amI manuShyAdaya paryAyA nAmakarmanirvRuttA santi tAvat . na punaretAvatApi tatra jIvasya svabhAvAbhibhavosti, yathA kanakabaddhamANikyakank NeShu mANikyasya . yattatra naiv jIva svabhAvamupalabhate tat svakarmapariNamanAt, payapUravat . yathA khalu payapUra pradeshasvAdAbhyAn pichumandachandanAdivanarAjIn pariNamanna dravatvasvAdutvasvabhAvamupalabhate, tathAtmApi pradeshabhAvAbhyAn karmapariNamanAnnAmUrtatvaniruparAgavishuddhimattvasvabhAvamupalabhate ..118.. labdhasvabhAvA na bhavanti, ten kAraNen svabhAvAbhibhavo bhaNyate, na cha jIvAbhAva . kathambhUtA santo labdhasvabhAvA na bhavanti . pariNamamANA sakammANi svakIyodayAgatakarmANi sukhadukharUpeN pariNamamAnA iti . ayamatrArtha — yathA vRukShasechanaviShaye jalapravAhashchandanAdivanarAjirUpeN pariNata sansvakIy-
TIkA : — pratham to, yah manuShyAdiparyAyen nAmakarmase niShpanna hain, kintu itanese bhI vahAn jIvake svabhAvakA parAbhav nahIn hai; jaise kanakabaddha (suvarNamen jaDe huye) mANikavAle kankaNommen mANikake svabhAvakA parAbhav nahIn hotA tadanusAr . jo vahAn jIv svabhAvako upalabdha nahIn karatA – anubhav nahIn karatA so svakarmarUp pariNamit honese hai, pAnIke pUr (bADh) kI bhAnti . jaise pAnIkA pUr pradeshase aur svAdase nimba -chandanAdivanarAjirUp (nIm, chandan ityAdi vRukShonkI lambI panktirUp) pariNamit hotA huA ( apane 1dravatva aur 2svAdutvarUp svabhAvako upalabdha nahIn karatA, usIprakAr AtmA bhI pradeshase aur bhAvase svakarmarUp pariNamit honese (apane) amUrtatva aur 3niruparAg vishuddhimatvarUp svabhAvako upalabdha nahIn karatA .
bhAvArtha : — manuShyAdiparyAyommen karma kahIn jIvake svabhAvako na to hanatA hai aur na AchchhAdit karatA hai; parantu vahAn jIv svayam hI apane doShase karmAnusAr pariNaman karatA hai, isaliye use apane svabhAvakI upalabdhi nahIn hai . jaise pAnIkA pUr pradeshakI apekShAse vRukShonke rUpase pariNamit hotA huA apane pravAhIpanerUp svabhAvako upalabdha karatA huA anubhav nahIn karatA, aur svAdakI apekShAse vRukSharUp pariNamit hotA huA apane svAdiShTapanerUp svabhAvako upalabdha nahIn karatA, usIprakAr AtmA bhI pradeshakI apekShAse svakarmAnusAr pariNamit hotA huA apane amUrtasvarUp svabhAvako upalabdha nahIn karatA aur bhAvakI apekShAse svakarmarUp pariNamit hotA huA uparAgase rahit vishuddhivAlApanArUp apane svabhAvako upalabdha nahIn karatA . isase yah nishchit hotA hai ki manuShyAdiparyAyommen jIvonko apane hI doShase apane 1. dravatva = pravAhIpanA . 2. svAdutva = svAdiShTapanA . 3. niruparAg -vishuddhimatva = uparAg (-malinatA, vikAr) rahit vishuddhivAlApanA [arUpIpanA aur nirvikAr