Pravachansar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 209 of 513
PDF/HTML Page 242 of 546

 

background image
na paryAyo yachcha dravyamanyo guNa paryAyo vA sa na sattAguN itItaretarasya yastasyAbhAva
sa tadabhAvalakShaNotadbhAvonyatvanibandhanabhUta
..107..
iti bhaNyate . yashcha paramAtmapadArtha kevalagnAnAdiguNa siddhatvaparyAy iti taishcha tribhi (pradeshAbheden ?)
shuddhasattAguNo bhaNyat iti tadbhAvasya lakShaNamidam . tadbhAvasyeti kortha . paramAtmapadArtha-
kevalagnAnAdiguNasiddhatvaparyAyANAn shuddhasattAguNen sah sangnAdibhedepi pradeshaistanmayatvamiti . jo khalu
tassa abhAvo yastasya pUrvoktalakShaNatadbhAvasya khalu sphu Tan sangnAdibhedavivakShAyAmabhAva so tadabhAvo sa
pUrvoktalakShaNastadabhAvo bhaNyate . sa cha tadabhAva kin bhaNyate . atabbhAvo na tadbhAvastanmayatvam kinch
atadbhAva sangnAlakShaNaprayojanAdibheda ityartha . tadyathAyathA muktAphalahAre yosau shuklaguNastadvAchake na
shuklamityakSharadvayen hAro vAchyo na bhavati sUtran vA muktAphalan vA, hArasUtramuktAphalashabdaishcha shuklaguNo
vAchyo na bhavati
. evan parasparan pradeshAbhedepi yosau sangnAdibheda sa tasya pUrvokta lakShaN-
tadbhAvasyAbhAvastadabhAvo bhaNyate . sa cha tadabhAva punarapi kin bhaNyate . atadbhAva sangnA-
lakShaNaprayojanAdibhed iti . tathA muktajIve yosau shuddhasattAguNastadvAchaken sattAshabden muktajIvo
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
209
pra. 27
ek -dUsaremen jo ‘usakA abhAv’ arthAt ‘tadrUp honekA abhAv’ hai vah ‘tad -abhAv’ lakShaN
‘atadbhAv’ hai, jo ki anyatvakA kAraN hai
. isIprakAr ek dravyamen jo sattAguN hai vah dravya
nahIn hai, 1anyaguN nahIn hai, yA paryAy nahIn hai; aur jo dravya anya guN yA paryAy hai vah sattAguN
isaprakAr ek -dUsaremen jo ‘usakA abhAv’ arthAt ‘tadrUp honekA abhAv’ hai vah
2‘tad -abhAv’ lakShaN ‘atadbhAv’ hai jo ki anyatvakA kAraN hai .
bhAvArtha :ek AtmAkA vistArakathanamen ‘Atmadravya’ke rUpamen ‘gnAnAdiguN’ ke
rUpamen aur ‘siddhatvAdi paryAy’ ke rUpamentIn prakArase varNan kiyA jAtA hai . isIprakAr
sarva dravyonke sambandhamen samajhanA chAhiye .
aur ek AtmAke astitva guNako ‘sat Atmadravya’, sat gnAnAdiguN’ aur ‘sat
siddhatvAdi paryAy’aise tIn prakArase vistArit kiyA jAtA hai; isIprakAr sabhI dravyonke
sambandhamen samajhanA chAhiye .
aur ek AtmAkA jo astitva guN hai vah Atmadravya nahIn hai, (sattA guNake binA)
gnAnAdiguN nahIn hai, yA siddhatvAdi paryAy nahIn hai; aur jo Atmadravya hai, (astitvake sivAy)
gnAnAdiguN hai yA siddhatvAdi paryAy hai vah astitva guN nahIn hai
isaprakAr unamen paraspar atadbhAv
hai, jisake kAraN unamen anyatva hai . isIprakAr sabhI dravyonke sambandhamen samajhanA chAhiye .
1. anyaguN = sattA ke atirikta dUsarA koI bhI guN .
2. tad -abhAv = usakA abhAv; (tad -abhAv = tasya abhAva) tadbhAv atadbhAvakA lakShaN (svarUp) hai;
atadbhAv anyatvakA kAraN hai .