ath paramArthAdAtmano dravyakarmAkartRutvamudyotayati — pariNAmo sayamAdA sA puN kiriy tti hodi jIvamayA .
AtmapariNAmo hi tAvatsvayamAtmaiv, pariNAmina pariNAmasvarUpakartRutven pariNAmA- dananyatvAt . yashcha tasya tathAvidha pariNAma sA jIvamayyev kriyA, sarvadravyANAn pariNAm- lahadi pariNAman labhate . kathambhUtam kathambhUtam . kammasanjuttan karmarahitaparamAtmano visdrashakarmasanyuktan mithyAtva- rAgAdivibhAvapariNAman . tatto silisadi kamman tata pariNAmAt shliShyati badhnAti . kim . karma . yadi punarnirmalavivekajyotipariNAmen pariNamati tadA tu karma munychati . tamhA kamman tu pariNAmo tasmAt karma tu pariNAma . yasmAdrAgAdipariNAmen karma badhnAti, tasmAdrAgAdivikalparUpo bhAvakarmasthAnIya sarAgapariNAm ev karmakAraNatvAdupachAreN karmeti bhaNyate . tata sthitan rAgAdipariNAma karmabandha- kAraNamiti ..121.. athAtmA nishchayen svakIyapariNAmasyaiv kartA, na cha dravyakarmaN iti pratipAdayati .
isaprakAr navIn dravyakarma jisakA kAryabhUt hai aur purAnA dravyakarma jisakA kAraNabhUt hai, aisA (AtmAkA tathAvidh pariNAm) honese AtmAkA tathAvidh pariNAm upachArase dravyakarma hI hai, aur AtmA bhI apane pariNAmakA karttA honese dravyakarmakA karttA bhI upachArase hai ..121..
ab, paramArthase AtmAke dravyakarmakA akartRutva prakAshit karate hain : —
anvayArtha : — [pariNAma ] pariNAm [svayam ] svayam [AtmA ] AtmA hai, [sA puna ] aur vah [jIvamayI kriyA iti bhavati ] jIvamay kriyA hai; [kriyA ] kriyAko [karma iti matA ] karma mAnA gayA hai; [tasmAt ] isaliye AtmA [karmaNa kartA tu na ] dravyakarmakA karttA to nahIn hai ..122..
TIkA : — pratham to AtmAkA pariNAm vAstavamen svayam AtmA hI hai, kyonki pariNAmI
pariNAm pote jIv chhe, ne chhe kriyA e jIvamayI; kiriyA gaNI chhe karma; tethI karmano kartA nathI. 122.
240pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-