kriyA khalvAtmanA prApyatvAtkarma . tannimittaprAptapariNAma pudgalopi karma . tatkAryabhUtA manuShyAdiparyAyA jIvasya kriyAyA mUlakAraNabhUtAyA pravRuttatvAt kriyAphalamev syu, kriyAbhAve pudgalAnAn karmatvAbhAvAttatkAryabhUtAnAn teShAmabhAvAt . ath kathan te karmaNa kAryabhAvamAyAnti? karmasvabhAven jIvasvabhAvamabhibhUy kriyamANatvAt, pradIpavat . tathA hi — yathA khalu jyotissvabhAven tailasvabhAvamabhibhUy kriyamANa pradIpo jyotiShkAryan, tathA manuShyAdiparyAyA karmajanitA iti visheSheN vyaktIkaroti — kamman karmarahitaparamAtmano vilakShaNan karma kartRu . kimvishiShTam . NAmasamakkhan nirnAmanirgotramuktAtmano viparItan nAmeti samyagAkhyA sangnA yasya tadbhavati nAmasamAkhyan nAmakarmetyartha . sabhAvan shuddhabuddhaikaparamAtmasvabhAvan ah ath appaNo sahAveN AtmIyen gnAnAvaraNAdisvakIyasvabhAven karaNabhUten abhibhUy tiraskRutya prachchhAdya tan pUrvoktamAtmasvabhAvam . pashchAtkin karoti . Naran tiriyan Neraiyan vA suran kuNadi naratiryagnArak- surarUpan karotIti . ayamatrArtha – yathAgni kartA tailasvabhAvan karmatApannamabhibhUy tiraskRutya
anvayArtha : — [ath ] vahAn [nAmasamAkhyan karma ] ‘nAm’ sangnAvAlA karma [svabhAven ] apane svabhAvase [Atmana svabhAvan abhibhUy ] jIvake svabhAvakA parAbhav karake, [naran tiryanychan nairayikan vA suran ] manuShya, tiryanch, nArak athavA dev (-in paryAyonko) [karoti ] karatA hai ..117..
TIkA : — kriyA vAstavamen AtmAke dvArA prApya honese karma hai, (arthAt AtmA kriyAko prApta karatA hai — pahunchatA hai isaliye vAstavamen kriyA hI AtmAkA karma hai .) usake nimittase pariNaman ko prApta hotA huA (-dravyakarmarUpase pariNaman karatA huA) pudgal bhI karma hai . us (pudgalakarma) kI kAryabhUt manuShyAdiparyAyen mUlakAraNabhUt aisI jIvakI kriyAse pravartamAn honese kriyAphal hI hain; kyonki kriyAke abhAvamen pudgalonko karmapanekA abhAv honese us (-pudgalakarma) kI kAryabhUt manuShyAdiparyAyonkA abhAv hotA hai .
vahAn, ve manuShyAdiparyAyen karmake kArya kaise hain ? (so kahate hain ki — ) ve karmasvabhAvake dvArA jIvake svabhAvakA parAbhav karake kI jAtI hain, isaliye dIpakakI bhAnti . vah is prakAr : — jaise 1jyoti (lau) ke svabhAvake dvArA telake svabhAvakA parAbhav karake *1. jyoti = jyot; agni .