheShya aur visheShaNonke pradeshabhed nahIn hain .)
6. vidhIyamAn = rachit honevAlA . (sattA ityAdi guN dravyake rachayitA hai aur dravya unake dvArA rachA jAnevAlA
padArtha hai .)
7. vRuttimAn = vRuttivAlA, astitvavAlA, sthir rahanevAlA . (sattA vRuttisvarUp arthAt astisvarUp hai aur
dravya astitva rahanesvarUp hai .)