yata khalu jIvo dravyatvenAvasthitopi paryAyairanavasthita, tata pratIyate na kashchidapi sansAre svabhAvenAvasthit iti . yachchAtrAnavasthitatvan tatra sansAr ev hetu, tasya manuShyAdi- paryAyAtmakatvAt svarUpeNaiv tathAvidhatvAt . ath yastu pariNamamAnasya dravyasya pUrvottar- dashAparityAgopAdAnAtmaka kriyAkhya pariNAmastatsansArasya svarUpam ..120..
ath pariNAmAtmake sansAre kuta pudgalashleSho yen tasya manuShyAdiparyAyAtmakatva- mityatra samAdhAnamupavarNayati — AdA kammamalimaso pariNAman lahadi kammasanjuttan .
tatto silisadi kamman tamhA kamman tu pariNAmo ..121.. vyAkhyAtamidAnIn tasyopasanhAramAh — tamhA du Natthi koI sahAvasamavaTThido tti tasmAnnAsti kashchitsva- bhAvasamavasthit iti . yasmAtpUrvoktaprakAreN manuShyAdiparyAyANAn vinashvaratvan vyAkhyAtan tasmAdev gnAyate paramAnandaikalakShaNaparamachaitanyachamatkArapariNatashuddhAtmasvabhAvavadavasthito nitya kopi nAsti . kva . sansAre nissansArashuddhAtmano viparIte sansAre . sansArasvarUpan kathayati — sansAro puN kiriyA sansAra puna kriyA . niShkriyanirvikalpashuddhAtmapariNatervisadRushI manuShyAdivibhAvaparyAyapariNatirUpA kriyA sansAr- svarUpam . sA cha kasya bhavati . sansaramANassa jIvassa vishuddhagnAnadarshanasvabhAvamuktAtmano vilakShaNasya sansarata paribhramata sansArijIvasyeti . tata sthitan manuShyAdiparyAyAtmaka sansAr ev vinashvaratve kAraNamiti ..120.. evan shuddhAtmano bhinnAnAn karmajanitamanuShyAdiparyAyANAn vinashvaratvakathanamukhyatayA
TIkA : — vAstavamen jIv dravyapanese avasthit hone par bhI paryAyonse anavasthit hai; isase yah pratIt hotA hai ki sansAramen koI bhI svabhAvase avasthit nahIn hai (arthAt kisIkA svabhAv keval avichal — ekarUp rahanevAlA nahIn hai ); aur yahAn jo anavasthitatA hai usamen sansAr hI hetu hai; kyonki vah (-sansAr) manuShyAdiparyAyAtmak hai, kAraN ki vah svarUpase hI vaisA hai, (arthAt sansArakA svarUp hI aisA hai ) usamen pariNaman karate huye dravyakA pUrvottaradashAkA tyAgagrahaNAtmak aisA jo kriyA nAmakA pariNAm hai vah sansArakA svarUp hai ..120..
ab pariNAmAtmak sansAramen kis kAraNase pudgalakA sambandh hotA hai ki jisase vah (sansAr) manuShyAdiparyAyAtmak hotA hai ? — isakA yahAn samAdhAn karate hain : —
karme malin jIv karmasanyut pAmato pariNAmane, tethI karam bandhAy chhe; pariNAm tethI karma chhe. 121.
238pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-