yathA khalvekan muktAphalasragdAm hAr iti sUtramiti muktAphalamiti tredhA vistAryate, tathaikan dravyan dravyamiti guN iti paryAy iti tredhA vistAryate . yathA chaikasya muktAphalasragdAmna shuklo guNa shuklo hAra shuklan sUtran shuklan muktAphalamiti tredhA vistAryate, tathaikasya dravyasya sattAguNa saddravyan sadguNa satparyAy iti tredhA vistAryate . yathA chaikasmin muktAphalasragdAmni ya shuklo guNa sa na hAro na sUtran na muktAphalan yashcha hAra sUtran muktAphalan vA sa na shuklo guN itItaretarasya yastasyAbhAva sa tadabhAv- lakShaNotadbhAvonyatvanibandhanabhUta, tathaikasmin dravye ya sattAguNastanna dravyan nAnyo guNo sthAnIyo yosau shuklaguNa sa pradeshAbheden kin kin bhaNyate . shuklo hAr iti shuklan sUtramiti shuklan muktAphalamiti bhaNyate, yashcha hAra sUtran muktAphalan vA taistribhi pradeshAbheden shuklo guNo bhaNyat iti tadbhAvasya lakShaNamidam . tadbhAvasyeti kortha . hArasUtramuktAphalAnAn shuklaguNen sah tanmayatvan pradeshAbhinnatvamiti . tathA muktAtmapadArthe yosau shuddhasattAguNa sa pradeshAbheden kin kin bhaNyate . sattAlakShaNa paramAtmapadArtha iti sattAlakShaNa kevalagnAnAdiguN iti sattAlakShaNa siddhaparyAy
anvayArtha : — [sat dravyan ] ‘sat dravya’ [sat cha guNa ] ‘sat guN’ [cha ] aur [sat cha ev paryAya ] ‘sat paryAy’ — [iti ] is prakAr [vistAra ] (sattAguNakA) vistAr hai . [ya khalu ] (unamen paraspar) jo [tasya abhAva ] ‘usakA abhAv’ arthAt ‘usarUp honekA abhAv’ hai [sa ] vah [tadbhAva ] ‘tad -abhAv’ [atadbhAva ] arthAt atadbhAv hai ..107..
TIkA : — jaise ek 1motiyonkI mAlA ‘hAr’ke rUpamen, ‘sUtra’ (dhAgA) ke rUpamen aur ‘motI’ ke rUpamen — (tridhA) tIn prakArase vistArit kI jAtI hai, usIprakAr ek ‘dravya,’ dravyake rUpamen, ‘guN’ke rUpamen aur ‘paryAy’ke rUpamen — tIn prakArase vistArit kiyA jAtA hai .
aur jaise ek motiyonkI mAlAkA shuklatva guN, ‘shukla hAr,’ ‘shukla dhAgA’, aur ‘shukla motI’, — aise tIn prakArase vistArit kiyA jAtA hai, usIprakAr ek dravyakA sattAguN ‘satdravya’, ‘satguN’, aur ‘satparyAy’, — aise tIn prakArase vistArit kiyA jAtA hai .
aur jis prakAr ek motiyonkI mAlAmen jo shuklatvaguN hai vah hAr nahIn hai, dhAgA nahIn hai yA motI nahIn hai, aur jo hAr, dhAgA yA motI hai vah shuklatvaguN nahIn hai; — isaprakAr
208pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1 motiyonkI mAlA = motI kA hAr, mauktikamAlA .