nAsti guN iti vA kashchit paryAy itIh vA vinA dravyam .
dravyatvan punarbhAvastasmAddravyan svayam sattA ..110..
na khalu dravyAtpRuthagbhUto guN iti vA paryAy iti vA kashchidapi syAt; yathA
suvarNAtpRuthagbhUtan tatpItatvAdikamiti vA tatkuNDalatvAdikamiti vA . ath tasya tu dravyasya
svarUpavRuttibhUtamastitvAkhyan yaddravyatvan sa khalu tadbhAvAkhyo guN ev bhavan kin hi
dravyAtpRuthagbhUtatven vartate . na vartat ev . tarhi dravyan sattAstu svayamev ..110..
ath dravyasya sadutpAdAsadutpAdayoravirodhan sAdhayati —
evamvihan sahAve davvan davvatthapajjayatthehin .
sadasabbhAvaNibaddhan pAdubbhAvan sadA labhadi ..111..
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
215
kRutan tathA sarvadravyeShu gnAtavyamiti ..109.. ath guNaparyAyAbhyAn sah dravyasyAbhedan darshayati — Natthi
nAsti na vidyate . sa ka . guNo tti va koI guN iti kashchit . na kevalan guNa pajjAo ttIh vA paryAyo
vetIh . katham . viNA vinA . kin vinA . davvan dravyam . idAnIn dravyan kathyate . davvattan puN bhAvo
dravyatvamastitvam . tatpuna kin bhaNyate . bhAva . bhAva kortha . utpAdavyayadhrauvyAtmakasadbhAva . tamhA
davvan sayan sattA tasmAdabhedanayen sattA svayamev dravyan bhavatIti . tadyathA — muktAtmadravye paramAvAptirUpo
anvayArtha : — [ih ] is vishvamen [guNa iti vA kashchit ] guN aisA kuchh [paryAya
iti vA ] yA paryAy aisA kuchh [dravyan vinA nAsti ] dravyake binA (-dravyase pRuthak) nahIn hotA;
[dravyatvan puna bhAva ] aur dravyatva vah bhAv hai (arthAt astitva guN hai); [tasmAt ] isaliye
[dravyan svayam sattA ] dravya svayam sattA (astitva) hai ..110..
TIkA : — vAstavamen dravyase pRuthagbhUt (bhinna) aisA koI guN yA aisI koI paryAy
kuchh nahIn hotA; jaise — suvarNase pRuthagbhUt usakA pIlApan Adi yA usakA kuNDalatvAdi nahIn
hotA tadanusAr . ab, us dravyake svarUpakI vRuttibhUt jo ‘astitva’ nAmase kahA jAnevAlA
dravyatva vah usakA ‘bhAv’ nAmase ka hA jAnevAlA guN hI honese, kyA vah dravyase pRuthakrUp
vartatA hai ? nahIn hI vartatA . tab phi ra dravya svayamev sattA ho ..110..
ab, dravyake sat -utpAd aur asat -utpAd honemen avirodh siddha karate hain : —
Avun darav dravyArtha – paryAyArthathI nijabhAvamAn
sadbhAv -aNasadbhAvayut utpAdane pAme sadA. 111.