guNasyAbhAve dravyasyAbhAv ityubhayashUnyatvan syAt . yathA paTAbhAvamAtra ev ghaTo ghaTAbhAvamAtra
ev paT ityubhayorapoharUpatvan, tathA dravyAbhAvamAtra ev guNo guNAbhAvamAtra ev dravya-
mityatrApyapoharUpatvan syAt . tato dravyaguNayorekatvamashUnyatvamanapohatvan chechchhatA yathodit
evAtadbhAvobhyupagantavya ..108..
ath sattAdravyayorguNaguNibhAvan sAdhayati —
jo khalu davvasahAvo pariNAmo so guNo sadavisiTTho .
sadavaTThidan sahAve davvan ti jiNovadesoyan ..109..
jIvapradeshebhya pudgaladravyan bhinnan saddravyAntaran bhavati tathA sattAguNapradeshebhyo muktajIvadravyan
sattAguNAdbhinnan satpRuthagdravyAntaran prApnoti . evan kin siddham . sattAguNarUpan pRuthagdravyan muktAtmadravyan
cha pRuthagiti dravyadvayan jAtan, na cha tathA . dvitIyan cha dUShaNan prApnoti — yathA suvarNatvaguNapradeshebhyo
212pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
dravya tathA guN dononke abhAvakA prasang A jAyagA .)
(athavA 1apoharUpatA nAmak tIsarA doSh isaprakAr AtA hai : – )
(3) jaise paTAbhAvamAtra hI ghaT hai, ghaTAbhAvamAtra hI paT hai, (arthAt vastrake keval
abhAv jitanA hI ghaT hai, aur ghaTake keval abhAv jitanA hI vastra hai) — isaprakAr dononke
apoharUpatA hai, usIprakAr dravyAbhAvamAtra hI guN aur guNAbhAvamAtra hI dravya hogA; — isaprakAr
isamen bhI (dravya -guNamen bhI) 1apoharUpatA A jAyagI, (arthAt keval nakArarUpatAkA prasangga
A jAyagA .)
isaliye dravya aur guNakA ekatva, ashUnyatva aur 2anapohatva chAhanevAleko yathokta
hI (jaisA kahA vaisA hI) atadbhAv mAnanA chAhiye ..108..
ab, sattA aur dravyakA guN – guNIpanA siddha karate hain : —
1. apoharUpatA = sarvathA nakArAtmakatA; sarvathA bhinnatA . (dravya aur guNamen ek -dUsarekA keval nakAr hI
ho to ‘dravya guNavAlA hai’ ‘yah guN is dravyakA hai’ — ityAdi kathanase sUchit kisI prakArakA sambandha
hI dravya aur guNake nahIn banegA .)
2. anapohatva = apoharUpatAkA na honA; keval nakArAtmakatAkA na honA .
pariNAm dravyasvabhAv je, te guN ‘sat’-avishiShTa chhe;
‘dravyo svabhAve sthit sat chhe’ – e ja A upadesh chhe. 109.