dravyan hi tAvad dravyatvabhUtAmanvayashaktin nityamapyaparityajadbhavati sadev . yastu dravyasya paryAyabhUtAyA vyatirekavyakte prAdurbhAva tasminnapi dravyatvabhUtAyA anvayashakteraprachyavanAd dravyamananyadev . tatonanyatven nishchIyate dravyasya sadutpAda . tathA hi — jIvo dravyan bhavannArakatiryangmanuShyadevasiddhatvAnAmanyatamen paryAyeN dravyasya paryAyadurlalitavRuttitvAd- vashyamev bhaviShyati . sa hi bhUtvA cha ten kin dravyatvabhUtAmanvayashaktimujjhati, nojjhati . kin kin bhaviShyati . nirvikArashuddhopayogavilakShaNAbhyAn shubhAshubhopayogAbhyAn pariNamya Naromaro vA paro naro deva parastiryangnArakarUpo vA nirvikArashuddhopayogen siddho vA bhaviShyati . bhavIy puNo evan pUrvoktaprakAreN punarbhUtvApi . athavA dvitIyavyAkhyAnam . bhavan vartamAnakAlApekShayA bhaviShyati bhAvikAlApekShayA bhUtvA bhUtakAlApekShayA cheti kAlatraye chaivan bhUtvApi kin davvattan pajahadi kin dravyatvan parityajati . Na chayadi dravyArthikanayen dravyatvan na tyajati, dravyAdbhinno na bhavati . aNNo kahan havadi
anvayArtha : — [jIva ] jIv [bhavan ] pariNamit hotA huA [nara ] manuShya, [amara ] dev [vA ] athavA [para ] anya (-tiryanch, nArakI yA siddha) [bhaviShyati ] hogA, [puna ] parantu [bhUtvA ] manuShya devAdi hokar [kin ] kyA vah [dravyatvan prajahAti ] dravyatvako chhoD detA hai ? [na jahat ] nahIn chhoDatA huA vah [anya kathan bhavati ] anya kaise ho sakatA hai ? (arthAt vah anya nahIn, vahakA vahI hai .)..112..
TIkA : — pratham to dravya dravyatvabhUt anvayashaktiko kabhI bhI na chhoDatA huA sat (vidyamAn) hI hai . aur dravyake jo paryAyabhUt vyatirekavyaktikA utpAd hotA hai usamen bhI dravyatvabhUt anvayashaktikA achyutapanA honese dravya ananya hI hai, (arthAt us utpAdamen bhI anvayashakti to apatit -avinaShTa -nishchal honese dravya vahakA vahI hai, anya nahIn .) isaliye ananyapaneke dvArA dravyakA sat -utpAd nishchit hotA hai, (arthAt uparokta kathanAnusAr dravyakA dravyApekShAse ananyapanA honese, usake sat -utpAd hai, — aisA ananyapane dvArA siddha hotA hai .)
devatva aur siddhatvamense kisI ek paryAyamen avashyamev (pariNamit) hogA . parantu vah jIv us paryAyarUp hokar kyA dravyatvabhUt anvayashaktiko chhoDatA hai ? nahIn chhoDatA .