dravyan hi svabhAve nityamavatiShThamAnatvAtsaditi prAk pratipAditam . svabhAvastu dravyasya pariNAmobhihita . ya ev dravyasya svabhAvabhUta pariNAma, sa ev sadavishiShTo guN itIh sAdhyate . yadev hi dravyasvarUpavRuttibhUtamastitvan dravyapradhAnanirdeshAtsaditi sanshabdyate tadavishiShTaguNabhUt ev dravyasya svabhAvabhUta pariNAma, dravyavRutterhi trikoTisamay- bhinnasya suvarNasyAbhAvastathaiv suvarNapradeshebhyo bhinnasya suvarNatvaguNasyApyabhAva, tathA sattAguN- pradeshebhyo bhinnasya muktajIvadravyasyAbhAvastathaiv muktajIvadravyapradeshebhyo bhinnasya sattAguNasyApyabhAva ityubhayashUnyatvan prApnoti . yathedan muktajIvadravye sangnAdibhedabhinnasyAtadbhAvastasya sattAguNen sah pradeshAbhedavyAkhyAnan kRutan tathA sarvadravyeShu yathAsambhavan gnAtavyamityartha ..108.. evan dravyasyAstitva- kathanarUpeN prathamagAthA, pRuthaktvalakShaNAtadbhAvAbhidhAnAnyatvalakShaNayo kathanen dvitIyA, sangnAlakShaN- prayojanAdibhedarUpasyAtadbhAvasya vivaraNarUpeN tRutIyA, tasyaiv dRuDhIkaraNArthan cha chaturthIti dravyaguN- yorabhedaviShaye yuktikathanamukhyatayA gAthAchatuShTayen panychamasthalan gatam . ath sattA guNo bhavati, dravyan
anvayArtha : — [ya khalu ] jo, [dravyasvabhAva pariNAma ] dravyakA svabhAvabhUt (utpAdavyayadhrauvyAtmak) pariNAm hai [sa ] vah (pariNAm) [sadavishiShTa guNa ] ‘sat’ se avishiShTa (-sattAse abhinna hai aisA) guN hai . [svabhAve avasthitan ] ‘svabhAvamen avasthit (honese) [dravyan ] dravya [sat ] sat hai’ — [iti jinopadesha ] aisA jo (99 vIn gAthAmen kathit) jinopadesh hai [ayam ] vahI yah hai . (arthAt 99vIn gAthAke kathanamense is gAthAmen kathit bhAv sahaj hI nikalatA hai .) ..109..
TIkA : — dravya svabhAvamen nitya avasthit honese sat hai, — aisA pahale (99vIn gAthAmen) pratipAdit kiyA gayA hai; aur (vahAn) dravyakA svabhAv pariNAm kahA gayA hai . yahAn yah siddha kiyA jA rahA hai ki — jo dravyakA svabhAvabhUt pariNAm hai vahI ‘sat’ se avishiShTa (-astitvase abhinna aisA – astitvase koI anya nahIn aisA) guN hai .
dravyake svarUpakA vRuttibhUt aisA jo astitva dravyapradhAn kathanake dvArA ‘sat’ shabdase kahA jAtA hai usase avishiShTa (-us astitvase ananya) guNabhUt hI dravyasvabhAvabhUt pariNAm hai; kyonki dravyakI 1vRutti (astitva) tIn prakArake samayako sparshit karatI honese
1. vRutti = vartanA; astitva rahanA vah; TikanA vah .